Tôi còn nhớ, trong bài viết gần đây đăng trên tờ báo của hội nhà văn Việt Nam, tác giả gọi Nguyễn Trọng Tạo là nhà thơ “5 say”: Say văn, say nhạc, say đời, say họa và say rượu. Riêng tôi, thiển nghĩ Nguyễn Trọng Tao còn nhiều cái say khác như say làm báo. Là một người không chỉ viết nhiều bài báo sắc sảo mà Nguyễn Trọng Tạo còn biết cách tổ chức một tờ báo, đúng hơn là một trang mạng với nhiều bài viết sinh động, hấp dẫn.
“Say rượu, say thơ, say em… say ngất ngưởng cả ngày vẫn biết cách ngửng cao đầu nói thật”, đó là một câu thơ trong bài thơ tôi viết tặng Nguyễn Trọng Tạo.
Là một người nhiều cái say như vậy, lâu nay tôi cứ nghĩ người thơ đa tài này đâu có thời gian mà chăm sóc việc nhà, dạy dỗ con cái. Hóa ra, tôi đã nhầm.
Hẹn nhau mấy lần, rồi mới có dịp đến ngôi nhà sàn của Nguyễn Trọng Tạo ở vườn sinh thái Vietnet, khu vực bãi giữa ngoài đê sông Hồng. Vừa bước vào sân, tôi đã nhìn thấy bốn pho tượng ở bốn góc vườn. Tôi nhận ra hai bức tượng quen quen. Tượng của thi sỹ Nga Ê xê Nhin , một người say thơ, say rượu, say cái đẹp, đã thắt cổ tự vẫn khi mới 30 tuổi và để lại nhiều bài thơ hay cùng câu nói nổi tiếng “Vẫn biết chết chẳng có gì là mới, nhưng sống cũng chẳng có gì mới hơn”. Bức tượng thứ hai là thi sỹ, nhạc sỹ Văn Cao. Cả hai thi sỹ tài năng này đều thích rượu.
Tiệc rượu ở nhà thi sỹ “ 5 say” hôm ấy sắp tan, những chai rượu đã rỗng bạn bè ngồi lại chỉ còn vài ba người, những người chủ của các công ty tư nhân yêu thơ, yêu nhạc … Tôi tưởng Nguyễn Trọng Tạo đã say, nhưng khi mở đầu câu chuyện văn chương, chuyện con cái …người thơ Nguyên Trọng Tạo lại rất tỉnh.
Trò chuyện, tôi mới biết Nguyễn Cẩm Ly (tên thật là Nguyễn Thu Hương ) cô con gái đầu của Nguyễn Trọng Tạo sinh năm 1977, vốn thông minh, học giỏi, tốt nghiệp đại học kinh tế quốc dân nay đã là phó giám đốc một ngân hàng. Cậu con trai Nguyễn Vũ Trọng Thi sinh năm 1987 đang làm luận án tiến sỹ ở Ý. Cô con gái út Nguyễn Vũ Bảo Chi sinh năm 1992 đang học năm cuối của trường kinh tế.
Tôi nhớ mười mấy năm trước đây, mỗi lần vào Huế, tôi đều ghé nhà Nguyễn Trọng Tạo uống rượu, đọc thơ. Hai người con của thi sỹ “ 5 say” còn đuổi nhau chạy quanh sân …Thời gian thấm thoắt. Hỏi Nguyễn Trọng Tạo dạy con điều gì ? Nguyễn Trọng Tạo nói “ Dạy kiên nhẫn và khôn khéo”. Nguyễn Trọng Tạo vạch vào khoảng không chữ “ Nhẫn”. Bây giờ, nhiều người treo chữ “nhẫn” trong nhà. Treo để nhắc nhở bản thân và để dạy các con luôn kiên nhẫn .
Điều tôi thú vị nhất là khi Nguyễn Trọng tạo nói dạy các con mình “khôn khéo”. Khôn khéo mà thi sỹ Nguyễn Trọng Tạo nói ở đây chính là sự khôn ngoan. Khôn ngoan là cái khôn của người có trí tuệ, cái khôn của sự khôn lớn. Nó khác hẳn khôn lỏi, khôn vặt, khôn ranh mà nay không ít người đang “ khôn”.
Khi có người hỏi cậu con trai của Nguyễn Trong Tạo, cháu Nguyễn Vũ Bảo Chi rằng vì sao các cháu không theo nghiệp bố? Bảo chi nói "Bố cháu dạy: con hơn cha là nhà có phúc. Nếu các cháu theo nghề văn chương của bố, sẽ không bằng bố, thơ không hay bằng bố, nhạc không gỏi hơn bố… Nên chúng cháu theo nghề làm kinh tế. Làm kinh tế chắc chắn chúng cháu sẽ … Như vậy là chúng cháu đã làm theo lời bố dạy …”. Thật là một cách trả lời khôn ngoan, một cách hành xử khôn ngoan.
Thi sĩ “5 say” Nguyễn Trọng Tạo sinh năm 1947 tại Diễn Châu (Nghệ An). Năm 1969, tham gia quân đội từng là trưởng đoàn văn công xung kích sư 341B. Sau ngày giải phóng miền Nam, năm 1976 Nguyễn Trọng Tạo vào học ở trường viết văn Nguyễn Du (khóa 1).
Khi nhận xét về những sáng tác thơ của Nguyễn Trọng Tạo, sinh thời nhà văn Nguyễn Đình Thi nói: " Thơ Tạo hướng về nỗi đau của nhân dân”. Năm 1978, một cuộc tuyển chọn những bài thơ hay do báo Nhân Dân tổ chức. Trong hơn chục bài thơ được chọn và đăng báo có bài: “Làng có một ngày như thế” của Nguyễn Trọng Tạo và bài “Đi trong rừng Cúc Phương” của tôi. Ngay từ ngày đó tôi đã nhận ra nỗi đau đáu của người thi sĩ tài hoa này. Đau đáu với những nỗi đau của người dân, của thời cuộc … Bài thơ “Nhân dân” mới đây của Nguyễn Trọng Tạo là đỉnh cao của nỗi đau này! Chính “Cảm hứng nhân văn của Nguyễn Trọng Tạo không hề dễ dãi và lấp lánh vô vàn cái chớp mắt” như cố nhà văn Hoàng Ngọc Hiến từng nhận xét đã làm nên một Nguyễn Trọng Tạo hôm nay. Đó cũng chính là điều mà Nguyễn Trọng Tạo hướng cho các con phải luôn sống trung thực, chân thành, không chỉ biết có mình. “ Tôi yên tâm khi thấy các con tôi đều sống lương thiện …” - ông nói.
“Phức tạp như Nguyễn Trọng Tạo” là tên bài viết mới đây của nhà văn Trung Trung Đỉnh. Cũng phải. Một người đã tài, đa tình đa cảm như Nguyễn Trọng Tạo hẳn phải sống nhiều con người trong một con người, nhiều tính cách trong một bản thể, nhiều sự phân thân trong sự bất phân thân … Và cũng phải kiên nhẫn và khôn khéo như những gì mà thi sĩ “5 say” đã dạy cho các con mình…
Vĩnh biệt thi sĩ “năm say”, vĩnh biệt một nhà thơ, một nhạc sĩ tài hoa đã từng sống hết mình…
