Theo sử sách, Hoàng đế Lê Đại Hành (SN 941), tại làng Trung Lập, Ái Châu nay là xã Trung Lập, huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa) trong một gia đình nghèo. Do cha mẹ mất sớm, Lê Hoàn được một vị quan tên là Lê Đột nhận về nuôi dưỡng.
Sau sự kiện dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế và phong cho Lê Hoàn chức Thập đạo tướng quân. Tháng 10/979, vua Đinh Tiên Hoàng băng hà, lúc đó Vệ Vương Đinh Toàn mới 6 tuổi, lúc này nhà Tống thấy vua còn nhỏ hòng đem quân xâm lược.
Giữa bối cảnh ấy, Thái hậu Dương Vân Nga cùng quần thần đã tôn Thập đạo tướng quân Lê Hoàn lên ngôi Hoàng đế. Năm 980, nhà vua thân chinh đánh giặc và đánh tan đội quân thủy, bộ của nhà Tống. Sau khi đánh đuổi giặc Tống, nhà vua còn dẫn quân hàng phục Chiêm Thành năm 982. Sự kiện này đã làm cho thanh thế nước Đại Cồ Việt ngày càng lừng lẫy.
 |
Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương trao bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia - Lễ hội Đền thờ Lê Hoàn cho tỉnh Thanh Hóa. |
Trong thời gian trị vì, nhà vua thực hiện nhiều cải cách tiến bộ, chăm lo phát triển nông nghiệp, tuyển dụng nhân tài... giúp đất nước thanh bình, đời sống nhân dân ấm no. Năm 1005, vua Lê Đại Hành băng hà, thọ 64 tuổi.
Tại buổi lễ, ông Đầu Thanh Tùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết, từ những chiến công hiển hách cùng thành tựu rực rỡ của đất nước trong thế kỷ thứ X đã khẳng định tầm vóc, vị trí lớn lao của người Anh hùng dân tộc - Hoàng đế Lê Đại Hành. Để tri ân công đức của nhà vua với đất nước, sau khi vua Lê Đại Hành băng hà, nhân dân địa phương đã lập đền thờ ngay tại nơi ông sinh ra.
 |
Đông đảo nhân dân và du khách về tham dự lễ hội. |
Ban đầu, đền thờ Lê Hoàn có quy mô nhỏ, kiến trúc đơn giản. Đến thế kỷ 17, nơi thờ tự nhà vua được tu sửa và mở rộng quy mô như ngày nay. Năm 2018, đền thờ Lê Hoàn được Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.
Lễ hội Đền thờ Lê Hoàn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là sự kiện để người dân và chính quyền địa phương tri ân, tôn vinh công lao và những đóng góp to lớn của Hoàng đế Lê Hoàn với đất nước. Đồng thời, giáo dục truyền thống yêu nước, bảo vệ chủ quyền độc lập của dân tộc...
