Vẫn phát sinh
Tại Hội thảo Đánh giá chất lượng cắt giảm điều kiện kinh doanh ngày 14/11, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, năm 2017, Việt Nam có trên 4.200 ĐKKD ở 15 lĩnh vực. Trong đó, y tế, công thương là những lĩnh vực dẫn đầu về số lượng ĐKKD với con số lần lượt 1.500 và 1.200. ĐKKD khiến DN gặp nhiều rủi ro về pháp lý, gia tăng chi phí, bị hạn chế cạnh tranh, hạn chế sáng tạo và rất nhiều bất lợi khác. Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ và vừa chịu nhiều bất lợi nhất.
Theo ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng CIEM, ĐKKD chất lượng thấp nhưng các cơ quan quản lý nhà nước vẫn sử dụng làm công cụ chủ lực trong quản lý nhà nước, thể hiện sự yếu kém về tư duy quản lý, thiên về quản lý bằng mọi giá.
Đến nay, bộ, ngành có 90 nghị định về điều kiện kinh doanh được sửa đổi. Tuy nhiên, sau khi rà soát, CIEM nhận thấy, chỉ có 771 ĐKKD thực sự được bãi bỏ. Đặc biệt, vẫn còn 29 ĐKKD phát sinh. Có trường hợp một số ĐKKD cắt giảm vô nghĩa, cắt cũng như không. Ví dụ, ĐKKD với cá nhân hành nghề xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, việc bãi bỏ điều kiện “Có năng lực, hành vi dân sự” gần như không có tác động.
Thậm chí, nhiều ĐKKD mới chất lượng kém vẫn mọc ra. Tiêu biểu, Nghị định 49/2018/NĐ-CP trong lĩnh vực giáo dục. Theo nghị định này, tổ chức kiểm định muốn được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục phải có trụ sở ổn định trong 2 năm, có đủ phòng làm việc cho kiểm định viên với diện tích tối thiểu 8 m2/người, có ít nhất 10 kiểm định viên làm việc toàn thời gian…
“Rào cản kinh doanh vẫn còn khá phổ biến. Thậm chí, với một số ĐKKD, tôi không tưởng tượng được phải thi hành như thế nào sau khi được sửa đổi, bổ sung. Thực trạng trộn lẫn điều kiện kinh doanh cũ và điều kiện kinh doanh sửa đổi, bổ sung, ban hành mới… cho thấy việc kiểm soát ĐKKD là thách thức không hề nhỏ”, ông Phan Đức Hiếu nhấn mạnh.
Cần cơ quan độc lập kiểm soát
Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế (Phòng Thương mại và Công nghiệp Viêt Nam - VCCI) đánh giá, chương trình cắt giảm và đơn giản hoá đạt mục tiêu 50%, nhưng nặng về đơn giản hoá hơn là bãi bỏ. Việc thay đổi phương thức quản lý còn ít, còn e dè, lừng chừng.
“Tư duy nhà nước can thiệp vẫn phổ biến, theo kiểu nhà nước khôn hơn thị trường cho thấy sự rụt rè, chưa mạnh dạn thay đổi cách thức quản lý. Trong khi đó, vai trò của các hiệp hội, tổ chức khác bên ngoài còn yếu”, ông Tuấn nói.
Từ thực trạng trên, ông Tuấn đề xuất cần có quy trình ban hành ĐKKD, kiểm soát văn bản mới. Theo đó, bên cạnh đơn vị ban hành ĐKKD, cần có đơn vị chủ trì việc rà soát độc lập. Việc đặt ra điều kiện kinh doanh mới phải có thẩm định tác động về kinh tế. Ngoài ra, phải minh bạch khi áp dụng ĐKKD và cần có bộ phận chuẩn hoá về điều kiện kinh doanh trong cơ quan Chính phủ.
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, cải cách đăng ký kinh doanh (ĐKKD) là cuộc chiến đấu rất cần thiết, khẩn cấp. Nếu không cải thiện, khi các hiệp định thương mại được ký kết, sản phẩm, dịch vụ của nước ngoài tràn vào, DN Việt vừa khởi nghiệp, gặp những khó khăn liên quan đến ĐKKD sẽ nhanh chóng phải rời bỏ thị trường, hậu quả sẽ rất rõ ràng. Việc quản lý bằng ĐKKD như hiện nay là rất lạc hậu, không phù hợp tinh thần cách mạng công nghiệp 4.0.
