“Assad phải ra đi” là yêu cầu của Mỹ cho cuộc chiến kéo dài suốt 8 năm ở Syria. Nhưng với hỗ trợ của Iran và Nga, ông Assad vẫn chưa đi đâu cả. Ngược lại, nhà lãnh đạo này từng bước giành lại quyền kiểm soát các khu vực từ lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) và phiến quân. Khu vực rộng lớn duy nhất ở Syria vẫn chưa về tay ông Assad là vùng đông bắc.
Đó là nơi tập trung trữ lượng dầu khí đáng kể của Syria, cũng là nơi hàng ngàn lính Mỹ đang đóng quân. Sau quyết định gây sốc của ông Trump, khoảng 2.000 quân nhân Mỹ đang ngồi chờ để về nhà, để lại những tay súng đồng minh, chủ yếu là người Kurd, trước những rủi ro khi quân Thổ Nhĩ Kỳ tiến vào.
Một nhân tố xuất hiện gần đây có khả năng dẫn đến quyết định rút quân của ông Trump là Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan. Ông Erdogan có cuộc nói chuyện bên lề Thượng đỉnh G20 cách đây 3 tuần và có cuộc điện đàm với với ông Trump vào thứ 6 tuần trước về việc sẽ đưa quân qua biên giới sang Syria để tấn công lực lượng người Kurd do Mỹ hậu thuẫn ở đông bắc Syria.
New York Times dẫn lời các quan chức Mỹ nắm được nội dung cuộc điện đàm cho biết ông Erdogan đã nhấn mạnh với ông Trump rằng người Kurd ở Syria là khủng bố (giống như lực lượng người Kurd ly khai ở Thổ Nhĩ Kỳ), và hỏi tại sao Mỹ ủng hộ lực lượng này mà không ủng hộ một đồng minh NATO như Thổ Nhĩ Kỳ. Nói rằng IS đã bị đập tan, ông Erdogan chất vấn về sự cần thiết phải duy trì lực lượng Mỹ ở Syria. Ông nói quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở biên giới với Syria có thể xử lý bất kỳ vấn đề gì.
Ông Jonathan Alterman, giám đốc Chương trình Trung Đông tại Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược tại Washington, nhấn mạnh rằng, quyết định rút quân được đưa ra không lâu sau khi chính quyền Trump thông báo với Quốc hội ngày 18/12 rằng, đề nghị của Thổ Nhĩ Kỳ về việc mua các hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot của Mỹ đã được chấp thuận sau nhiều năm tranh cãi giữa Ankara và Washington về điều khoản hợp đồng. “Sẽ thật đáng ngại nếu một quyết định chiến lược được đưa ra vì lý do thương mại”, ông Alterman nói.
Trong cuộc họp cung cấp thông tin cho báo chí về quyết định đối với Syria hôm 18/12, một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ chỉ đề cập Thổ Nhĩ Kỳ trong số những đồng minh được Mỹ thông báo trước về quyết định rút quân. “Ông ấy đã thông báo cho Tổng thống Erdogan với tư cách nước láng giềng của Syria”, quan chức Mỹ nói.
Thông báo của ông Trump về Syria được đưa ra cùng lúc xuất hiện những tin quan trọng khác ở Ankara. Đó là chiến thắng của Thổ Nhĩ Kỳ tại Tổ chức Thương mại thế giới chống lại việc Mỹ áp thuế mở rộng đối với các mặt hàng nhôm và thép; và tin tức Tổng thống Iran Hassan Rouhani sắp thăm Thổ Nhĩ Kỳ.
Đối với ông Erdogan, hòn đá tảng nằm giữa đường vừa được dọn. “Mục tiêu của ông ấy là đập tan Y.P.G.”, ông Soner Cagaptay, giám đốc Chương trình nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện chính sách cận Đông ở Washington, nói. Lực lượng Dân chủ người Kurd ở Syria là một nhánh của lực lượng dân quân Y.P.G - đồng minh của nhóm nổi dậy ly khai P.K.K bị Thổ Thĩ Kỳ coi là kẻ thù.
Kiểm soát một phần lãnh thổ Syria sẽ giúp ông Erdogan có tiếng nói khi các bên đàm phán thỏa thuận tiến tới chấm dứt chiến tranh. “Thổ Nhĩ Kỳ muốn có mặt trên bàn đàm phán hòa bình. Bạn không thể bàn về tương lai nếu không có quyền kiểm soát 3-4 triệu dân Syria”, ông Cagaptay nói.
Việc Mỹ đơn phương rút quân mà không thương lượng thỏa thuận nào được coi là từ bỏ tiếng nói của mình trong cuộc đàm phán hòa bình cuối cùng. Đối với liên minh Assad-Nga-Iran, con đường tiến tới giành lại toàn bộ lãnh thổ Syria vừa được mở ra.
“Mỹ rút quân vào thời điểm này sẽ là chiến thắng lớn với IS, Iran, Bashar al-Assa và Nga”, Thượng nghĩ sĩ Dân chủ Lindsey Graham viết trên Twitter. Quan điểm này được một số người ủng hộ.
