Phải tách doanh nghiệp phát điện khỏi EVN

> Vẫn là EVN mua áo cho người khác mặc

Thủy điện có lợi thế cạnh tranh về giá hơn so với nhiệt điện sau 1-7 (ảnh chụp phòng điều khiển Thủy điện Trị An).

Giá điện khó giảm

Trao đổi với Tiền Phong, GS.TSKH Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam (VEEA), cho rằng, việc các doanh nghiệp phát điện quan ngại việc thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh nhưng người mua vẫn chỉ mình EVN, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia vẫn nằm trong EVN, là chính đáng.

Theo ông Long, một trong những điều kiện để có sự minh bạch và bình đẳng trong cạnh tranh, là các doanh nghiệp phải bình đẳng khi tham gia chào bán điện cạnh tranh (trừ một số nhà máy đa mục tiêu như Hòa Bình, Trị An...), muốn thế các đơn vị phát điện đều phải tách ra khỏi EVN.

Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu thì có thể vẫn để những đơn vị do EVN nắm giữ hoặc chi phối nằm trong tập đoàn. “Nếu các nhà máy tách khỏi EVN thì khi đó Công ty Mua bán điện hoặc điều độ có nằm trong EVN nữa hay không không quan trọng, do không còn mâu thuẫn quyền lợi trong khâu phát điện nữa”- Ông Long nói.

Về giá điện, ông Long, cho rằng, dù thị trường điện cạnh tranh vận hành từ 1-7 tới và các doanh nghiệp sẽ phải cạnh tranh để đưa ra mức giá thấp nhất nhưng điều đó không đồng nghĩa sẽ giúp giá điện giảm.

“Tuy nhiên, lợi ích đầu tiên mang lại là xóa được sự độc quyền và sự không minh bạch trong giá điện. Hiện không ai biết giá thực của ngành điện bao nhiêu và hệ thống giá điện hợp lý chưa. Khi có sự cạnh tranh thì sẽ biết được giá điện hợp lý chưa.

Với cách chào giá này người ta có thể biết giá thành sản xuất điện của mỗi doanh nghiệp. Việc này cũng khuyến khích các đơn vị trong và ngoài EVN cạnh tranh bình đẳng với nhau. Còn việc giảm giá điện thì chưa chắc đã giảm”- Ông Long phân tích.

Theo ông Vũ Xuân Cường, Phó tổng giám đốc phụ trách kỹ thuật, sản xuất Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại, với mô hình chào giá cạnh tranh được xây dựng, các nhà máy điện sẽ chủ động và phấn đấu tốt hơn để có lợi nhuận qua phát điện. Đối với công ty phát điện như Phả Lại sẽ chủ động về sản lượng, củng cố thiết bị, phấn đấu giảm giá thành phát điện, từ đó sẽ có lợi nhuận cho công ty.

Tuy nhiên, điều mà ông Cường lo ngại là, nhà máy xây dựng bằng vốn vay (đồng Yên) của Nhật. Hiện nhà máy vẫn phải trả nợ dần. “Chúng tôi sợ nhất tỷ giá biến động, vì những thiệt hại từ biến động tỷ giá không được tính vào giá thành sản xuất điện”, ông Cường nói.

Đại diện một doanh nghiệp thủy điện lớn của EVN khẳng định không lo ngại việc cạnh tranh trong chào giá với các đơn vị khác ngoài EVN.

Theo ông này, với cơ cấu và mức khấu hao hiện nay, có những thời điểm có những nhà máy thủy điện lớn, khi có lượng nước về lớn, có thể phát miễn phí, không thu tiền trong 3 tháng cho EVN. Và như vậy thì khó có thể có đơn vị nào có thể cạnh tranh được với giá thành của thủy điện.

Thị trường: Phải có nhiều người bán, mua

Trao đổi với phóng viên, một chuyên gia ngành điện khẳng định để có thị trường điện cạnh tranh hoàn chỉnh thì phải xây dựng đúng theo mô hình nhiều người bán, nhiều người mua. Nếu thị trường mà chỉ có người mua duy nhất thì không phải thị trường hoàn chỉnh, đó là chưa kể đến đơn vị này lại trực thuộc EVN. Hơn nữa, vấn đề quan trọng trong thị trường điện cạnh tranh là phải minh bạch chi phí giá thành sản xuất điện.

Theo vị này, theo tính toán trong dự thảo tổng sơ đồ điện 7 được Viện Năng lượng xây dựng cuối năm 2010, giá điện chính thức của ngành điện hiện nay về cơ bản, là không bị lỗ. Hiện công suất của hệ thống điện quốc gia lên tới 20.000 MW, trong đó gần 2/3 số nhà máy trong hệ thống đã và gần hết khấu hao. Vì vậy dù phải mua điện bên ngoài với giá cao nhưng không có nghĩa EVN bị lỗ hoàn toàn.

“Chúng tôi không phản đối việc tăng giá điện. Nhưng phải rạch ròi. Tăng giá điện để lấy vốn đầu tư nguồn điện mới thì chấp nhận được. Còn tăng giá điện để bù lỗ cho ngành điện thì chưa hợp lý”- Ông nói.

Còn theo ông Trần Tuệ Quang, Trưởng phòng Giá và Phí, Cục Điều tiết điện lực, để thị trường minh bạch, giá bán điện hiện nay phải được phân tách thành giá của 4 khâu: phát điện, truyền tải, điều hành - quản lý ngành và dịch vụ phụ trợ hệ thống điện, phân phối - bán lẻ điện. Còn cứ để tập trung, không được làm rõ như hiện nay, thì khó có thể tính toán minh bạch.