Ít ai đến Mỹ mà không nhận thấy không khí phân biệt chủng tộc. Nó lộng hành từ lâu rồi. Tổng thống da màu đầu tiên Barack Obama hai nhiệm kỳ liên tiếp 2008-2016 mà chẳng xoay chuyển được gì. Lực lượng chấp pháp vẫn bắn chết dân da màu không mang vũ khí. Chính sách mới công bằng cho người yếm thế vẫn chưa được ban hành.
“Xứ cờ hoa” dường như lập quốc từ nền tảng chủ nghĩa da trắng thượng đẳng. Tổng thống đầu tiên George Washington rồi tổng thống thứ ba Thomas Jefferson đều là chủ nô. Ở kỷ nguyên các mỹ từ “văn minh”, “công nghệ số” hay “cách mạng công nghiệp 4.0” tuôn ào ạt, nạn chủng tộc vẫn nhơn nhơn.
Năm 2009 xuất hiện tiểu thuyết đầu tay “The Help” của một nữ sỹ vô danh kể về giúp việc da đen bị sa thải vì dùng toilet của chủ nhà da trắng. Trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Obama, 100 triệu cuốn bán hết veo và sách còn được dịch sang 39 thứ tiếng. Điều đó cho thấy ung nhọt chủng tộc vẫn nhức nhối thế nào.
Bế tắc thực tiễn tất yếu dẫn đến nhu cầu khai mở nhận thức mới từ các cơ sở đào tạo. Tiên phong là Đại học Connecticut từ 1995. Bằng tiêu đề trực diện,“White Racism” (chủ nghĩa phân biệt chủng tộc da trắng), khoá học chỉ được vài buổi vì phản ứng dữ dội của cộng đồng da trắng.
Ngày 9/1/2018, một lớp mới được mở ở Florida với tiêu đề và nội dung tương tự hơn 20 năm trước. Thầy và trò tranh luận các khái niệm chủng tộc, nhận diện các hệ tư tưởng chủng tộc, các vấn nạn đeo đẳng 300 năm qua, và cách thức hướng tới một xã hội mà ở đó da trắng không còn đồng nghĩa với cơ hội có cuộc sống tốt hơn.
Sự tái lập lớp học xuất phát từ vụ bạo động ngày 12/8/2017 ở Charlottsville khiến tổng thống Donald Trump mất mặt. Lường trước các phản kích, nhà trường đòi cảnh sát phải bảo vệ sinh viên, nhất là giảng viên cơ hữu - nhà xã hội học da màu, người nhận nhiều thoá mạ như “ung thư giai đoạn 4 là thứ mà ông và cả gia đình phải hứng chịu” hay “đồ con lợn chủng tộc”.
Dù hưởng ngân sách nhà nước, đại học Florida Gulf Coast University vẫn can trường nhập cuộc đời sống. Nó còn cho thấy giáo dục không chỉ luôn bám sát thực tiễn mà còn trực tiếp tham gia đấu tranh vì tiến bộ xã hội bằng vũ khí “sự thật - tri thức - trí khôn” như nêu trên khẩu hiệu ở nơi có 14.000 sinh viên.
