Bộ Tài chính vừa có văn bản trả lời Bộ GTVT góp ý về đề án đường bộ cao tốc phía Đông từ Bắc tới Nam (đoạn Hà Nội-TPHCM) đến năm 2020. Hàng loạt đề xuất cơ chế đặc thù cho dự án đường cao tốc Bắc-Nam được Bộ GTVT đưa ra, nhưng Bộ Tài chính đánh giá là “chưa có cơ sở”, “không hợp lý”, chưa biết lấy đâu ra tiền cho dự án lên tới 230.000 tỷ đồng khi nợ công đã sát trần.
Theo đó, Bộ Tài chính cho rằng, đề xuất tuyến đường cao tốc phía Đông kết nối Bắc Nam là cần thiết. Tuy nhiên, vấn đề về vốn cần xem lại. Theo đó, nhu cầu đề xuất vốn của dự án khoảng 230.000 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chi ra tới 93.000 tỷ đồng giai đoạn 2017-2020 là rất lớn so kế hoạch đầu tư công trung hạn đang được xây dựng.
Dù Bộ GTVT đề xuất phần vốn ngân sách này có thể lấy từ vốn trái phiếu Chính phủ, vốn vay ưu đãi nước ngoài (ODA). Nhưng theo Bộ Tài chính, Thủ tướng đã chỉ đạo, từ năm 2017, Chính phủ sẽ tạm ngừng phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh cho các dự án mới. Trong khi đó, khung dự kiến tài chính ngân sách đã được xây dựng với các yếu tố đã rất sát mức trần (như tỷ lệ nợ công, khả năng thu, cân đối chi, mức bội chi…) nên việc huy động thêm vốn trái phiếu, ODA… là không khả thi. Trong trường hợp thực hiện, cơ quan chức năng phải cơ cấu lại các nhiệm vụ chi trong tổng dự kiến.
Đại diện Bộ Tài chính cũng cho hay, kết luận của Thủ tướng trước đó đã nêu rõ, giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn trái phiếu Chính phủ ưu tiên cho 17 dự án quan trọng trong lĩnh vực giao thông, y tế, thủy lợi có tác động lớn tới kinh tế xã hội vùng. Bộ Tài chính đang báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội kế hoạch phát hành trái phiếu dự kiến 260.000 tỷ đồng để đáp ứng nhu cầu đó.
Do vậy, để có phương án cân đối, lãnh đạo ngành Tài chính đề nghị Bộ GTVT phối hợp với Bộ KH&ĐT rà soát, sắp xếp thứ tự ưu tiên, cân đối vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 trong phạm vi tổng cân đối chung đã dự kiến trên. “Trường hợp không cân đối được nguồn vốn ngân sách nhà nước như dự kiến trong đề án, đề nghị nghiên cứu lùi thời điểm thực hiện dự án” Bộ Tài chính đề nghị.
Với những cơ chế đặc thù cho nhà đầu tư tham gia dự án cao tốc Bắc - Nam được Bộ GTVT đề xuất, như bảo lãnh doanh thu tối thiểu, lãnh đạo ngành tài chính cho rằng, việc này sẽ chuyển hầu hết rủi ro thương mại tài chính của dự án cho phía Chính phủ. Vì vậy, lãnh đạo Bộ Tài chính kiến nghị không quy định một chính sách bảo lãnh chung; riêng bảo lãnh vốn phải thực hiện theo đúng quy định của pháp luật quản lý nợ công và xem xét từng trường hợp cụ thể, đảm bảo an toàn nợ công.
Tương tự, với lợi nhuận của nhà đầu tư, nhận định của Bộ Tài chính nêu rõ, về nguyên tắc, đây là yếu tố do thị trường quyết định. Bởi vậy, việc Bộ GTVT kiến nghị áp dụng mức lợi nhuận trên phần vốn của nhà đầu tư ở mức 14%/năm cho nhà đầu tư nước ngoài bị đánh giá là “không hợp lý”. Mức lợi nhuận trên cao hơn nhiều so với tổng chi phí vay của khoản vay có bảo lãnh Chính phủ hiện tại, cao hơn mức lợi nhuận của nhà đầu tư trong nước.
Việc ứng vốn ngân sách Nhà nước năm 2017 để triển khai giải phóng mặt bằng, theo đánh giá của Bộ Tài chính, hiện cũng chưa có cơ sở.
Bộ GTVT trước đó có tờ trình gửi Thủ tướng phê duyệt Chương trình đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông (đoạn Hà Nội-TPHCM) đến năm 2020. Theo đó, tuyến đường sẽ chạy song song với quốc lộ 1A và các đoạn tuyến cao tốc hiện hữu. Tuyến đường trục Bắc-Nam kết nối Hà Nội và TPHCM đi qua địa phận 20 tỉnh thành, tác động đến 45% dân số, đóng góp 57% tổng sản phẩm trong nước, ảnh hưởng đến 65% các cảng biển loại 1-2 (26 cảng biển), và 67% các khu kinh tế của cả nước.
