Nợ… ngập đầu
Trong vai sinh viên, phóng viên báo Tiền Phong đã đăng nhập vào ứng dụng www.vaymuon.. để vay tiền. Tại ứng dụng này, người vay có thể vay nhanh từ 1-10 triệu đồng với thời gian vay trong khoảng 30 ngày. Hình thức vay gồm vay theo bảng lương, theo thẻ sinh viên, theo chứng minh thư, cà-vẹt xe hoặc hồ sơ khác.
Do là sinh viên, chúng tôi chỉ được vay tối đa 5 triệu đồng trong thời gian 30 ngày, lãi suất 1,5%/tháng. Tuy nhiên, thực tế lãi suất không hề dừng ở mức 1,5%/tháng, bởi còn phải đóng thêm phí dịch vụ 2.000 đồng/1 triệu đồng/ngày. Cụ thể, với 5 triệu đồng vay trong 30 ngày thì trả gốc lẫn lãi là 5.375.000 đồng. Tính ra là 7,5%/tháng, 90%/năm.
Mang danh vay P2P lãi suất 1,5%/tháng, nhiều sinh viên phải è cổ gánh lãi suất tới 7,5% Tương tự, với website www.tietkiemonline..., mức lãi vay chỉ từ 8-16%/năm. Có nghĩa là nếu vay 10 triệu đồng, lãi trả hàng năm là 1,6 triệu đồng. Tuy nhiên, ngoài lãi suất, khách hàng còn phải trả phí vay lần đầu tiên 8%/năm (tức trả thêm 800.000 đồng, tương đương phải trả lãi 2,4 triệu đồng/năm). Khi quá hạn trả nợ, khách hàng sẽ bị phạt phí rất cao ở mức từ 1,5 triệu-6 triệu đồng, tùy vào thời gian trễ hạn và thêm vài khoản phí liên quan khác.
Website www.huydong... không chỉ cho vay tiêu dùng mà còn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ vay từ 50 triệu-200 triệu đồng bằng tín chấp. Lãi suất cho vay từ 10-25%/năm. Nếu vay 50 triệu đồng trong 1 năm, người vay phải trả 4.512.916 đồng/tháng (bao gồm nợ gốc, tiền lãi suất và phí giao dịch). Ngoài ra, người vay còn phải trả thêm mức phí từ 1-5% trên tổng số tiền được vay. Trường hợp trễ hạn, người vay sẽ bị tính phí trả trễ, số tiền nợ gốc phải tăng thêm 50% tính từ ngày quá hạn, nhân với lãi suất đã quy định…
Bà Nguyễn Thị Hiền (45 tuổi, ngụ H.Hóc Môn) bày tỏ, bà muốn mở cơ sở trồng nấm nhưng do không vay được vốn ở ngân hàng đã tìm đến hình thức P2P. “Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu, tôi lo mình không kham nổi lãi nên bỏ luôn ý định kinh doanh. Nhiều website giới thiệu mức hỗ trợ cho tôi lên đến 200 triệu đồng trong thời gian 3 năm. Lãi suất được công bố trên web từ mức 16-25%/năm. Tuy nhiên, tôi phải chịu thêm các loại phí liên quan khác như phí thẩm định hồ sơ, phí vay lần đầu tiên, phí trả chậm… Do đó, cộng tất cả các phí liên quan thì lãi suất phổ biến từ 30-35%/năm. Mức này theo tôi là quá cao, chẳng khác gì tín dụng đen” – bà Hiền ngao ngán.
Mù mờ đơn vị cho vay
Theo tìm hiểu, hầu hết các công ty hoạt động dạng P2P ngoài việc giới thiệu ứng dụng cùng với quy trình vay - cho vay, chứ thông tin về các công ty kết nối tài chính cho vay tiền qua mạng rất ít. Đa số trên các trang web cho vay đều có ghi thông tin hoạt động theo giấy phép đăng ký kinh doanh của các Sở Kế hoạch Đầu tư.
Như website www.vaymuon.... chỉ có dòng tự giới thiệu: “Vaymuon không phải ngân hàng, không phải công ty tài chính. Website www.vaymuon... sử dụng công nghệ để kết nối nhu cầu của người vay và nhà đầu tư bỏ tiền bằng cách cung cấp cho người vay mức giá tốt nhất, nhà đầu tư lợi nhuận cao nhất và được đảm bảo khoản vay”. Còn web Zoti được giới thiệu là một ứng dụng kết nối tài chính giữa người cho vay và người vay. Hay Tima.vn cho biết mình chỉ là sàn giao dịch, giới thiệu giữa người cho vay và người cần vay chứ không có chức năng không cho vay.
Chị Đỗ Thị Hương (ngụ Q.10) cho biết, sau khi tải app, đăng nhập vào mục “muốn đầu tư” của website www.vaymuon...,đã gửi hồ sơ cùng các thông tin cá nhân, địa chỉ nhà, số điện thoại… Gần 1 tuần chờ đợi, chị Hương vẫn không được hồi âm từ web www.vaymuon... Gọi điện thoại gặp nhân viên tư vấn, người mới cho hay là vốn của www.vaymuon... đang rất nhiều nên không nhận thêm vốn. Khi nào tiếp tục huy động thì công ty sẽ thông báo trên web.
“Dù không nhận thêm nhà đầu tư nhưng mục “muốn đầu tư” vẫn để người dùng đăng ký thông tin, kể cả chứng minh nhân dân tôi cũng đã gửi. Vậy những thông tin này của tôi có bị kẻ xấu lợi dụng không. Đó là chưa kể đây là web được chia sẻ rất lớn, mỗi ngày có bao nhiêu người muốn đầu tư như tôi đăng ký thì thông tin cá nhân có ai đảm bảo không rò rỉ ra ngoài?” – chị Hương đặt câu hỏi.
Sinh viên, công nhân, bà nội trợ... dễ dàng trở thành "con nợ" nếu không trả tiền đúng hạn TS Nguyễn Trí Hiếu – chuyên gia tài chính ngân hàng phân tích, các sàn giao dịch cho vay qua mạng hỗ trợ cho người có tiền và người không có tiền tiếp cận lẫn nhau với thời gian thẩm định và cho vay nhanh, chi phí thấp. Người vay cần số tiền ít như vài trăm ngàn hoặc vài triệu đồng có thể giải quyết thông qua vay tín chấp từ các sàn này. Nếu vay ở ngân hàng thương mại, số tiền vay phải nhiều và thẩm định rắc rối. Còn các công ty tài chính thẩm định nhanh nhưng lãi suất cho vay cao. Trong khi đó, lãi suất của một số công ty cho vay dưới hình thức P2P hiện nay có thể cạnh tranh với lãi suất ngân hàng, cách thức và thời gian giải ngân cũng nhanh hơn, thủ tục không rắc rối.
Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó giám đốc ngân hàng nhà nước (NHNN) chi nhánh TPHCM cho biết, để được thực hiện các hoạt động về nghiệp vụ ngân hàng như huy động, cho vay, kể cả hình thức huy động và cho vay trực tuyến, các doanh nghiệp cần phải được NHNN cấp giấy phép. Tất cả những doanh nghiệp hoạt động cho vay và huy động vốn, nếu chưa được NHNN cấp phép, đều là không hợp pháp.
Tuy lãi suất cho vay thấp, nhưng P2P lại tính thêm nhiều khoản phí khác rất cao, nhưng người vay không để ý nên dễ dàng mắc bẫy Tuy nhiên, theo luật sư Nguyễn Minh Tâm, do tính pháp lý của các công ty này vẫn chưa được xác định nên công ty cho vay P2P hiện nay hoạt động dưới hình thức tư vấn tài chính là chủ yếu. Nếu hoạt động tư vấn tài chính và chưa được NHNN cấp phép hoạt động huy động vốn và cho vay, các công ty này không được phép huy động và cho vay rộng rãi như các ngân hàng.
Các doanh nghiệp chỉ huy động vốn khi cần chứ không phải huy động mỗi ngày. Vốn huy động dùng để thực hiện các dự án kinh doanh, không phải để cho vay như một định chế tài chính trung gian, các công ty này cũng không thể xem là định chế tài chính trung gian. Bởi các định chế tài chính trung gian phải chịu sự điều chỉnh của cơ quan như NHNN, Ủy ban Chứng khoán nhà nước hoặc Bộ Tài chính. Trong khi đó, các công ty này lại chỉ chịu sự điều chỉnh của nơi cấp phép là Sở Kế hoạch Đầu tư.
Lãnh đạo của một ngân hàng thương mại cho hay, mô hình cho vay P2P du nhập vào Việt Nam và đang rất phổ biến, hoạt động tương tự như mô hình Grab hay Uber. Hiện nay có rất nhiều nơi cho vay với hình thức này. Cũng có mô hình tốt nhưng cũng có một số nơi cho vay với lãi suất gấp đôi, gấp ba. Do khoản vay các ứng dụng này cung cấp rất nhỏ, thời hạn ngắn và lãi được quy ra tiền là lý do người vay ít chú ý đến mức lãi suất thực khi tiếp cận vốn. Một số nơi chỉ thu phí không thu lãi, nhưng thực chất đó cũng là hình thức thu lãi vì mức phí tư vấn và phí chuyển tiền khá cao. Đây là một thiệt thòi cho người đi vay.
