Hãng tin BBC dẫn số liệu từ ngân hàng Credit Suisse cho biết, các công ty gia đình chiếm một nửa số doanh nghiệp niêm yết tại châu Á, 1/3 giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán khu vực và tạo công ăn việc làm cho hàng triệu người.
Công ty gia đình bởi thế đã được xem là chìa khóa thành công cho các nền kinh tế mới nổi ở châu lục này.
Tuy nhiên, những “đế chế” gia đình, phần lớn được gây dựng sau thế chiến thứ 2, hiện đang phải đối mặt với những thách thức mới khi những người sáng lập công ty đã trở nên già nua và phải chuyển giao quyền lực cho thế hệ tiếp theo.
Nhiều ông chủ lớn tuổi không vạch ra được một kế hoạch cho sự chuyển giao này, dẫn tới những tới nhiều bất ổn, mà tệ hơn là những cuộc “huynh đệ tương tàn” nghiệt ngã.
“Nhiều doanh nhân châu Á rất thành công trên thương trường, nhưng lại thất bại trong vấn đề đơn giản này”, ông Joseph Fan, một giáo sư tài chính - kế toán thuộc Đại học Trung Quốc tại Hồng Kông nhận định.
Ông Fan là người đã nghiên cứu về đề tài người kế nhiệm trong các công ty gia đình ở Đài Loan, Hồng Kông và Singapore. BBC điểm qua một vụ tranh chấp tài sản và quyền lực trong các gia tộc giàu có và nổi tiếng ở châu Á đã được đưa lên mặt báo :
- Mới tháng trước, ông Chủ tịch 70 tuổi Lee Kun-hee của tập đoàn Samsung bị cả em trai lẫn em gái kiện liên quan tới cổ phần trong công ty do người cha quá cố của họ để lại.
- Vào tháng 12 năm ngoái, Winston Wong, con trai cả của nhà tài phiệt quá cố người Đài Loan Wang Yung-ching kiện gia đình vợ ba của người cha để đòi số tài sản 4 tỷ USD mà ông cho rằng những người anh em cùng cha khác mẹ này đã cố tính giấu nhẹm. Wang Yung-ching là người sáng lập nên Formosa Plastics, một trong những công ty lớn nhất ở Đài Loan.
- Tỷ phú giàu nhất Ấn Độ Mukesh Ambani từng “đấu đá” suốt 5 năm ròng với người em trai Anil để tranh giành tập đoàn khổng lồ Reliance mà người cha để lại sau khi qua đời.
- Ở Hồng Kông vào năm ngoái, “vua” sòng bạc Stanley Ho đã bị chính các con đâm đơn kiện vì tranh chấp tài sản.
- Tại Australia, tỷ phú giàu nhất nước này là “nữ hoàng khai quặng” Gina Rinehart cũng đang bị các con đẻ kiện đòi chia tài sản.
Nhiều nhà tài phiệt châu Á hiện đã ở độ tuổi 80-90, nên thập kỷ tới đây có thể sẽ chứng kiến một số vụ chuyển giao quyền lực lớn trong các công ty gia đình nổi tiếng của khu vực.
“Rủi ro hệ thống có thể xảy ra. Các công ty gia đình này đều là những thành tố rất quan trọng trong nền kinh tế của mỗi nước”, giáo sư Fan nhận xét. Chẳng hạn, nhà họ Ho được cho là chiếm khoảng 40% nền kinh tế Macao.
Theo giáo sư Fan, mặc dù không phải công ty gia đình nào cũng trải qua “nội chiến”, nhưng sự chuyển giao thế hệ nói chung vẫn có ảnh hưởng lớn tới diễn biến giá cổ phiếu các công ty này.
Ông Fan đã nghiên cứu diễn biến giá cổ phiếu của 250 công ty gia đình trải qua sự chuyển giao quyền lực giữa các thế hệ và nhận thấy rằng, giá cổ phiếu của các doanh nghiệp này giảm khoảng 60% trong thời gian 5 năm trước khi diễn ra sự chuyển giao và 3 năm kế tiếp.
Giáo sư Fan cho rằng, thành công của một doanh nghiệp gia đình thường phụ thuộc nhiều vào các kỹ năng, uy tín và các mối quan hệ của người sáng lập - những lợi thế mà thế hệ sau có thể không có được.
“Nhiệm vụ khó khăn nhất là chuyển giao cho thế hệ sau những tài sản vô hình này”, ông Fan nhận xét.
“Chẳng hạn, việc dựng nhà hoặc xây nên một tòa cao ốc như tỷ phú Li Ka-shing là điều ai cũng làm được, nhưng không phải ai cũng có uy tín và các mối quan hệ chính trị như ông ấy”, ông Fan nói.
Li Ka-shing là tỷ phú giàu nhất châu Á hiện nay, người sáng lập và điều hành hai tập đoàn khổng lồ của Hồng Kông mang tên Hutchison Whampoa và Cheung Kong.
Li & Fung là một công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồng Kông, chuyên về quản lý chuỗi phân phối cho những doanh nghiệp lớn của thế giới như Wal-mart, được coi là ví dụ điển hình về một công ty giải quyết tốt được những áp lực liên quan tới điều hành một công ty gia đình.
Công ty này hiện nằm dưới sự điều hành của hai anh em William và Victor Fung, thế hệ thứ ba trong gia đình tham gia lãnh đạo doanh nghiệp.
Cả hai bắt đầu tiếp quản nhiệm vụ này vào năm 1972, sau khi tốt nghiệp trường kinh doanh thuộc Đại học Havard.
“Một trong những thách thức đầu tiên mà Victor và tôi gặp phải khi chúng tôi trở về là làm thế nào để mở rộng kinh doanh nếu như sự mở rộng đó vượt quá nguồn lực của gia đình cả về kỹ năng quản lý và tài chính”, William Fung phát biểu tại một hội thảo hồi tháng 2 tại Hồng Kông về chủ đề họ đã đem lại nguồn sức sống mới cho Li & Fung như thế nào.
Hai anh em Fung sau đó đã tìm ra giải pháp là đưa công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồng Kông.
“Ý tưởng của chúng tôi là nếu trở thành doanh nghiệp đại chúng, công ty sẽ chịu sự giám sát của các cổ đông, sử dụng các nhà điều hành từ bên ngoài, phải áp dụng chính sách trả cổ tức và như thế, chúng tôi đem lại giá trị cho cổ phiếu của chính mình”, William Fung phát biểu.
“Tất cả những điều này kết hợp lại sẽ giúp chia tách quyền quản lý và quyền sở hữu một cách mạnh mẽ hơn và dễ dàng được gia đình sáng lập chấp nhận hơn. Ngày xưa, có lẽ các ông chủ doanh nghiệp luôn phải đảm bảo cho người thân một công việc. Nhưng khi công ty đã niêm yết, thì điều đó không còn cần thiết nữa, vì khi đó, người thân có thể được hưởng lợi từ quyền sở hữu mà không cần làm việc”, BBC dẫn lời William Fung.
Gần đây, Li & Fung đã thuê một giám đốc điều hành là “người ngoài”. Giới quan sát cho rằng, cách làm này sẽ cho công ty có thêm thời gian để xác định xem các con của hai anh em họ Fung có quan tâm và có khả năng để điều hành công ty hay không.
William Fung còn nói vui rằng, công ty ông được lợi từ việc ông nội ông chỉ lấy một vợ, không giống như nhiều nhà tài phiệt châu Á cùng thời khác thường “năm thê bảy thiếp”.
Nhiều vụ “nội chiến” gia tộc khốc liệt, chẳng hạn trong gia đình họ Ho ở Macao hay nhà họ Wang ở Đài Loan, xuất phát từ các cuộc đấu giữa các bà vợ và các con của họ.
Ngoài ra, xung đột còn bắt nguồn từ sự khác biệt quan điểm giữa các thế hệ, trong đó thế hệ trẻ thường được đào tạo ở nước ngoài và không có được quyết tâm và sự bền bỉ như cha ông.
“Những gia tộc này đóng một phần quan trọng trong câu chuyện thần kỳ của kinh tế châu Á.
Những nhà sáng lập doanh nghiệp trong các gia tộc đó đều có động lực phấn đấu cao và sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân vì dòng tộc và công ty. Vấn đề hiện nay là liệu những giá trị đó có thể được chuyển giao sang thế hệ kế tiếp?”, giáo sư Fan đặt câu hỏi.
Theo Vneconomy
