Năm 1943, cơ quan phản gián của Thụy Sĩ đã phát hiện một mạng lưới rất quan trọng của các điệp viên Liên Xô tại Geneva. Mạng lưới tình báo này đã truyền về Moskva những tin tức tối mật góp phần vào chiến thắng lịch sử của Hồng quân trước đội quân phát xít tại thành phố Stalingrad. Thụy Sĩ đã phá được bộ mã của các máy điện tín mà điệp viên Xô Viết giấu trong ngôi biệt thự số 192, đường Florissant. Đứng đầu mạng lưới này là Alexandre Rado.
Mạng lưới tình báo Liên Xô
Ngày 14/10/1943, cánh cửa sổ của ngôi biệt thự số 192, đường Florissant mở toang. Trời tối đen như mực, chỉ có ánh sáng le lói thoát ra từ gác mái của ngôi biệt thự sang trọng. Tại đây, một phụ nữ đang miệt mài gõ những tín hiệu Morse mã hóa các dòng tin gửi về Trung tâm tại Moskva. Cô là Olga Hamel, một mắt xích của lưới tình báo Liên Xô tại Geneva. Cô đang đánh nhịp ngón tay trên chiếc “piano” của mình, vốn là một dạng máy truyền tín hiệu thô sơ, sử dụng dòng điện xoay chiều. Chồng cô, Edmond, là một người cộng sản và điệp viên, trước đó thuê được một ngôi nhà biệt lập của một người Nga đang làm việc cho đại sứ quán.
Trung úy Maurice Treyer, thuộc đại đội điệp báo vô tuyến điện số 4 của cơ quan phản gián Thụy Sĩ, đã chặn thu được tín hiệu do Ogal Hamel đánh đi. Sử dụng một máy chặn thu vô tuyến do Thụy Sĩ sản xuất, vào đêm 11/9/1943, Treyer đã vô tình chặn được sóng của Hamel và nhận ra rằng tín hiệu này có vẻ quen quen. Lý do là trước đó ba ngày, chồng của Ogal - ông chủ một cửa hàng điện dân dụng nhỏ tại số 26 phố Carouge, cũng đã phát đi những tín hiệu tương tự.
Edmond và Olga Hamel là một phần của mạng lưới các điệp viên do Rado tuyển mộ. Rado vốn là một người Do Thái gốc Hungary, là sĩ quan mang hàm đại tá trong Quân đội Xô Viết và được MGB, một trong những tổ chức tiền thân của KGB, bổ nhiệm là người đứng đầu tổ chức tình báo Liên Xô tại Geneva. Từ năm 1938, ông trùm tình báo này đã tuyển mộ các điệp viên tiềm năng cho Liên Xô ở Geneva. Mạng lưới mà ông xây dựng là lưới tình báo hoạt động tích cực nhất tại châu Âu sau khi phản gián Đức đánh sập “Dàn hợp xướng Đỏ” - một lưới tình báo nổi tiếng của Liên Xô từng hoạt động tại Berlin, có chân rết ở cả Bỉ, Pháp.
Vụ đột kích
Trên đường Florissant, vào nửa đêm ngày 11/9/1943, ngôi biệt thự đã bị khoảng 90 cảnh sát Geneva trong trang phục dân sự và sắc phục vây kín. Giới chức Thụy Sĩ muốn tấn công bất ngờ để các điệp viên Liên Xô trong ngôi nhà không có thời gian để hủy mã. Khi lực lượng an ninh có vũ trang ập vào căn phòng, Olga đang đánh điện, còn Edmond vẫn đang mặc đồ ngủ và vừa kịp chạy tới chỗ vợ. Đôi vợ chồng bị bất ngờ nên không kịp thực hiện các phương án phòng ngừa và tiêu hủy tài liệu.
Lực lượng an ninh bắt đầu lục tung mọi ngóc ngách trong nhà. Họ phát hiện một chỗ giấu bí mật ở chân tường trong phòng khách ở tầng trệt và được mở bằng chốt điều khiển từ xa đặt tại căn áp mái. Bên trong là một cuộn giấy chứa các thông tin quân sự bằng tiếng Đức và một cuốn mã. Người ta còn tìm thấy những bức điện mã giấu trong lớp váy của Olga.
Cách ngôi biệt thự trên vài km, tại số 8 Eaux - Vives, phố Henri - Mussard, vào hồi 4 giờ sáng, cảnh sát Geneva thực hiện một vụ đột kích khác. Xe chuyên dụng của tình báo vô tuyến điện Thụy Sĩ đã định vị được các tín hiệu tương tự phát ra ở ngôi biệt thự tại Florissant. Tuy nhiên, từ hai ngày nay, máy điện đài tại đây đã tạm ngưng hoạt động. Lý do đó là nó đang được sửa chữa tại nhà máy của Edmond Hamel, có tên Raido Elemah, ngụ tại phố Carouge.
Quá trình điều tra dẫn tới một sinh viên vùng Bâle có tên Margareta Bolli. Vào tháng 9/1942, tại nhà hàng Ile Rousseau, cô sinh viên này đã làm quen với Hans Peters, một thợ cắt tóc trẻ người Đức và sau đó đã đem lòng yêu anh chàng này. Hans thường xuyên qua lại chơi nhà Bolli và thường nằm dài trên ghế sofa để nghe nhạc mà không biết rằng người yêu mình giấu một điện đài trong chính chiếc máy hát.
Hans bắt đầu nghi ngờ một số thói quen của bạn gái, như thường xuyên từ chối đi chơi vào buổi tối. Hans không chỉ là một người thợ cắt tóc đơn thuần, anh này còn là thành viên một câu lạc bộ thể thao của những người Đức phát xít tại Geneva. Một ngày, Hans tình cờ nhìn thấy một bộ 5 ký hiệu Morse được ghi trên một cuốn sổ tại nhà Bolli. Sau này Hans đã thấy Bolli ghi lại một đoạn nhạc của bản “Es begann im September” do nhạc sĩ Grete von Urbanitzky sáng tác. Qua đó, Hans Peters đã vô tình phát hiện chìa khóa của bộ mã mà mạng lưới điệp viên Rado sử dụng. Tại Berlin, các cơ quan mật vụ Quốc xã vẫn chưa tin rằng bộ mã của mạng lưới điệp viên Liên Xô lại bị một thợ cắt tóc phá. Cuộc chiến tình báo và phản gián một lần nữa được khai hỏa trên mặt trận mới.
“Giá trị hơn cả 10 quân đoàn”
Có một điều mà các cơ quan an ninh Thụy Sĩ bỏ qua hoặc vô tình không biết đó là họ đã chia sẻ với Rado một nguồn vô tận các bí mật quân sự từ chỉ huy cấp cao tại Berlin. Nguồn tin này là Rudolf Roessler, biệt danh Lucy, vốn là một người Đức chống phát xít. Trước chiến tranh, Lucy đã thành lập tại Lucerne một nhà xuất bản có tên “Vita Nova Verga”. Cựu sĩ quan quân đội này vẫn giữ các mối liên hệ với những người bạn trong quân đội Đức và nhiều người trong số đó có chân trong bộ chỉ huy tối cao quân đội Quốc xã. Đáng nói là những người này nhiều khi không có cùng quan điểm với Hitler trên nhiều vấn đề. Họ thành lập một kênh liên lạc để truyền thông tin cho Giám đốc tình báo Thụy Sĩ, Đại tá Roger Masson. Và theo Thống chế Himmler, chỉ huy lực lượng SS khét tiếng của Đức Quốc xã, Đại tá Masson “ngay từ đầu đã là một mắt xích trong liên minh của Churchill và Roosevelt”.
Đại tá Roessler có một người bạn ở Geneva tên là Christian Schneider. Ông này là một người Đức cộng sản, biên dịch viên cho Văn phòng lao động quốc tế. Đại tá Roessler đã tuyển Schneider, người đồng thời là một điệp viên, mắt xích liên lạc của tình báo Liên Xô tại Geneva. Hàng ngày, Roessler đều đặn chuyển các thông tin cho đồng minh cho cả Schneider. Phía Liên Xô đã tận dụng tốt mối quan hệ này để thu được nhiều thông tin rất quan trọng mà ông trùm mật vụ Đức Quốc xã Goering đánh giá còn giá trị hơn cả 10 quân đoàn. Trong đó, đáng kể phải nhắc tới thông tin về hoạt động điều chuyển quân của Đức tới Stalingrad, nhờ đó Hồng quân đã bao vây được kẻ địch và giành được chiến thắng đầu tiên trước quân Đức, tạo nên bước ngoặt cho toàn bộ Thế chiến II.
