Con người lần đầu tiên đặt chân lên mặt trăng vào ngày 20/7/1969. Ba năm sau, ngày 11/12/1972, tàu vũ trụ Apollo 17 mang theo 3 phi hành gia Eugene Cernan, Ronald Evans và Harrison Schmitt là những người cuối cùng đặt chân lên ngôi sao này, cho đến nay.
Tại sao trong 45 năm qua chúng ta không quay trở lại Mặt trăng? Tại sao cuộc chạy đua vào không gian lại thay đổi chóng mặt trong suốt bốn thập kỷ qua?
Neil Armstrong và Buzz Aldrin đặt chân lên Mặt trăng vào năm 1969. Ảnh: Thevintagenews. Cuộc chạy đua tốn kém
Những năm sau Thế chiến II và thời kỳ Chiến tranh lạnh, Mỹ và Liên Xô đều trong một cuộc chạy đua vũ trang quân sự lớn. Cuộc cạnh tranh lên đến đỉnh điểm với sự phát triển các loại tên lửa có thể bắn vào bất kỳ mục tiêu trên toàn thế giới.
Nhằm giành lấy cho mình những lợi thế, cả hai nước đều cố gắng là quốc gia đầu tiên đưa vệ tinh vào quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, sau đó là Mặt trăng. Điều gì đến cũng phải đến, cuộc chạy đua đưa người vào không gian nổ ra.
Tháng 10/1957, Moscow phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người lên không gian. Sau đó đưa Yuri Gagarin vào không gian năm 1961.
Theo Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS), sự kiện đã tạo nên cơn hoảng loạn ở nước này. Giới quân sự Mỹ nhận thấy loại tên lửa đưa vệ tinh Sputnik lên quỹ đạo có thể mang đầu đạn hạt nhân đến mọi mục tiêu.
Và khi căng thẳng giữa hai quốc gia tăng lên, đồng nghĩa các chương trình không gian lúc này đã trở thành biểu tượng cho sức mạnh quân sự của mỗi bên, cũng ngày càng được triển khai gấp rút.
Đến năm 1966, khi cuộc đua quân sự đạt đỉnh điểm, ngân sách của NASA chiếm đến 4,5% toàn bộ ngân sách liên bang. Theo Death by Cosmos, con số này vào khoảng 182 tỷ USD theo tỷ giá hiện nay. Mỹ đã có những bước tiến lớn trong chương trình không gian của họ, đi kèm với đó là chi phí bỏ ra không hề nhỏ.
Vị trí tàu Apollo 17 đáp xuống Mặt trăng. Hình được chụp bởi vệ tinh Lunar Reconnaissance Orbiter. Ảnh: NASA. Tuy nhiên năm 1982, chi phí cho dự án tàu không gian chỉ bằng 0,75% ngân sách liên bang. Đến những năm 2000, số tiền cho Trạm vũ trụ Quốc tế (ISS) thậm chí còn nhỏ hơn. Thời điểm tàu không gian Apollo đáp xuống Mặt trăng năm 1969, hỗ trợ chính trị và kinh tế cho dự án Apollo cũng đã bắt đầu suy yếu dần.
Khi cuộc khủng hoảng dầu mỏ diễn ra vào năm 1973, người dân Mỹ dần trở nên e dè hơn với các quyết sách chi tiêu. Các cuộc thăm dò không gian vẫn được thực hiện nhưng phải được tính toán kỹ càng hơn về mặt tài chính. NASA cũng bị giới hạn trong các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của mình. Đây cũng là khoảng thời gian tổ chức này bắt đầu với các dự án trạm không gian Skylab và tàu con thoi Space Shuttle.
Cũng trong thời gian này, NASA chấm dứt các dự án tên lửa Saturn V, những tên lửa không sử dụng cũng được đưa vào bảo tàng. Các dự án cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ cho việc đổ bộ lên Mặt trăng cũng bị hoãn vô thời hạn.
Dự án tàu con thoi cũng gặp vấn đề. Các con tàu được thiết kế tái sử dụng nhằm giảm chi phí, song theo thời gian, nó lại trở nên quá phức tạp để làm mới. Đỉnh điểm là khi tàu con thoi Challenger phát nổ vào năm 1986 giết chết tất cả thủy thủ đoàn, dự án đã bị hoãn lại trong hơn hai năm rưỡi.
Mẫu đất bề mặt Mặt trăng được Apollo 17 thu thập. Ảnh: Wknight94 CC BY-SA 3.0. Thời hậu Liên Xô
Những năm 1990, Liên Xô tan rã, Chiến tranh lạnh kết thúc, những dự án chạy đua như tàu con thoi đột nhiên trở nên thừa thãi. Cơ quan Vũ trụ mới của Liên bang Nga lúc này cũng phải tận dụng những con tàu như Soyuz ra đời từ thập niên 60.
NASA luôn muốn xây dựng một trạm không gian, nhưng chi phí là vô cùng đắt đỏ. Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc, Mỹ muốn hợp tác với Nga và nhiều nước khác để chia sẻ phần gánh nặng xây dựng ISS.
Các tàu con thoi được tận dụng để làm trạm không gian, trong khi những con tàu như Soyuz dùng để chuyên chở phi hành gia và hàng hóa. Ngoài ra, sự tham gia của phi hành gia ở nhiều nước cũng góp phần xây dựng mối quan hệ quốc tế.
Những năm gần đây, thăm dò không gian đã bắt đầu được ưu tiên trở lại, NASA đang chuẩn bị cho ra mắt tàu vũ trụ Orion, có khả năng vượt ra ngoài quỹ đạo Trái Đất để đến Mặt trăng, thậm chí là sao Hỏa.
Ngoài ra, những công ty như SpaceX đang có nhiều bước tiến lớn trong việc tạo ra các công nghệ với chi phí rẻ hơn, hứa hẹn ngày con người đặt chân trở lại Mặt trăng sẽ không còn xa.
