Dọn lại đống tranh vừa rơi từ mái Nhà truyền thống ở bon Đắk R’moan (xã Đắk R’moan, TP Gia Nghĩa, Đắk Nông), ông Điểu Nhiên (người được thuê trông coi) cho biết, mấy ngày nay, gió lớn thổi mạnh nên tranh bị mục nát trên mái nhà đổ xuống rất nhiều. Ngày nào ông cũng quét dọn nhưng hết lớp này lại đến lớp khác.
Nói rồi, ông Điểu Nhiên dẫn chúng tôi “mục sở thị” từng vị trí xuống cấp của ngôi nhà. Trên nóc nhà xuất hiện nhiều mảng tranh bị mục nát, bị khoét thành những mảng lớn như “giếng trời”. Phần vách nhà cũng không khá hơn, nhiều nơi bị nứt toác. Để minh chứng, ông Điểu Nhiên lấy tay gõ nhẹ vào vách nhà làm lớp bụi do mối đục bay khắp nơi.
 |
Bên trong ngôi nhà hiện rõ bị hư hỏng, mục nát |
“Ngày trước, đồng bào M’Nông cũng sử dụng tranh lợp nhà, chẻ cây nứa đan thành phên. Chúng tôi phải cắt tranh, chặt cây nứa đủ già, hong khô, xử lý thật kỹ để ngôi nhà không bị hư hỏng mối mọt tấn công. Nhà nào làm chắc, cả chục năm chưa bị dột nước mưa hay bị mối mọt ăn.
Tuy nhiên, ngôi nhà truyền thống này mới bàn giao được 1-2 năm đã bộc lộ hư hỏng, đến nay vẫn chưa được khắc phục”, ông Nhiên nói.
Ông Nhiên thông tin thêm, từ khi dựng Nhà truyền thống chỉ phục vụ một số lễ hội do các cấp tổ chức, thi thoảng có đoàn khách đến tham quan; còn người dân trong bon không sinh hoạt. Từ khi dịch COVID-19 xuất hiện đến nay, không có ai lui tới, những vật dụng trưng bày cũng “đắp chiếu”, hư hỏng theo.
Chưa hết, chỉ tay về phía nhà vệ sinh hoang tàn, ông Điểu Nhiên cho hay: “Nhà truyền thống lợp tranh là hợp lý, còn công trình phụ này cũng lợp tranh cho đủ bộ trông chẳng giống ai. Hiện mái tranh đã mục nát hết, lãnh đạo xã Đắk R’moan mới cho tấm bạt lợp tạm lên nhưng cũng rách tươm”.
Ông Phạm Trung Đông - Phó Chủ tịch UBND xã Đắk R’moan cho biết, địa phương nhận quản lý công trình Nhà truyền thống bon Đăk R’moan từ năm 2019. Khi đưa vào sử dụng, công trình bộc lộ hư hỏng như: Phần mái tranh bị mục nát, phên bị hư hỏng, nhà vệ sinh xuống cấp, nguồn nước giếng khoan lúc có lúc không…
Từ năm 2020 đến nay, UBND xã đã báo cáo thực trạng cho UBND TP Gia Nghĩa, đồng thời xin kinh phí sửa chữa nhưng chưa được bố trí.
“Qua từng năm, công trình càng hư hỏng thêm, chúng tôi đang xin kinh phí hơn 1 tỷ đồng để sửa chữa cho bài bản, sử dụng lâu dài. Nếu có kinh phí, chúng tôi sẽ thay thế các vật liệu bền hơn như mái tranh nhân tạo chẳng hạn”, ông Đông thông tin.
Ông Nguyễn Tấn Sương- Chủ tịch UBND TP Gia Nghĩa (Đắk Nông) cho biết, đã nắm được thông tin công trình Nhà truyền thống ở bon Đắk R’moan hư hỏng, xuống cấp. Chính quyền cũng yêu cầu chủ đầu tư kiểm tra, đánh giá công trình tìm hướng khắc phục. Thời gian qua, do ngân sách địa phương có hạn nên chưa bố trí được kinh phí sửa chữa. UBND TP Gia Nghĩa sẽ xem xét bố trí kinh phí sớm để đưa công trình vào phục vụ các hoạt động văn hóa của đồng bào bản địa và mở cửa đón du khách đến tham quan.
Theo báo cáo Phòng Văn hóa - Thông tin TP Gia Nghĩa (chủ đầu tư), công trình Nhà truyền thống bon Đắk R’moan được đầu tư gần 3,3 tỷ đồng, gồm các hạng mục: Nhà truyền thống, nhà vệ sinh, đài nước, giếng khoan, bể nước ngầm, sân đường nội bộ và hạ tầng kỹ thuật, cây xanh...; được hoàn thành đưa vào sử dụng cuối năm 2017.
Thời gian qua, tại Nhà truyền thống bon Đắk R’moan đã diễn ra nhiều sự kiện như: Lễ hội Mùa Bơ chín, Ngày đại đoàn kết toàn dân tộc, đón một số đoàn đến công tác, khách du lịch đến địa phương.
Từ năm 2020 đến nay, do tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, UBND TP Gia Nghĩa dồn mọi nguồn lực vào công tác phòng, chống dịch bệnh, không bố trí kinh phí để sửa chữa Nhà truyền thống bon Đắk R’moan.
