Cuộc đua nhanh, độc, lạ ở World Cup

Phóng viên trên khắp thế giới đưa tin về World Cup

Giám đốc điều hành FIFA Nasser al Khater cho biết tại World Cup 2022, FIFA đã cấp hơn 12.300 thẻ tác nghiệp cho các nhà báo trên khắp thế giới. Con số này nghe đã “choáng” nhưng thực tế còn ít hơn so với nhiều kỳ World Cup khác do chi phí đắt đỏ tại Qatar. World Cup không chỉ có sức hút với các CĐV bóng đá mà còn là mơ ước của cánh phóng viên thể thao trên thế giới. Điều này không có gì khó hiểu khi tác nghiệp tại World Cup đem đến những trải nghiệm mới mẻ, cơ hội tiếp xúc với các ngôi sao và đặc biệt hàng triệu CĐV toàn cầu, mỗi người lại gắn với những màu sắc văn hoá khác nhau, bổ sung cho hành trang nghề nghiệp.

Tuy nhiên ngoài điều kiện tài chính, để giành được một suất tác nghiệp ở World Cup không hề dễ dàng. Đầu tiên, FIFA chỉ phân bổ “hạn ngạch” nhất định theo từng quốc gia, theo thứ tự ưu tiên như: quốc gia có đội tuyển tham dự World Cup, nền bóng đá mạnh, dân số đông, truyền thông phát triển…Trước đây, Việt Nam thường chỉ được phân bổ 2 thẻ tác nghiệp tại World Cup nên mức độ cạnh tranh là rất lớn. Gần đây, FIFA có vẻ như đã “ưu ái” hơn với Việt Nam, chính vì vậy số thẻ tác nghiệp dành cho giới truyền thông Việt Nam cũng tăng lên.

Để được cấp thẻ, phóng viên sẽ phải có tài khoản riêng, FIFA sẽ cấp mã (code) với sự xác nhận từ Liên đoàn bóng đá Việt Nam. So với các hãng thông tấn lớn trên thế giới, số lượng phóng viên Việt Nam tác nghiệp tại World Cup dù vậy vẫn khá ít ỏi. Tại World Cup 2022, có những cây viết từng dự nhiều kỳ World Cup như Đỗ Hùng (báo Thanh Niên), Trung Nghĩa (đặc phái viên báo Tuổi Trẻ), Trương Anh Ngọc (Thông Tấn Xã) hoặc gương mặt trẻ Trí Công (Bóng Đá) tham gia. So với Qatar, số lượng phóng viên Việt Nam tác nghiệp tại World Cup 2018 (Nga) đông đảo và sôi động hơn nhờ điều kiện tác nghiệp thuận tiện, chi phí rẻ và sức hút lớn, cảm giác gần gũi về văn hoá.

Giành được tấm thẻ từ FIFA đã khó, tác nghiệp tại các kỳ World Cup cũng đòi hỏi những kỹ năng quan trọng, đòi hỏi ngoài chuyên môn, phóng viên cần sự nhanh nhẹn, nhạy bén và tài ứng biến. Thẻ tác nghiệp cho phép nhà báo tham dự nhiều sự kiện của BTC như họp báo trước trận đấu, sau trận, các buổi tập…nhưng để theo dõi một trận đấu, các phóng viên phải cạnh tranh “mướt mồ hôi”, đặc biệt ở những trận cầu đinh. Hãy tưởng tượng cuộc họp báo của Lionel Messi, trung tâm báo chí chỉ đủ vị trí cho khoảng 300 phóng viên nhưng có đến cả nghìn người muốn tham dự đưa tin. “Trâu chậm uống nước đục”, muốn có vị trí tốt thì buộc phải…nhanh chân nếu không muốn phải đứng ngoài.

Đăng ký sớm cũng là yêu cầu với phóng viên khi muốn có một vị trí tác nghiệp ở các trận đấu nóng. Khi đó ngoài thẻ tác nghiệp chính, phóng viên cần đăng ký để có thêm thẻ phụ theo nguyên tắc ai sớm thì người đó được. Việc đăng ký được thực hiện qua hệ thống của BTC và đôi khi phải trước vài ngày trước thời điểm diễn ra trận đấu. Sau khi được xác nhận, phóng viên sẽ phải đến nhận thẻ phụ. Trường hợp vì bất kỳ lý do gì không thể tham dự sau khi đã đăng ký, phóng viên sẽ phải báo lại BTC, nếu không sẽ bị FIFA liệt vào “danh sách đen”. Việc đăng ký tác nghiệp sau đó sẽ rất khó khăn, có nguy cơ không được xét duyệt.

Các phóng viên Trương Anh Ngọc, Đỗ Hùng và Trung Nghĩa tại Qatar trong thời gian tác nghiệp World Cup 2022

Nhanh, độc nhưng phải an toàn

Tại World Cup 2022, Trung Nghĩa đã tấm tắc kể về tay máy kỳ cựu Giuliano Bevialacqua, người gốc Ý nhưng đang làm việc ở Tây Ban Nha. Ở tuổi 81, “cụ” nhà báo này đã tác nghiệp qua 14 kỳ World Cup, tính từ Mexico 1970. Giuliano sở hữu những tấm ảnh đắt giá như bàn thắng “Bàn tay của Chúa” của Diego Maradona trong trận Chung kết giữa Argentina và Anh, hay hình ảnh Maradona được công kênh ăn mừng cúp vàng.

Bất kỳ phóng viên nào cũng muốn có một sản phẩm để đời như vậy, cuộc đua xem ai nhanh, hay, lạ hơn luôn thôi thúc các phóng viên trong thời gian tác nghiệp ở World Cup. Mức độ vận động cao, lại luôn trong trạng thái chạy đua thông tin khiến cho không ít người bị quá tải. Tại World Cup 2022, đã có 3 phóng viên bất ngờ qua đời vì những lý do khác nhau.

Trương Anh Ngọc có lúc nói, để chuẩn bị cho World Cup, anh phải tập chạy cả tháng trước đó để đảm bảo thể lực tốt, dẻo dai còn đủ sức để…đi bộ. Tại Qatar, các sân vận động có khoảng cách khá gần nhau nên việc tác nghiệp thuận tiện. Tuy nhiên ở Nga, các bảng đấu được tổ chức ở 12 thành phố khác nhau, việc di chuyển trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi phải xây dựng lịch trình hoạt động, kế hoạch làm việc hợp lý, đồng thời đảm bảo an ninh.

Dominique Metzger, nữ phóng viên Argentina khi làm chương trình ở Qatar đã bị trộm mất ví. Sự cố xảy ra khi cô mải mê đưa tin trong đám đông CĐV. Thực tế đây là sự cố hãn hữu bởi an ninh ở Qatar cơ bản tốt. Nhiều thành phố châu Âu vốn được mệnh danh là “thiên đường” của những kẻ móc túi luôn đặt ra rủi ro bị trộm cắp với du khách, gồm cả cánh phóng viên. Một số phóng viên Việt Nam tác nghiệp các kỳ EURO và World Cup đã kể về trải nghiệm không mấy dễ chịu khi bị móc túi trên tàu điện ngầm ở Paris hay Milan, Barcelona…

World Cup không chỉ là câu chuyện trên sân bóng, có rất nhiều đề tài ngoài lề hấp dẫn cánh nhà báo. Do thói quen nghề nghiệp, các nhà báo thường có xu hướng đi sâu vào các ngóc ngách, tiếp xúc với nhiều thành phần khác nhau và đến từ nhiều quốc gia trên thế giới và hầu hết là người lạ. Quy trình này tạo nên những rủi ro có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, đòi hỏi phóng viên phải có nguyên tắc đảm bảo an toàn và cả nhạy cảm nghề nghiệp. Một đồng nghiệp của tôi từng chia sẻ về 4 tiếng ngủ chập chờn trên ghế sofa, gác xép một căn hộ chung cư ở Kaliningrad khi đặt chân tới thành phố lúc đã 3h sáng. Trước đó là chặng đường dài từ sân bay về trung tâm với các cung đường hun hút, tối đen và tay lái taxi to lừng lững ngồi kề bên. Anh đã bỏ qua khuyến cáo an toàn nên ngủ lại sân bay khi đến một thành phố lạ lúc nửa đêm thay vì bắt xe vào trung tâm nếu cảm thấy không an toàn, một nguyên tắc về sau anh không vi phạm lần thứ 2.

Dù hầu hết các CĐV trên thế giới đều là những người vui vẻ, dễ dàng kết bạn nhưng khi tiếp xúc, cần có vốn hiểu biết nhất định về văn hoá nơi quốc gia, cũng như các nguyên tắc ngoại giao. Hạn chế bàn về chính trị, tôn giáo để tập trung vào bóng đá là một trong những nguyên tắc để tránh có thể mở ra những tranh luận không cần thiết.