Chuông điện thoại dồn mấy hồi. Đầu dây bên kia tiếng một người quen báo là đang sắp có cuộc họp báo do Đoàn Triều Tiên tổ chức tại khách sạn Melia!
Mắt cay xè ngó vội đồng hồ. 12 giờ kém 8 phút. Sao lại có cuộc họp báo vào đêm hôm khuya khoắt này? Gạn gấp thì anh bạn bảo không biết…
Melia là đại bản doanh của Đoàn Triều Tiên trú ngụ cũng là nơi ở của Chủ tịch Kim Jong Un.
Lại đang mưa nhỏ. Lao ra đường. May quá có taxi. Tôi tót lên với cảm giác hú họa. Bởi có Thẻ Thượng đỉnh đây nhưng nếu can dự vào bất cứ hoạt động nào thì phải có thẻ sự kiện kèm theo. Chắc gì đã được dự cuộc họp báo bất thường này? Nhưng cứ tới…
Nói đến Melia, ông tài lắc đầu quầy quậy bảo cấm đường. Nói bừa bảo cấm đâu thì tôi xuống. Trả gấp đôi chịu không? May hè thoáng, đường thông.
Không khí trước KS Melia đường Lý Thường Kiệt chẳng có vẻ gì giống ngày thường vào thời điểm khuya khoắt cả. Dồn tụ trước sảnh là một đám nghị các nhà báo nước ngoài lỉnh kỉnh đồ nghề đang dập dềnh bởi chen nhau. Mưa lúc này hơi nặng hạt. Họ để đầu trần nhưng lấy áo, mảnh ni lông bọc máy. Ánh đèn đường soi hắt lên bao nhiêu là ánh mắt chờ đợi, hy vọng. Và cả bực giận nữa. Họ không được vào! Mà không rõ lý do. Một báo Việt quát bên tôi phòng chật không đủ chỗ…
Hồi lâu, đám đông cũng giãn ra. Đụng mấy chú em gặp may lọt vào từ đầu. Loáng thoáng câu được câu chăng là ông Ri (sau mới biết là Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Ri Yong-ho) chủ trì cuộc họp báo chỉ ít phút. Bộ trưởng Ri nói gì? Đại khái là nói Triều Tiên đòi bỏ cấm vận hoàn toàn là chưa chính xác. Rằng không phải Triều Tiên đòi bỏ toàn bộ lệnh cấm vận mà chỉ một phần. Rằng ông Ri chỉ vắn tắt vậy rồi đi ra và không trả lời bất cứ câu hỏi nào của nhà báo. Bà thứ trưởng (sau mới hay đó là Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Triều Tiên Choe Son-hui) có nán lại nhưng không có phiên dịch nào cả. Bà lại nói bằng tiếng Triều Tiên nên ít người hiểu trừ phóng viên Hàn Quốc!
Duyên do của cuộc họp báo lúc nửa đêm này là gì vậy? Tại sao lại cách xa cuộc họp của Tổng thống Donald Trump tới hơn 10 tiếng đồng hồ? Gạn mấy anh bạn đồng nghiệp họ chỉ lắc! Biết hỏi ai bây giờ? Ngó mấy ông nhà báo Tây được bác tài thương tình cho chui hẳn vào cái gầm xe cứu thương đậu tít xa tránh mưa mở máy tác nghiệp mà thầm phục cho cung cách nghiêm cẩn hết mình khi hành nghề của họ. Chôn chân suốt ngày đêm bên vỉa hè ngó chéo (chứ không được chĩa thẳng ống kính) vào mặt tiền khách sạn Melia. Tạnh ráo còn đỡ chứ lây rây mưa bụi rồi bất chợt rào rào như đêm nay cũng phải trần mình chịu trận để đợi sự kiện. Không có thời gian ghé Trung tâm báo chí ở Cung Văn hóa Việt Xô ăn uống miễn phí, đa số họ dằn bụng bằng bánh mỳ đồng nghiệp mua hộ.
Mấy anh em dạt lên phố cổ. May trên đó còn hiệu cà phê sáng đèn. Lại đụng với mấy ông ký giả nước ngoài máy móc lỉnh kỉnh. Hơn 3.000 ký giả ngoại quốc hành nghề Thượng đỉnh chẳng hay họ ngủ nghê sinh hoạt hành nghề như thế nào mà dân Hà thành vẫn thường chạm mặt bất cứ lúc nào với họ? Đám này cũng vừa hụt cuộc họp báo ở Melia hồi nãy. Đó là mấy ông truyền hình Nhật Bản. Chuyện vãn một hồi. Qua chú em thạo tiếng mới biết họ có thêm một cái tiếc nữa ngoài cú sổng mất cuộc họp báo.
Hình như bên Du lịch mời các phóng viên nước ngoài dự Thượng đỉnh đi Vịnh Hạ Long miễn phí vào thời điểm mấy hôm trước. Nhưng bố bảo cũng chả dám đi vì đó là thời gian cao điểm của Thượng đỉnh để các ký giả hành nghề. Cà phê dần vơi, việc mấy chú em mở laptop truyền về tòa soạn chút thông tin ít ỏi về cuộc họp báo cũng đã xong. Bình minh. Ngó đồng hồ mới 5 giờ sáng. Giờ này gọi điện thoại thì quả bất tiện.
Tôi mạo muội cầu cứu bằng tin nhắn với người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng. Cũng mở chút ngoặc những năm xa khi còn là chuyên viên Vụ Báo chí Bộ Ngoại giao, Lê Thu Hằng luôn tận tình chu đáo thậm chí nhẫn nhịn trong việc cung cấp thông tin kể cả việc thu xếp sinh hoạt đối với anh em trong nhóm báo chí tháp tùng lãnh đạo trong những chuyên đi công tác xa. Giờ ở cương vị Vụ trưởng kiêm chức việc người phát ngôn cũng vậy!
Bảy giờ sáng. Một email của Lê Thu Hằng. Mở đầu là những lời hỏi thăm chân tình cố hữu. Rồi lời lý giải rằng muộn còn hơn không, Đoàn Triều Tiên chỉ muốn thể hiện quan điểm của họ. Còn vào thời điểm nào thì không quan trọng!
Tiếp nữa toàn văn nội dung cuộc họp báo của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Triều Tiên Ri Yong-ho trong thời điểm khuya khoắt giờ Việt Nam.
Coi kỹ thì điều mà mấy anh bạn đồng trao đổi lúc nửa đêm cũng đã toát lên điều cốt yếu trong nội dung của ông Bộ trưởng.
Xin trích ra ít dòng.
Với quan điểm rằng chúng tôi sẵn sàng đóng cửa vĩnh viễn tất cả các cơ sở sản xuất vật chất hạt nhân bao gồm cả uranium và plotunium tại Yongbyon dưới sự giám sát của các chuyên gia Mỹ, các chuyên gia hai nước sẽ cùng phối hợp thực hiện hủy bỏ vĩnh viễn các cơ sở đó nếu Mỹ gỡ bỏ một phần các chế tài của LHQ, tức các hạng mục về kinh tế dân sự, đặc biệt là các hạng mục gây trở ngại cho cuộc sống người dân.
Điều chúng tôi yêu cầu là không phải gỡ bỏ tất cả các chế tài, mà chỉ là một phần, cụ thể là trong số 11 nghị quyết của LHQ thì gỡ bỏ 5 NQ đã thông qua từ năm 2016 đến 2017, trong đó ưu tiên gỡ bỏ trước các hạng mục đang gây khó khăn cho nền kinh tế dân sự và cuộc sống người dân.
…
Tại hội đàm lần này, để giảm bớt sự lo ngại của Mỹ, chúng tôi đã bày tỏ sẵn sàng cam kết bằng văn bản về việc dừng vĩnh viễn việc thử hạt nhân và tên lửa tầm xa.
Nếu vượt qua được bước xây dựng lòng tin với mức độ như vậy, thời gian tới, quá trình phi hạt nhân hóa sẽ có thể tiến triển nhanh chóng.
Tuy nhiên, trong quá trình hội đàm, phía Mỹ nhất quyết yêu cầu chúng tôi phải làm thêm gì đó ngoài biện pháp hủy bỏ cơ sở hạt nhân Yongbyon, điều đó cho thấy rằng Mỹ chưa sẵn sàng tiếp nhận đề xuất của chúng tôi.
Trong giai đoạn hiện nay, thật khó có thể nói rằng có thỏa thuận nào tốt hơn đề xuất mà chúng tôi đưa ra.
Cơ hội như thế này thật khó gặp lại.
Trên con đường phi hạt nhân hóa hoàn toàn, không thể tránh được việc phải qua một quy trình như vậy, vậy nên phương án hiện thực nhất mà chúng tôi đưa ra cần phải được thúc đẩy thực hiện.
Lập trường nguyên tắc đó sẽ chẳng mảy may suy chuyển, sau này, dù phía Mỹ có đề xuất hiệp thương lại thì phương án đó vẫn sẽ không thay đổi.
Đồng nghiệp hồi đêm cũng nhắn tin về phần trả lời của bà Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Choe Son-hui về sau với các phóng viên rằng, mặc dù hai bên vẫn để ngỏ nối lại các cuộc đàm phán song hiện tại chưa có lịch trình nào được ấn định.
Trước đó gần 10 tiếng đồng hồ, Tổng thống Mỹ Trump và Bộ trưởng Ngoại giao Pompeo họp báo nói rằng Triều Tiên muốn được gỡ bỏ lệnh trừng phạt trước khi tháo dỡ cơ sở hạt nhân, song Mỹ không đồng ý.
Cũng tại cuộc họp báo, hai yếu nhân Mỹ nói rằng hai bên đã đạt được những bước tiến triển thực sự nhưng chưa thể đi đến cuối con đường, rằng nhà lãnh đạo Kim Jong-un đã có những thay đổi nhất định trong vấn đề phi hạt nhân hóa. Tổng thống Mỹ nói: “Ông ấy có tầm nhìn nhất định, không thực sự giống như tầm nhìn của chúng tôi, nhưng đã xích lại gần hơn rất nhiều so với một năm trước.” Ông cũng nói: “Chủ tịch Kim Jong-un là một người có tính cách thú vị, quan hệ giữa chúng tôi rất mạnh mẽ. Tuy nhiên, đôi khi bạn phải đi một cách chậm rãi… Chúng tôi thấy việc ký kết một thỏa thuận vào thời điểm này không thực sự phù hợp.”
Tổng thống Mỹ nói rằng nhà lãnh đạo Kim Jong-un tỏ ý sẵn sàng dỡ bỏ cơ sở hạt nhân Yongbyon, nhưng muốn mọi lệnh cấm vận phải được dỡ bỏ trước, Ngoại trưởng Pompeo sau đó nói thêm ngay cả khi cơ sở Yongbyon bị tháo dỡ, Triều Tiên vẫn còn nhiều cơ sở hạt nhân và kho vũ khí khác. Ông này nói đàm phán đã không đạt được những điều có ý nghĩa cho Mỹ. “Chúng tôi yêu cầu nhà lãnh đạo Triều Tiên làm nhiều hơn, nhưng Chủ tịch Kim Jong-un chưa sẵn sàng để làm điều đó. Tuy nhiên, tôi vẫn rất lạc quan.” – Ông nói.
Tổng thống Mỹ thể hiện quan điểm: “Tôi muốn làm theo cách đúng đắn chứ không phải theo cách nhanh chóng.” Dù không đi tới kết quả nào, Tổng thống Trump cho biết có nhiều bước tiến đã đạt được khi nhà lãnh đạo Kim Jong-un nói rằng Triều Tiên sẽ không tiến hành thử hạt nhân thêm.
Ngoại trưởng Triều Tiên Ri Yong-ho họp báo lúc nửa đêm ảnh: ReutersThở phào qua một đêm trắng.
Mở đầu một ngày mới của tháng 3 với cái tin sốt dẻo, tốt lành về việc cam kết tiếp tục đàm phán. Đó là tin Hãng thông tấn Triều Tiên KCNA sáng 1/3 nói rằng, hội nghị thượng đỉnh lần hai là “cơ hội quan trọng” để Mỹ và Triều Tiên củng cố sự tin tưởng, tôn trọng lẫn nhau, thúc đẩy mối quan hệ và hai nhà lãnh đạo đã cam kết sẽ tiếp tục có các cuộc thảo luận hiệu quả trong tương lai.
