Ngày 22/11, UBND tỉnh Đồng Nai đã tổ chức lễ công bố Quyết định và đón nhận Bằng xếp hạng di tích cấp quốc gia đặc biệt Mộ Cự thạch Hàng Gòn và di tích cấp quốc gia Văn miếu Trấn Biên.
Mộ Cự thạch Hàng Gòn tọa lạc tại xã Hàng Gòn, thị xã Long Khánh được kỹ sư cầu đường người Pháp có tên là J.Bouchot phát hiện vào năm 1927 khi thi công đường từ Long Khánh đi Bà Rịa.
Ngay lập tức di tích này đã thu hút sự quan tâm của những người mê khảo cổ trên khắp thế giới. Từ khi được phát hiện đến nay, di chỉ mộ cự thạch Hàng Gòn luôn được giới nghiên cứu lịch sử, văn hóa, khảo cổ trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu và đánh giá cao bởi tính độc đáo, quy mô và giá trị khoa học.
Các nhà khoa học đánh giá, đây là một di tích độc đáo cả về nghệ thuật và kỹ thuật của các tộc người cổ Nam Á nói chung và người Việt cổ nói riêng.
Mộ Cự thạch Hàng Gòn là một dạng hầm mộ, được cấu tạo bởi những tấm đá hoa cương lớn và những trụ đá dài, nặng khoảng 30 - 40 tấn. Ngôi mộ có hình chữ nhật dài 4,2m, ngang 2,7 mét, cao 1,6 mét được ghép bới 6 tấm đá hoa cương được bào khá nhẵn ở mặt ngoài; 4 tấm đá thẳng đứng dùng làm vách, 2 tấm nằm ngang dùng làm mặt đáy và nắp đậy. Liên kết giữa tấm đá hoa cương nhờ vào hệ thống rãnh dọc chắc chắn. Xung quanh mộ có nhiều trụ đá hoa cương cao 7,5 mét, tiết diện mặt cắt ngang hình chữ nhật dài 1,10m X 0,3m,phần lớn các đầu trụ được khoét lõm hình yên ngựa.
Theo đánh giá của các chuyên gia, để xây dựng công trình trên, người Việt cổ phải huy động sức lao động của cả cộng đồng, tổ chức lao động một cách rất chặt chẽ. Từ các mẫu hiện vật khai quật được, các nhà khoa học đã xác định niên đại của mộ cự thạch Hàng Gòn trong khoảng 150 năm trước Công nguyên đến 24 năm sau Công nguyên.
Năm 1984, Mộ Cự thạch Hàng Gòn được xếp hạng là di tích khảo cổ, kiến trúc cấp quốc gia. Di chỉ khảo cổ mộ cự thạch Hàng thuộc loại hình Dolmen có kiến trúc độc đáo, quý hiếm không những ở Việt Nam mà ở khu vực và thế giới.
Di tích Văn miếu Trấn Biên, được khởi dựng vào năm Ất Mùi 1715 tại địa phận thôn Bình Thành và thôn Tân Lại, huyện Phước Chánh, tỉnh Trấn Biên (nay thuộc phường Bửu Long, TP Biên Hòa, Đồng Nai). Năm 1861 khi chiếm được Nam Kỳ, thực dân Pháp đã hủy hoại hoàn tòa Văn miếu Trấn Biên nhằm hủy hoại một biểu trưng về văn hóa của xứ Đồng Nai nói riêng và Nam Kỳ nói chung. Đến năm 1998, nhân kỷ niệm 300 thành lập và phát triển vùng đất Biên Hòa Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai đã tiến hành phục dựng lại Văn miếu Trấn Biên trên nền di tích cũ.
