Hiện vật gồm 70 tài liệu, cứ liệu bao gồm phiên bản, ảnh chụp, bản scan tài liệu. Đây chính là Mộc bản sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục khắc về lịch sử tên gọi vùng đất Nghệ An từ thời Hùng Vương dựng nước đến thời Lê.
 |
Lịch sử tên gọi vùng đất Nghệ An từ thời Hùng Vương đến thời tiền Lê.
 |
Các đơn vị hành chính thuộc Hoan Châu.
 |
Mộc bản vua Lý Thái Tông cho đổi Hoan châu thành Nghệ An (năm Canh Ngọ, 1030).
Tại Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 2, mặt khắc 4, khắc về việc Vua Lý Thái Tổ cho đổi Hoan Châu làm Trại.
Đến thời vua Lý Thái Tông năm Thiên Thành thứ 3(1030), năm Thiên Thành thứ 3, đổi Hoan Châu là Nghệ An”. Tên gọi Nghệ An bắt đầu từ đây. Đến tháng 11 năm Tân Tỵ (1041) vua Lý Thái Tông cử Uy Minh hầu Lý Nhật Quang làm Tri Châu Nghệ An.
Cuối thế kỷ XVIII, dưới triều Tây Sơn, vua Quang Trung Nguyễn Huệ đã cho đổi trấn Nghệ An là Trung đô hay còn được gọi là trấn Nghĩa An, nhà vua bàn việc dời kinh đô từ Phú Xuân về Nghệ An với tướng Nguyễn Quang Diệu, nhà vua còn cho sửa thành lũy, đặt kho tàng và dùng binh túc trực ở đấy.
Đi suốt chiều dài lịch sử, Nghệ An có vị trí chiến lược quan trọng, có những đóng góp to lớn cho công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc, người dân Xứ Nghệ luôn giữ được nét văn hóa đặc trưng trong phong tục tập quán, văn hóa cội nguồn, tinh thần hiếu học.
Tại Mộc bản sách Đại Nam nhất thống chí quyển 14, mặt khắc 16 chép “Học trò chuộng khí tiết, phần nhiều phóng khoáng, dốc chí học hành, văn chương kiệt xuất, không thích hoa mỹ…Vì đất xấu dân nghèo nên bản tính mộc mạc, luôn chăm chỉ, đôn hậu, vốn trọng uy danh, dạy việc công nghĩa. Phong tục giản đơn, đỗ đạt làm quan vẻ vang, thời nào cũng có người tài khắp cả triều đình và ngoài biên, tên tuổi được ghi trong sách vở”.
Trong Mộc bản sách Đại Nam thực lục chính biên đệ nhị kỷ, quyển 41, mặt khắc 14 chép về lời khen của vua Minh Mạng dành cho “học trò người Nghệ An là khí khái, hào mại, trừ Phú Xuân và Gia Định ra thôi không đâu bằng; bởi thế thân binh của các vua thánh triều ta phần nhiều lấy ở Nghệ An, đó là điềm phước cho vương triều”.
Xứ nghệ còn được thể hiện rõ hơn là quê hương của những bậc hiền tài. Bởi những người con của quê hương Xứ Nghệ, đem trí dũng phò vua, giúp nước tiêu biểu như: Mai Hắc Đế - Người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại ách đô hộ của nhà Đường, Nguyễn Cảnh Mô - Vị tướng tài ba trong lịch sử dân tộc, Quang Trung Nguyễn Huệ - Vị hoàng đế uy dũng của Triều Tây Sơn, Đông các Đại học sĩ Cao Xuân Dục, Tiến sĩ xuất thân Văn Đức Giai, Khai quốc công thần Nguyễn Đình Đắc, Trước tác Hàn Lâm Viện Nguyễn Tiếp Phương, Bố chánh sứ Hà Nội Lê Nguyên Trung, Át sát sứ Bình Thuận Nguyễn Xuân Ôn, Nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, …
Kỷ niệm 990 năm danh xưng Nghệ An, Triển lãm “Những dấu mốc lịch sử hình thành tỉnh Nghệ An trong mộc bản triều Nguyễn - di sản tư liệu thế giới” là hoạt động thiết thực, góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp; bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước và quyết tâm xây dựng Nghệ An trở thành tỉnh phát triển như sinh thời Bác Hồ hằng mong muốn.
