Tọa đàm giải pháp nào giải quyết bất cập về trạm thu phí

"Có thể khẳng định, việc đặt các trục BOT có cái không phù hợp. Nếu đặt vào khu đông dân cư thì khiến dân rất bức xúc, cái đó là không nên.
Khi làm, anh không tự mình giải thích những cái lợi cho dân, thì người dân sẽ bức xúc", Đại biểu Quốc hội, Ủy viên thường trực Ủy ban các vấn đề xã hội, TS Lưu Bình Nhưỡng.

Đại biểu Quốc hội, Ủy viên thường trực Ủy ban các vấn đề xã hội, TS Lưu Bình Nhưỡng: Doanh nghiệp nên “kín kẽ” với người dân

Tôi thực sự chia sẻ ý kiến các nhà đầu tư. Tôi cũng khẳng định rằng, lợi ích BOT là vô cùng to lớn. Tuy nhiên, có thể khẳng định, việc đặt các trục BOT có cái không phù hợp. Nếu đặt vào đường khu đông dân cư thì khiến dân rất bức xúc, cái đó là không nên.

Khi làm, anh không tự mình giải thích những cái lợi cho dân, thì người dân sẽ bức xúc. Nếu lấy ý kiến, cho bà con đề xuất thì đã khác.

Tôi là đại biểu quốc hội và tôi hứa nếu sai thì tôi sẽ phản đối đến cùng. Cái gì lợi cho dân là làm. Sứ mệnh của chúng ta là làm sao có lợi cho dân, cho nhà nước.

Tôi cho rằng những bất cập ở trạm thu phí bắt đầu phải từ chính doanh nghiệp. Không phải vì doanh nghiệp làm sai pháp luật mà vì doanh nghiệp làm chưa kín kẽ".

Bà Vũ Quỳnh Lê, Phó cục trưởng cục Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch Đầu tư: Cần có truyền thông toàn xã hội

"Với góc nhìn cá nhân, cám ơn báo Tiền Phong đã tạo điều kiện cho các chuyên gia như tôi được nghe những ý kiến đa chiều từ các doanh nghiệp và một số cơ quan nhà nước như này. Sau khi nghe trao đổi trong buổi tọa đàm ngày hôm nay, tôi xin có vài ý kiến về tầm vĩ mô hơn.

Khi làm dự án thì phải tính đến kinh tế xã hội, khả thi về tài chính. Anh Phạm Quang Dũng cũng nói, các dự án BOT đều dựa vào nguồn doanh thu từ thu phí, chưa tính có trường hợp doanh thu chưa đủ bù đắp để hoàn vốn.

Tôi cũng thống nhất với các anh về vấn đề truyền thông, tôi được đi tham khảo kinh nghiệm 1 số nước về việc phát triển hệ thống hạ tầng. Ví dụ như Singapore, trước khi lên kế hoạch 5 năm thì họ có bản truyền thông xã hội để chính quyền đồng hành với người dân cùng phát triển, từ đó huy động sức doanh nghệp, sức dân, nên các dự án hạ tầng được diễn ra khá trôi chảy.

Về vĩ mô, như ý kiến của một số doanh nghiệp là với thực trạng hiện trạng này thì không dám đầu tư nữa. Tôi nghĩ rằng, chúng ta có nhiều năm kinh nghiệm làm BOT nhưng chúng ta phải hiểu đến khả năng của toàn xã hội, nhìn về khía cạnh thị trường.

Như anh Nguyễn Tuấn Huỳnh nói, chúng tôi cũng nhìn thấy bất cập trong cơ chế theo cái nhìn từ nhà đầu tư. Nếu không có cơ chế thị trường, cạnh tranh, đảm bảo các dự án có khả thi về tài chính thì dự án BOT khó phát triển trong thời gian tới".

Ông Nguyễn Danh Huy, Vụ trưởng vụ Đối tác công tư, Bộ Giao thông Vận tải: Nước xa không cứu được lửa gần, địa phương mới là quan trọng.

BOT phức tạp nên chúng ta rất khó có thể luận giải một cách rõ ràng. Trên thế giới, có 2 hình thức thu phí  kín và hở. Về vấn đề làm BOT trên đường cũ, ở Mỹ cũng có.

Đã thu phí lượt, phí hở thì chắc chắn sẽ có bất cập là không thể mang lại sự công bằng tuyệt đối cho tất cả các đối tượng. Người làm chính sách, nếu làm tốt thì phải mang lại lợi ích cho đại đa số người dân.
Nhà đầu tư cũng chịu thiệt rất nhiều. Chẳng hạn, toàn bộ xe cộ đi từ Nghi Xuân vào Hà Tĩnh nơi Nhà đầu tư đi qua đường BOT do Cienco 4 làm nhưng nhà đầu tư không thu phí được. 

Phản ánh của người dân có lý nhưng cần sự chia sẻ chung. Người dân bị bất cập nhưng nhà đầu tư cũng bất cập. Do đó nhà đầu tư và doanh nghiệp cần có sự chia sẻ với những khó khăn của đất nước. Không thể công bằng một cách tuyệt đối được.

Vấn đề thứ hai, trước đây, tại sao có trạm thu phí nhưng không ai phản đối. Người dân khi đó rất chia sẻ với Chính phủ. Nhưng cách tiếp cận của chúng ta với BOT chưa toàn diện nên giờ đây người dân nói là nhà đầu tư lãi khủng, họ không còn niềm tin nữa. Chúng ta phải minh oan cho doanh nghiệp để người dân lấy lại niềm tin.

Về bất cập trạm thu phí đặt ngoài vị trí dự án (Trưởng ban Kinh tế - xã hội báo Tiền Phong Phạm Đình Thắng đặt câu hỏi) Bộ Giao thông Vận tải, ông Nguyễn Danh Huy cho biết: Trạm thu phí đặt ngoài phạm vi dự án gồm có Trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội) thu phí hoàn vốn cho đường tránh TP Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc), trạm ở Bỉm Sơn (Thanh Hóa), thu phí QL 5 hoàn vốn cho đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng. 

Về bất cập thì tùy mức độ nhưng đã thu phí thì đều có bất cập cả. Ngay từ lúc làm, bộ Tài Chính cũng dự liệu một số bất cập và đưa ra một số biện pháp như dùng vé tháng. Với tư cách cá nhân, giải quyết vấn đề cần có thời gian, không thể giảm phí ngay mà phải có quy trình. 

Về việc chậm vào cuộc của các cơ quan chức năng đối với tình trạng người dân phản ứng tại trạm thu phí, ông Huy cho hay: Khi có thông tin về trạm thu phí Bến Thủy, chúng tôi cử người ngay vào làm việc. Chúng tôi rất chia sẻ với nhà đầu tư. Bộ GTVT không được bỏ rơi và không thể bỏ rơi nhà đầu tư. Bên cạnh đó cũng rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương. Nước xa không cứu được lửa gần. Bộ ở Hà Nội, còn địa phương ở đó mới là quan trọng.

Về giải pháp lâu dài để giải quyết tình trạng bức xúc tại tram thu phí hiện nay, ông Huy cho biết, Bộ GTVT sẽ cùng các bộ ngành liên quan, nhà đầu tư, ngân hàng xây dựng một chính sách chung, theo hướng: Sẽ miễn giảm cho người dân xung quanh trạm thu phí theo khoảng cách và mức độ. Chẳng hạn, cách trạm thu phí bao nhiêu km sẽ được miễn hoàn toàn, cách bao nhiêu km sẽ được miễn 70%, 50% hay 20% trạm thu phí.

+Nhà báo Phạm Đình Thắng – Trưởng ban Kinh tế Xã hội Báo Tiền Phong: Trước đây, người dân Hà Tĩnh vốn ủng hộ Cienco 4, hiện nay họ bức xúc có nhiều nguyên nhân, trong đó họ cho rằng Cienco 4 gây khó khi triển khai hỗ trợ giảm phí. Lãnh đạo Cienco 4 nghĩ gì về điều này?

- Ông Nguyễn Tuấn Huỳnh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Cienco 4: Trong giai đoạn chúng tôi đầu tư, các lãnh đạo đều vào cuộc và ủng hộ tuyệt đối. Chúng tôi làm đường xong còn trồng thêm hai hàng cây hai bên bằng chi phí chúng tôi tự bỏ ra. Chúng tôi cũng làm rất nhiều công trình có lợi cho địa phương. Sau một thời kì dài, 14 năm, tại sao lúc này dân lại tạp trung phản đối, gây khó khăn cho doanh nghiệp? Khi có sự cố, chúng tôi đã đề ra phương án giải quyết nóng bằng cách giảm phí cho người dân bằng chính thu nhập của chúng tôi. Nhưng gần đây, khi chúng tôi đề nghị địa phương cung cấp danh sách các chủ hộ địa phương để giảm phí. Nhưng địa phương lại nói rằng đó là việc của nhà đầu tư. Chúng tôi không hề gây khó dễ gì cả.

+ Nhà báo Phạm Đình Thắng, Trưởng Ban Kinh tế - Xã hội Báo Tiền Phong: Các ý kiến về trạm thu phí gần đô thị nên gây bức xúc rất xác đáng. Bộ GTVT có thể tính toán dời các trạm ra xa đô thị không thưa ông?  

- Ông Nguyễn Danh Huy, Vụ trưởng vụ Đối tác công tư, Bộ Giao thông Vận tải: Ví dụ trạm Bến Thủy, không phải là mới, phải 10 năm rồi. Nếu di dời, chúng ta phải bỏ ra 70 tỷ.  70 tỷ đó nếu đầu tư, phải cho nhà đầu tư tiếp tục thu của dân, tôi cho rằng rất lãng phí. 

Vấn đề thứ 2 là di dời về đâu? Di rời ra phía Bắc hay Nam thì đều gần với các trạm khác. Do đó chưa thể giải quyết được triệt để, lại ảnh hưởng đến người dân gần nơi chuyển đến. Vì thế, tôi ủng hộ phương án hỗ trợ người dân ở khu vực gần trạm.

Kết thúc tọa đàm, nhà báo Lê Xuân Sơn – Tổng biên tập Báo Tiền Phong cho biết có thể đúc kết một số nội dung:

Một là, hình thức BOT rất quan trọng đối với sự phát triển hệ thống hạ tầng giao thông của nước ta.

Hai là, trong thời gian vừa qua, chúng ta nói nhiều về bất cập của BOT mà chưa nói đến lợi ích của nó, tạo nên dư luận không thuận lợi cho BOT.

Thứ ba, các diễn giả chưa thống nhất về căn nguyên của các vấn đề liên quan đến BOT, trạm thu phí thời gian qua. Doanh nghiệp thì cho rằng nhận thức của người dân tại chỗ chưa thật đúng, sự giải quyết của cơ quan chức năng không rốt ráo nên doanh nghiệp cảm thấy đơn độc, khó khăn. Một số đại diện khác cho rằng doanh nghiệp là đơn vị chịu trách nhiệm chính và phải chủ động.

Bốn là, các diễn giả cũng đề cập đến vai trò của truyền thông. Đôi khi, các doanh nghiệp cũng kêu ca rất nhiều vì báo chí thường nhìn vào mặt xấu nhiều hơn. 

Tựu chung lại, hiện nay đang xảy ra tình trạng xung đột lợi ích tại một số trạm thu phí, dẫn đến căng thẳng và xã hội đặc biệt quan tâm. Có nguyên nhân xuất phát từ trực tiếp địa phương, có nguyên nhân xuất phát từ chính sách. 

Dù chưa thể đi đến cùng, đưa ra các chính sách cụ thể nhưng đây cũng là diễn đàn để các cơ quan đại diện tiếng nói của người dân, các doanh nghiệp, bộ ngành trao đổi, bộc bạch, là khởi đầu mang đến đóng góp tích cực cho việc giải quyết vấn đề.