Thu rác theo khối lượng
Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, hiện nay việc thu phí cho chất thải rắn sinh hoạt chỉ đáp ứng một phần cho công tác thu gom, xử lý. Trung bình mỗi năm, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta là 25 triệu tấn. Trong đó, chỉ có 30% được xử lý đốt hoặc sản xuất phân hữu cơ, hơn 70% chôn lấp trực tiếp. Thủ đô Hà Nội mỗi ngày phát sinh 6.000 tấn, tỷ lệ chôn lấp tới 90%.
TPHCM tỷ lệ chôn lấp cũng lên tới 69%. Tỷ lệ chôn lấp trực tiếp gây ra nhiều vấn đề môi trường và xã hội phức tạp. Việt Nam cũng chưa phân loại được rác tại nguồn nhằm thúc đẩy quá trình tái chế, tái sử dụng. “Vì vậy, dự thảo Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi tiến hành thu phí thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải theo hướng người gây ô nhiễm phải trả tiền, đồng thời thúc đẩy phân loại rác tại nguồn’, ông Hiền chia sẻ.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường chia sẻ, theo nguyên tắc của thị trường, người xả rác phải tự chịu chi phí thu gom, xử lý, xả rác càng nhiều càng phải nộp nhiều tiền. Việt Nam thu phí rác theo bình quân hộ gia đình, thải ra nhiều hay ít cũng chỉ nộp từng ấy tiền. Nguyên tắc cào bằng không khuyến khích được người dân hạn chế xả rác cũng như phân loại rác tại nguồn.
Ông Nguyễn Thượng Hiền cho biết, quá trình dự thảo Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi, Bộ Tài nguyên và Môi trường tham khảo kinh nghiệm các nước như Hàn Quốc, Nhật Bản trong vấn đề thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt. Quan điểm sửa đổi coi rác là tài nguyên, tăng khả năng tái chế, tái sử dụng.
Để giải quyết bài toán này, Hà Nội và các đô thị lớn áp dụng cách làm của Hàn Quốc, phân loại chất thải sinh hoạt làm 4 gồm nhóm chất hữu cơ dễ phân hủy như rau quả, cơm thừa, nhóm có thể tái chế, tái sử dụng, nhóm chất thải cồng kềnh như bàn ghế, sofa và nhóm chất thải phải xử lý.
Hà Nội chưa phân loại rác tại nguồn khiến việc thu gom, xử lý rác thải gặp nhiều khó khăn. Ảnh minh họa: Như Ý. Về cách thức thực hiện, sẽ giao Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố chỉ định đơn vị có chức năng sản xuất bao bì thu gom. Mỗi loại rác thải sẽ đựng trong một bao bì có màu sắc và giá tiền khác nhau. Tiền thu từ việc bán bao bì, bên cạnh việc bù chi phí sản xuất sẽ được dùng cho việc thu gom, vận chuyện và xử lý chất thải rắn.
Để quy định này có tính khả thi, ông Hiền cho biết, trường hợp người dân đô thị không sử dụng túi đựng rác chuyên dụng sẽ không được thu gom rác, hành vi vứt rác bừa bãi sẽ bị xử phạt nặng. Ngoài ra sẽ huy động cộng đồng dân cư cùng giám sát việc thực hiện.
Phải để người dân thấy được môi trường sạch hơn
TS Kim In Hwan, chuyên gia chính sách của Bộ Môi trường Hàn Quốc chia sẻ, chính sách người dân phải mua túi chuyên dụng để đựng rác đã phát huy hiệu quả ở nước này khi việc phân loại rác tại nguồn được thực hiện, tỷ lệ tái chế, tái sử dụng tăng cao. Hiện nay Hàn Quốc tái chế được tới 59% chất thải rắn, chỉ 25% đốt và 16% là chôn lấp.
Theo TS Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền tiệm cận với các nước tiên tiến, cần khuyến khích phát triển. Tuy nhiên, vấn đề là làm sao để người dân thấy được hiệu quả của việc trả tiền xử lý ô nhiễm. Ở các nước phát triển, người dân phải trả phí cho hoạt động bảo vệ môi trường rất nhiều. Ngược lại họ được thấy môi trường trong sạch, không rác thải bừa bãi, kênh mương trong xanh.
Ông Tùng cho rằng, với mức sống hiện nay, nhiều người dân đô thị có thể sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải với điều kiện họ thấy được khu phố mình sống sạch sẽ hơn, không còn rác thải vứt bừa bãi, không còn mùi hôi khi đi qua những chỗ tập kết rác. Vì vậy, vấn đề sử dụng nguồn kinh phí như thế nào rất quan trọng.
