Năm 1967, Liên Xô thành lập Lực lượng Phòng không vũ trụ và Chống tên lửa (VVKO), kết hợp tất cả đơn vị phòng thủ tên lửa trong biên chế, có nhiệm vụ bảo vệ các khu vực công nghiệp và quân sự quan trọng khỏi tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) Mỹ, theo Sputnik.
Thời kỳ này, Mỹ sở hữu gần 32.000 đầu đạn hạt nhân, mức cao kỷ lục trong lịch sử Chiến tranh Lạnh. Tên lửa Minuteman II được biên chế cho quân đội Mỹ cũng có khả năng xuyên thủng mọi lá chắn phòng thủ tên lửa.
Vào cuối những năm 1980, Liên Xô tạo ra hệ thống phòng thủ tên lửa (ABM) A-135 vẫn còn hoạt động tới ngày nay. Tuy nhiên, quá trình nghiên cứu ABM của Nga đã bắt đầu từ trước đó rất lâu.
Lịch sử phát triển ABM Nga
Lo ngại với tiến độ phát triển ICBM của Mỹ, Liên Xô bắt đầu thực hiện dự án phòng thủ tên lửa Sistema A. Hệ thống phòng thủ tên lửa này được điều khiển bởi hệ thống máy tính mặt đất, tính toán quỹ đạo tên lửa dựa trên dữ liệu thu được từ ba radar đặt cách nhau 170 km, tạo thành một tam giác với bệ phóng tên lửa đánh chặn V-1000 ở giữa.
Sau một số thử nghiệm thất bại do máy tính thiếu khả năng tính toán chính xác, Liên Xô cho ra đời hệ thống phòng thủ tên lửa hoàn chỉnh đầu tiên mang tên A-35 vào năm 1971 và triển khai xung quanh thủ đô Moscow.
 |
Cụm đài dẫn bắn và hầm chứa tên lửa của tổ hợp A-35 sau khi loại biên. Ảnh: Livejournal.
A-35 gồm trung tâm điều khiển và tính toán, hai trạm radar tầm xa và 4 tổ hợp bệ phóng, có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo ở khoảng cách 130-400 km và độ cao 50-400 km. Hệ thống nằm trên khu vực có diện tích 400 km2.
Phiên bản nâng cấp A-35M được đưa vào biên chế vào năm 1977. Điểm khác biệt chính nằm ở khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo nhiều đầu đạn. Đồng thời, Liên Xô cũng phát triển một hệ thống phòng thủ tên lửa mới được gọi là A-135 Amur, bắt đầu biên chế vào năm 1990 và đạt trạng thái sẵn sàng chiến đấu ở khu vực Moscow sau đó 5 năm.
Nguyên lý hoạt động của A-135 là vệ tinh quân sự phát hiện tên lửa đối phương, sau đó thông báo để các trạm radar có tầm quan sát 10.000 km bám bắt mục tiêu. Tại thời điểm này, lãnh đạo Nga đưa ra quyết định có tấn công trả đũa hay không, trong khi chế độ chiến đấu được kích hoạt trên A-135.
 |
Mỗi radar cảnh báo tên lửa đạn đạo của Nga có tầm quan sát tới 10.000 km. Ảnh: Radikal.
Mỗi địa điểm phóng triển khai quanh Moscow có 12-16 tên lửa đánh chặn 53T6, có khả năng đánh trúng mục tiêu ở cách 60 km và ở độ cao tới 45 km. Đến năm 2016, Nga vẫn còn 68 tên lửa đánh chặn 53T6 đang trong biên chế.
Tính năng chính của A-135 là hoàn toàn tự động, từ việc xác định và khóa mục tiêu cho tới phóng và dẫn bắn tên lửa đánh chặn. Hệ thống này cũng có khả năng phân biệt giữa đầu đạn và mồi bẫy.
Tương lai của hệ thống ABM Nga
Dù A-135 là một hệ thống tinh vi và hiệu quả, nó đang dần lỗi thời và sẽ được thay thế bởi hệ thống phòng thủ tên lửa A-235 Nudol. Thông tin về hệ thống mới này là tuyệt mật, nhưng nó được cho là có tầm xa và độ chính xác cao hơn.
Hệ thống ABM không thể ngăn chặn toàn bộ một cuộc tấn công hạt nhân quy mô lớn, nó chỉ có khả năng chặn số lượng hạn chế đầu đạn. Ngoài ra, điểm yếu của hệ thống này là hầm tên lửa cố định, đối phương có thể xác định tọa độ của chúng và tấn công trực tiếp để vô hiệu hóa ABM.
Vấn đề này có thể được giải quyết sau khi tổ hợp phòng không S-500 được biên chế để bảo vệ A-235 và những khu vực lân cận. Đây là hệ thống di động và có thể nhanh chóng thay đổi vị trí, tránh bị tấn công tiêu diệt trong loạt đạn đầu tiên.
Trong tháng 2, Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yuri Borisov cho biết hệ thống S-500 đầu tiên sẽ sẵn sàng vào năm 2020. Nó dự kiến có khả năng chặn mục tiêu máy bay, trực thăng, UAV và tiêu diệt cùng lúc 10 mục tiêu đạn đạo siêu thanh từ khoảng cách 600 km.
