Lễ hội làng Bưởi Cuốc xưa (nay là khu Nghi Khúc) diễn ra vào mùng 4/2 Âm lịch hàng năm, có lệ thi xôi, gà trình thánh tuổi 50. Gia đình nào trong khu đến tuổi 50 phải trình xôi, gà sẽ được dân làng báo trước một năm để chuẩn bị nuôi gà.
 |
Xôi và gà được mang vào lễ thánh trong đình. |
 |
Gà cúng dâng vào đình phải được lựa chọn kỹ càng, gà trống có trọng lượng từ 4,5 kg trở lên, mào đỏ, móng sắc nhọn.
Để đáp ứng những tiêu chí khắt khe đó, người dân trong làng thường chọn giống gà Hồ, gà Đông Tảo, gà lai Pháp. Gà được chọn phải nhốt riêng, không được cho ăn thức ăn bẩn, cơ bản là gạo xay, ngô đỏ và nước sạch.
 |
Chuẩn bị mâm gà lễ. |
Người thịt gà mang ra đình lễ thánh yêu cầu phải có chuyên môn từ lúc cắt tiết cho đến vặt lông và mổ phải cẩn thận không để trầy xước da và bất kể bộ phận nào của gà, rồi khâu lại các vết cắt tiết và mổ, dùng các thanh tre lạt buộc cố định để gà đứng được.
Sau đó, gà cho vào xoong, đun nước sôi dội từ đầu xuống khi nước ngập, đun nước sôi lăn tăn, tắt bếp ngâm gà từ 6-8 tiếng mới vớt ra, cho đứng trên mâm, cởi hết tre lạt.
 |
Gà lễ được tạo thế. |
Bên cạnh gà, xôi dâng lên thánh đình làng cũng được làm cẩn thận, gạo nấu xôi phải là gạo nếp cái hoa vàng dẻo thơm, loại bỏ hạt đốm, vàng, đen, đem vo gạo đến trong nước rồi đem ngâm và đãi sạch mới nấu thành xôi.
Khi bày lên, mâm xôi phải có bề mặt mịn, không có vết nứt và có màu trắng tinh, đáp ứng từ 15-20 kg một mâm xôi.
 |
Các mâm xôi lễ dự thi. |
Sau khi tế lễ tại đình, xôi, gà sẽ được mang ra sân đình dự thi. Người chấm thi lấy tuổi 54 của làng cùng người có chuyên môn. Tiêu chuẩn xôi phải trắng, mặt phẳng một màu từ trên xuống dưới, bốn mâm xôi sẽ lấy một giải, tất cả đồng giải Nhất.
 |
Nhiều người thích thú xem các mâm xôi, gà lễ. |
Tiêu chuẩn gà đạt giải phải đứng trên mâm không đổ, màu da vàng, hai cánh thẳng, đầu mỏ không chổng lên, không trúc xuống, không thiếu bộ phận nào của cơ thể con gà, nếu thiếu sẽ bị loại ngay.
Đặc biệt, lông tơ phải sạch sẽ, đến khi chặt gà kiểm tra một nhát theo dọc xương sống nếu gà bị đỏ cũng bị loại.
Mỗi mâm xôi, gà được giải, nhà đình sẽ thưởng một quả cau, một lá trầu và một chữ "Lộc".
 |
Chủ nhân của các mâm lễ xôi, gà đẹp nhất được trao quà và tôn vinh tại đình. |
Tương truyền rằng những người được giải xôi, gà làm ăn phát đạt, hạnh phúc viên mãn. Phong tục lễ xôi, gà thể hiện sự tài hoa, tâm huyết, đồng thời là nét văn hóa đặc sắc từ xa xưa của người dân khu Nghi Khúc.
Lễ hội Phú Lộc đình Xuân Giáp Thìn 2024 có 3 gà, 3 xôi đồng giải Nhất.
