Thông tin được Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam đưa ra tại Hội thảo Định vị giá trị hạt gạo trong kỷ nguyên mới. Hội thảo do Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) phối hợp với Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ và trang Việt Nam đầu tư tổ chức ngày 4/4, tại Cần Thơ.
Xuất và nhập khẩu gạo đều tăng
Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch VFA - cho biết, diện tích, năng suất và sản lượng lúa của Việt Nam ổn định trong 5 năm qua, nhưng xuất khẩu tăng mạnh. Đặc biệt, năm 2024, Việt Nam lập kỷ lục xuất khẩu gạo khi vượt mốc 9 triệu tấn, kim ngạch hơn 5,6 tỷ USD.
Dù xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, nhưng ông Nam thông tin Việt Nam cũng trong nhóm 10 nước nhập khẩu gạo nhiều nhất toàn cầu. Nếu năm 2021 mới nhập khẩu 1,8 triệu tấn, tới năm 2024 đã lên 3,8 triệu tấn, chủ yếu từ Campuchia. Điều này do sản xuất phân khúc gạo thơm, gạo chất lượng cao ngày càng được nông dân lựa chọn.
“Tôi đi tới Đồng bằng sông Cửu Long, dường như lúa IR50404 (gạo phân khúc thấp - PV) không còn được trồng nữa. Như vậy, cái gì giá cao thì chúng ta làm và bán, cái gì rẻ thì nhập về”, ông Nam nói.
 |
Chủ tịch VFA - Đỗ Hà Nam. Ảnh: CK. |
Cũng theo Chủ tịch VFA, Việt Nam đang dần chiếm lĩnh các thị trường truyền thống như Philippines, châu Phi… nhờ sự khác biệt về chất lượng và giá cả. Doanh nghiệp (DN) Việt cũng thay đổi trong tập quán sản xuất, nghiên cứu thị trường. Gạo Việt Nam có cơ cấu tốt, có lúc không còn hàng để bán. "Vấn đề là chúng ta làm sao để điều tiết, giữ ổn định giá cả cho bà con nông dân và DN xuất khẩu”, ông Nam nói thêm.
Ông Đỗ Hà Nam cho biết, ngành lúa gạo Việt đang có 2 hình thức xuất khẩu chính. Lúa trồng trong nước đem gạo xuất khẩu, hiện diện tích trồng lúa tiếp tục thu hẹp, sản lượng chỉ còn từ 3-4 triệu tấn gạo. Do vậy, với nguồn cung gạo trong nước sẽ khó mở rộng thị trường xuất khẩu, nhưng không mở rộng sẽ bị ép giá. Cũng có DN Việt nhập khẩu gạo để chế biến và xuất khẩu, như nhập từ Campuchia, được lợi cả người bán và người mua. Nông dân Campuchia thích bán cho DN Việt nhờ giá tốt hơn, DN tham gia sâu hơn vào thị trường lúa gạo thế giới.
Nhiều thách thức
Chia sẻ về Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam - nêu ra các thách thức, khó khăn. Việt Nam cam kết tới năm 2050 đạt mục tiêu Net Zero, trong khi sản xuất lúa gạo tạo ra khí nhà kính nhiều nhất trong nông nghiệp. Sản xuất lúa gạo phải thích ứng biến đổi khí hậu nhưng cũng không làm suy giảm năng suất, chất lượng và phải bán được giá cao.
Theo ông Tùng, nếu không làm Đề án 1 triệu ha, ngành lúa gạo hầu như luôn có vấn đề, do không đồng bộ. Nông dân chỉ mong muốn ổn định thu nhập, sản xuất lúa phải có lời, chất lượng cao, an toàn thực phẩm.
"Chúng ta nói nông nghiệp - nông thôn - nông dân, nhưng thực tế nông thôn mới chủ yếu đầu tư đường sá, hạ tầng, chưa quan tâm nhiều tới nông dân, không ai làm thay đổi cách suy nghĩ của người nông dân. Điều này Đề án 1 triệu ha lúa cần giải quyết, một thách thức lớn, nhưng là cách giải quyết vấn đề”, ông Tùng nói.
 |
Nếu không làm Đề án 1 triệu ha, ngành lúa gạo hầu như luôn có vấn đề, do không đồng bộ. |
Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam cho rằng, muốn hạt gạo Việt Nam được định vị tốt, có thương hiệu phải bắt đầu từ sự thân thiện, trách nhiệm của hạt gạo Việt với môi trường, người tiêu dùng. Quan trọng nhất, cần sự minh bạch về cây lúa Việt, từ sản xuất đến tiêu dùng, bày ra những việc làm tốt cho xã hội với thế giới, như vậy mới nâng cao giá trị thương hiệu.
Ông Nguyễn Ngọc Hè - Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ - cho rằng, ngành hàng lúa gạo có những bước thăng trầm, đời sống của người nông dân trồng lúa vẫn còn nhiều khó khăn, thu nhập còn thấp so với một số lĩnh vực sản xuất nông nghiệp khác. Sản xuất lúa cũng đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức như biến đổi khí hậu, vấn đề môi trường yêu cầu ngày càng cao, về thương hiệu.
