Đó là lời nhận xét cực ngắn của một người trong giới chuyên môn khi nói về sân chơi chuyên ngành cho các nghệ sĩ trẻ năm nay, dẫu rằng nó vốn được người ta hào hứng đón chờ từ nhiều tháng trước. Tranh thì nhiều, nhưng chất trẻ thì thụt lùi trông thấy.
Đáng nói là tỉ lệ hiếm hoi tác phẩm thuộc các loại hình nghệ thuật đương đại như trình diễn, sắp đặt, video art... so với hai kỳ Festival trước. Tuyệt nhiên không có lấy một tác phẩm trình diễn nào trên sân chơi năm nay.
Hào hứng và... tụt hứng
Festival Mỹ thuật trẻ 2014 được Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm phối hợp với Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (Bộ VHTTDL) tổ chức, từ nay đến hết ngày 5/9 tại Bảo tàng nhà trường. Định kỳ 3 năm/lần, với nhiều nghệ sĩ trẻ thì đây quả là một sự kiện khiến họ hào hứng đón đợi.
“Trong cảnh mỹ thuật Việt Nam ngày càng hiu hắt, những sân chơi quy tụ được thế hệ nghệ sĩ đang thời sung sức sáng tạo như thế này trở nên ?rất hấp dẫn...”, Minh Hiếu- sinh viên trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam nói.
Một tác phẩm tham gia Festival mỹ thuật trẻ 2014 Đến Festival, mang cái hào hứng và tâm thế đón đợi sức hấp dẫn tiềm tàng ngay từ tên gọi, không ít người... tụt hứng khi năm nay, không có nhiều cái “hay” như thế. Ngay từ lễ khai mạc đã có cảm giác già nua khi đường đường một sân chơi dành cho người trẻ mà lại diễn ra những nghi thức hệt như buổi lễ của một sự kiện chính trị, quan khách đạo mạo, người đến dự ?
tản mát. Chưa đề cập đến chất lượng nghệ thuật, chỉ xét riêng cái khoản tưng bừng, hào hứng thì quả là Festival 2014 thua xa hai kỳ Festival trẻ đã diễn ra trước đây. Ngoại trừ cái biển tiêu đề thì hầu như không có chi tiết nào bên ngoài khuôn viên trường Đại học Mỹ thuật nhắc người ta nhớ rằng: đây là ngày hội mỹ thuật của những họa sĩ trẻ.
Cảm giác buồn và tẻ nhạt cũng không khỏi khiến những người đã từng theo dõi hoạt động này trong những năm qua phải so sánh. Chí ít là so với lần gần đây nhất- Festival Mỹ thuật trẻ 2011 thì năm nay thua đứt về sự xuất hiện các yếu tố làm nổi bật sự trẻ trung, hứng khởi cho cả sân chơi. Hầu hết các tác phẩm đều được đưa vào trưng bày trong các phòng triển lãm, không bài trí rực rỡ, hoành tráng ở ngoài sân.
Rồi cũng ở lễ khai mạc cách đây 3 năm, sau khai mạc là đến hai tác phẩm trình diễn của Lê Nguyên Mạnh và Nguyễn Văn Hè. Xôm tụ và vui vẻ. Nhưng năm nay, theo Ban Tổ chức, chẳng có lấy một tác phẩm ?trình diễn nào tham gia. Rõ ràng là bớt vui và khiến nhiều người... mất hứng.
Tác phẩm video art hiếm hoi ở Festival Cũng theo Ban Tổ chức, các tác phẩm tham gia Festival Mỹ thuật trẻ 2014 gồm nhiều tác phẩm theo trường phái truyền thống như sơn mài, sơn dầu, acrylic, lụa, điêu khắc..., có một số tác phẩm sắp đặt, hiếm hoi vài video art, và tuyệt nhiên không có một tác phẩm trình diễn nào.
Họa sĩ Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm nhận định: “So với những năm trước, các tác giả trẻ hiện nay có vẻ như đã ít nhiệt tình hơn với các loại hình nghệ thuật đương đại như trình diễn, video art, body art, body painting...
Sắp đặt thì khá hơn vì bản thân nó đã có cuộc “du nhập” khá ngoạn mục vào danh mục các loại hình hội họa quen thuộc của Việt Nam. Bằng chứng là tại Festival năm nay, sự xuất hiện của các tác phẩm sắp đặt không quá hiếm hoi như trình diễn, video art, body art...”.
Rõ ràng, thiếu những loại hình nghệ thuật ?có khả năng kích thích nhiều giác quan và xúc cảm của người xem thì đương nhiên, sao có thể vui và hào hứng bằng trước được.
Sự lọc thải hay... thụt lùi?
Họa sĩ Vi Kiến Thành cho biết, Ban tổ chức luôn khuyến khích mọi loại hình sáng tạo nhưng vẽ cái gì, gửi cái gì tham dự Festival lại hoàn toàn là quyền và lựa chọn của các nghệ sĩ trẻ. Họ không còn hào hứng thử nghiệm với sắp đặt, trình diễn, video art... như trước, nên rất ít các tác phẩm thuộc những loại hình này gửi đến.
“Trong khi ở kỳ Festival trước, trình diễn không những khuấy động cảm xúc của sân chơi mà còn có cả tác phẩm nằm trong hạng mục giải thưởng chính thức nữa...”, ông Vi Kiến Thành nói.
Quái xế của tác giả Nguyễn Tân Thay vào đó, các tác giả trẻ năm nay “già” hơn khi chọn cho mình hướng đi, cách thể hiện chững chạc hơn. Họ chú trọng nhiều vào các thể loại tạo hình như hội họa, đồ họa, điêu khắc, phù điêu... Trong số lượng ít ỏi các tác phẩm sắp đặt, video art... cũng không nhìn thấy tác phẩm nào thực sự nổi bật, gây ấn tượng ngay từ đầu.
Trong số 112 tác phẩm của 100 tác giả được chọn trưng bày, và kể cả trong tổng thể 762 tác phẩm của các nghệ sĩ cả nước gửi về tham dự, tỉ lệ các tác phẩm đương đại luôn là con số vô cùng khiêm tốn.
Đây là chuyển đổi cơ bản của mùa chơi năm nay, nhiều nhà chuyên môn nhận định. Nhưng là chuyển đổi tích cực, hay là sự thụt lùi? Hoặc giả, Festival trẻ không đủ sức cuốn hút các nghệ sỹ đương đại? Theo ông Vi Kiến Thành, điều đó bộc lộ một quy luật.
Rõ ràng khi mới du nhập vào Việt Nam, sắp đặt, trình diễn, video art, body art, body painting... như có “bùa” khiến một thế hệ nghệ sĩ trẻ Việt Nam gần như bị khuấy động, thậm chí đảo lộn về tư duy sáng tác. Hào hứng chạy theo cái mới, thể nghiệm những hình thức thể hiện, sáng tạo mới mẻ.
Nhưng rồi môi trường xã hội và nghệ thuật truyền thống Việt Nam đã khiến cho những yếu tố được xem là mới mẻ đó ?dần dần bị lọc thải. Ít dần đi những pha hú hét ngoài đường phố, buộc chun chằng chịt khắp người để ngao du phố thị, rồi khỏa thân rắc lông chim lên cơ thể...
Sức hấp dẫn của các loại hình nghệ thuật đương đại cho đến kỳ triển lãm này đã trở thành... chuyện của ngày hôm qua. “Chắc rằng các nghệ sĩ trẻ của ta đã nhận thấy môi trường nghệ thuật Việt Nam không có nhiều “đất sống” cho nghệ thuật đương đại...”, vẫn ông Vi Kiến Thành.
Bão kim loại của Nông Tiến Dũng Giám tuyển, họa sĩ trẻ Nguyễn Như Huy, Giám đốc nghệ thuật Zero Station (Ga 0, không gian nghệ thuật tại Thành phố Hồ Chí Minh) với vai trò thành viên Hội đồng nghệ thuật cũng cho rằng, việc thiếu vắng các tác phẩm trình diễn, sắp đặt, video art... so với các kỳ Festival trước đây không hẳn đã là điều đáng lo ngại và phải quan tâm quá nhiều.
Theo Nguyễn Như Huy, có khi nhờ sự “trống vắng” này mà nghệ thuật Việt Nam càng cócơ hội chiêm nghiệm lại mình, nhìn thấy rõ cái gì là hợp, cái gì không.
“Nghệ thuật không phải áo quần, không có cũ hay mới, chỉ có cái gì là phù hợp hay không phù hợp mà thôi. Nếu đã là những yếu tố không phù hợp thì có muốn níu giữ cũng không thể được, và ngược lại”, Nguyễn Như Huy khẳng định.
Trong số 112 tác phẩm của 100 tác giả được chọn trưng bày, và kể cả trong tổng thể 762 tác phẩm của các nghệ sĩ cả nước gửi về tham dự, tỉ lệ các tác phẩm đương đại luôn là con số vô cùng khiêm tốn.
