Già Y Phi Mjâu cho biết, lễ cúng thần buôn làng (Yang alabôn) là lễ hội không thể thiếu hàng năm đối với người Gia Rai nơi đây. Phải cúng lễ này thì sau đó mới làm lễ cầu mưa hay bất cứ lễ nào khác. “Buôn làng cúng là thể hiện lòng biết ơn của làng đối với Yàng (thần) đã phù hộ, che chở cho làng, để cầu sức khỏe may mắn cho cả năm, mùa màng bội thu, mọi người đoàn kết yêu thương nhau”, già Y Phi Mjâu chia sẻ.
“Với sự linh thiêng cao quý nên chỉ những người có tài, đôi bàn tay khéo léo mới làm được. Đàn ông chưa được làm lễ trưởng thành cũng không được tham gia vào việc làm cây nêu”, già Y Phi Mjâu nhấn mạnh.
 |
Thầy cúng thực hiện lễ cúng thần Yang T’ho |
Sau khi làm xong cây nêu, mọi hoạt động lao động khác đều dừng lại. Khi những bài chiêng được tấu lên, mọi người trong làng tập trung về nhà văn hóa cộng đồng của buôn (trước đây là nhà rông). Lúc này những ché rượu cần của các gia đình được xếp thành từng cặp đối xứng nhau kéo từ đầu đến cuối nhà cộng đồng. Riêng ché rượu cao nhất, to nhất được đặt giữa nhà để bỏ tim gan, một ít máu của linh vật dùng hiến tế cho các vị thần.
Theo tập tục, cách lễ cúng khoảng một tháng, già làng phân công thanh niên, trai tráng trong buôn vào rừng tìm tre, nứa làm cây nêu. Chỉ nam giới mới được đảm nhận việc này. Khi cây nêu hoàn thành, cả làng cùng chung tay dựng nêu.
Lúc này già làng đứng trước cây nêu cầu khấn thần linh mong cho dân làng có cuộc sống no ấm, mùa màng bội thu, mọi người tránh được thiên tai, dịch bệnh, sống đoàn kết yêu thương nhau.
Đi dọc những ruộng lúa, đến một nơi đã được ấn định sẵn, thầy cúng cùng bà con sắp xếp lễ vật để cúng Yang T’ho (thần hộ vệ) và Yang Pênla (thần nước). Già Ama Piêu (thị trấn Ea Súp) cho hay, trong lễ cúng thần buôn của đồng bào Gia Rai sẽ cúng cùng lúc 2 vị thần này.
Khi cúng thần Yang T’ho (thần hộ vệ) phải cúng ở nơi đất mạch nối với sình lầy, đó là nơi linh thiêng nhất, chỉ được nằm hướng tây của buôn làng. Người Gia Rai quan niệm, hướng Đông là hướng của thần linh nơi những sức mạnh siêu nhiên cư ngụ, ngược lại phía Tây được coi là xứ sở của hồn ma người chết.
Theo truyền thuyết, ở đây có vị thần Yă dung dai tai tơsâu (bà thần vú dài) cư ngụ trong thế giới hồn ma. Vị nữ thần này chính là người đem số mạng đến cho con người, đem bơngắt (linh hồn) vào thân xác con người khi mới sinh. Nên đồng bào phải cúng để cầu cho buôn làng không bị bệnh tật, luôn được khỏe mạnh.
