“El Nino” được dùng để chỉ hiện tượng nhiệt độ nước biển bề mặt khu vực xích đạo trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương cao hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) từ 0,5 độ trở lên. Các đợt El Nino thường kéo dài 8-12 tháng, với tần suất lặp lại khoảng 3-4 năm 1 lần.
Trong tuần đầu tháng 5 năm nay, nhiệt độ mặt nước biển xích đạo trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương đang tăng và hiện tại đang cao hơn mức trung bình nhiều năm là 0,4 độ.
Dự báo hiện tượng El Nino có khả năng sẽ xuất hiện vào cuối tháng 5, đầu tháng 6 năm 2023 với xác suất khoảng 70-80% và có thể kéo dài sang đầu năm 2024.
Theo Tổng cục Khí tượng Thủy văn, nghiên cứu trước đây cho thấy sự xuất hiện của hiện tượng El Nino có thể ảnh hưởng tới điều kiện thời tiết, khí hậu ở Việt Nam. Cụ thể:
Mưa bão ít, hạn hán khốc liệt
Theo thống kê trung bình mỗi năm có 5-7 bão/áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến nước ta, trung bình mỗi tháng có 0,58 cơn. Trong những năm El Nino, trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn, ít hơn trung bình nhiều năm khoảng 28%. Ngoài ra, trong điều kiện El Nino, bão/áp thấp nhiệt đới thường tập trung vào giữa mùa bão (tháng 7, 8, 9).
 |
Những năm El Nino thường xuất hiện hạn hán khốc liệt, đặc biệt là các tỉnh Bắc Trung Bộ. |
El Nino cũng thường gây thiếu hụt lượng mưa trong hầu hết các vùng trên cả nước, phổ biến từ 25 đến 50%, rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định từ nay đến cuối năm, khả năng thiếu hụt nguồn nước ở hầu hết các khu vực trên cả nước, kéo theo đó là nguy cơ cao xảy ra hạn hán, xâm nhập mặn tại khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ trong mùa khô năm 2023.
Tuy nhiên, một điều đặc biệt lưu ý là dù mưa ít, một số đợt El Nino lại ghi nhận kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h và số tháng liên tục hụt mưa ở một số nơi. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn, điều này cho thấy El Nino làm tăng tính biến động của mưa ở Việt Nam.
Nắng nóng gay gắt, khốc liệt
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, trong điều kiện El Nino, nhiệt độ trung bình các tháng trên cả nước đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè, các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc. Các đợt El Nino mạnh có thể gây ra kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối ở nhiều nơi.
 |
Một điển hình thời tiết của những năm El Nino là nắng nóng gay gắt. |
Tại Việt Nam, mùa hè năm nay đến sớm và khốc liệt, liên tiếp trong tháng 3 và tháng 4, hàng loạt kỷ lục nhiệt độ được thiết lập ở nhiều điểm đo trên cả nước.
Đầu tháng 5 đã ghi nhận kỷ lục nắng nóng nhất trong lịch sử Việt Nam. Cụ thể, ngày 6/5, nhiệt độ cao nhất tại Hồi Xuân (Thanh Hóa) là 44,1 độ, vượt qua kỷ lục 43,4 độ ngày 20/4/2019 tại Hương Khê (Hà Tĩnh). Ngay sau đó, ngày 7/5, nhiệt độ ghi nhận tại Tương Dương, Nghệ An là 44,2 độ, trở thành mức nhiệt cao nhất từng ghi nhận trên toàn lãnh thổ Việt Nam.
Cùng với nắng nóng gia tăng, trong những năm El Nino số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến nước ta ít hơn bình thường. Thống kê cho thấy, số đợt không khí lạnh qua Hà Nội của các tháng trong năm chỉ bằng 70%. Thời gian kết thúc hoạt động của không khí lạnh ở Việt Nam cũng sớm hơn bình thường.
Trước nguy cơ hạn hán trong mùa khô năm nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa có công văn gửi Bộ Công Thương đề nghị chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Trung tâm điều độ hệ thống điện Quốc gia, các đơn vị quản lý, vận hành hồ chứa lập kế hoạch, phương án huy động, kế hoạch vận hành của các nhà máy thủy điện cho phù hợp với hiện trạng nguồn nước và các quy định của quy trình vận hành liên hồ chứa trên các lưu vực sông, đặc biệt là các hồ chứa đang có mực nước hồ thấp, trên nguyên tắc ưu tiên cân đối nguồn nước cấp cho hạ du trong thời gian còn lại mùa cạn, bảo đảm các yêu cầu sử dụng nước và giảm thiểu tối đa nguy cơ thiếu nước ở hạ du các lưu vực sông.
Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo các cơ quan chức năng, tính toán, lập kế hoạch lấy nước cụ thể phục vụ sản xuất vụ Hè Thu năm 2023, đề nghị Bộ Xây dựng bảo đảm cấp nước an toàn cho sinh hoạt và sản xuất của nhân dân ở hạ du các lưu vực sông, đặc biệt trên các lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn, Ba và sông Đồng Nai.
