Sáng 10/1, tại phiên họp thứ 30, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).
Liên quan đến việc tổ chức khu sản xuất, điểm lao động cho phạm nhân ngoài trại giam, theo Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga, vấn đề này còn nhiều ý kiến khác nhau. Theo Uỷ ban Tư pháp (UBTP) và cơ quan soạn thảo, chính sách nhất quán của Nhà nước ta từ trước đến nay là: “Đối với người bị phạt tù thì buộc họ phải chấp hành hình phạt tại các cơ sở giam giữ, phải lao động, học tập để trở thành người có ích cho xã hội…”.
Do đó, đối với người bị phạt tù thì lao động, học tập (bao gồm cả học nghề) là nghĩa vụ bắt buộc và là nội dung quan trọng trong công tác giáo dục người chấp hành án phạt tù. Việc tổ chức lao động cho phạm nhân không chỉ nhằm giáo dục cải tạo mà còn mục đích cải thiện bữa ăn, dạy nghề, tạo thêm khoản thu nhập, chuẩn bị cho phạm nhân tái hòa nhập cộng đồng...
Theo báo cáo của Bộ Công an, hiện cả nước có 54 trại giam do Bộ Công an quản lý. Hầu hết các trại giam này đều đóng trên các địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, giao thông không thuận lợi dẫn đến khó khăn trong thu hút đầu tư, tìm kiếm việc làm để tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân. Đáng lưu ý, phần lớn các trại giam tại khu vực miền Bắc và miền Trung, diện tích đất hạn chế, phân tán (các phân trại cách xa nhau, đất không liền thổ), thổ nhưỡng xấu, rất khó khăn trong việc phát triển sản xuất, dạy nghề cho phạm nhân.
Thời gian qua, các trại giam đã liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp, cá nhân để tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân trong trại giam (chủ yếu là gia công may mặc, hàng thủ công nghiệp, chế biến nông sản...). Cách thức này tuy thuận lợi cho việc quản lý phạm nhân vì lao động được tổ chức trong trại giam, nhưng chỉ có thể tập trung vào một số ngành lao động thủ công, giá trị thu nhập thấp và Nhà nước phải đầu tư lớn về nhà xưởng, máy móc, thiết bị, vì các doanh nghiệp không được phép đầu tư trong trại giam.
Để tháo gỡ khó khăn trên, tại một số địa bàn có tình hình an ninh trật tự tốt và được chính quyền địa phương đồng ý, Bộ Công an đã tiến hành thí điểm, cho phép các trại giam được thành lập “Khu sản xuất” và được liên kết với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất để thành lập các “Điểm lao động, dạy nghề” ngoài trại giam. Các điểm lao động, dạy nghề ngoài trại giam đều được thiết kế trong khuôn viên các cơ sở sản xuất của doanh nghiệp, có tường rào bao quanh, tách biệt khu dân cư; các phạm nhân được bố trí lao động trong phạm vi hẹp nên thuận lợi cho công tác quản lý, giám sát. Tổng kết thực tiễn cho thấy, trong tổng số gần 7.000 phạm nhân ra ngoài lao động chỉ có 1 phạm nhân bỏ trốn.
Từ những phân tích nêu trên, UBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo thống nhất đề nghị bổ sung quy định cho phép trại giam thành lập Khu sản xuất, Điểm lao động và cho phép trại giam phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với pháp luật quốc tế, UBTP cho rằng, việc tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam phải đáp ứng các yêu cầu sau:
Thứ nhất, bảo đảm về an ninh, trật tự tại khu vực phạm nhân lao động; thực hiện đầy đủ các chế độ giam giữ, giáo dục cải tạo đối với phạm nhân; bảo đảm công khai, minh bạch việc phân phối lại kết quả lao động của phạm nhân một cách hợp lý (cải thiện bữa ăn, hưởng một phần thu nhập, mức đóng góp vào các quỹ theo quy định...); bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động.
Thứ hai, quy định mang tính nguyên tắc trong Luật các điều kiện đối với phạm nhân được chọn ra ngoài lao động, như: loại tội, mức hình phạt, thời gian chấp hành hình phạt tù còn lại, ý thức cải tạo, sức khỏe, độ tuổi lao động của phạm nhân...trên cơ sở đó, giao Chính phủ quy định chi tiết.
