Gọi điện cho Đỗ Kỷ, bất ngờ vì nghe giọng cười của ông, thậm chí ông còn cười nhiều hơn cả lần gặp gỡ trước, khi chúng tôi cùng ngồi trò chuyện với nhau vài tiếng đồng hồ trong quán cà phê. Nghe nói, sau khi tiếp nhận thông báo, ông bị sang chấn tâm lý, huyết áp luôn ở trên mức 170 mgH. Thuốc tiên nào khiến ông vượt sốc nhanh đến vậy?
 |
NSƯT Đỗ Kỷ và vợ, NSND Lan Hương. |
Đỗ Kỷ chia sẻ: “Tôi cũng phải cố gắng bình thường trở lại, tự tìm niềm vui. Tôi nghĩ đơn giản thế này, đắm chìm trong đau khổ, uất ức, bực bội nếu chẳng may bị tai biến, chết thì không sao, còn nếu nằm một chỗ thì khổ mình đầu tiên, sau đến khổ vợ, khổ con, người thân, bè bạn… Khi mình thành gánh nặng cho cả gia đình như thế, sẽ có những người hả hê, còn những người thương mình thì nhìn mình cám cảnh. Tôi không muốn những người thương tôi cám cảnh vì tôi. Suy cho cùng, tôi sống vì người thân của tôi chứ không phải vì người viết đơn thư”.
Làm đến cùng không chỉ vì danh dự cá nhân
Vợ ông, NSND Lan Hương, người được mệnh danh “mẹ chồng quốc dân” của màn ảnh nhỏ, công khai động viên chồng vượt qua sóng gió lần này. Chị viết trên trang cá nhân: “Đừng buồn anh ơi, chúng mình có nhau là được rồi. Chúng mình cứ là nghệ sĩ của nhân dân là tốt rồi. Cứ sống và làm việc như đã từng, tự tìm lấy bình an trong cuộc sống thôi”. Ngay cả con trai đã lập gia đình cũng nhắn tin cho ông: “Thôi bố ơi, bố bỏ đi, bố quên việc đó đi. Bố đối với chúng con là tuyệt vời rồi”. Sau khi tiết lộ tin nhắn của con trai, Đỗ Kỷ lại cười, bảo: “Vợ con lo cho sức khoẻ của tôi nên tôi càng muốn làm việc này đến cùng”. Ông đã gửi đơn tới các cơ quan có thẩm quyền. Ông muốn được giải đáp nhiều thắc mắc, trong đó có một thắc mắc mà chính khán giả hâm mộ ông cũng đang muốn biết: Đơn thư tố cáo kia có nội dung gì? Tôi hỏi Đỗ Kỷ: “Ồn ào hôm nay có khiến ông hối hận khi làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND?”. Ông liền đáp: “Khi đã làm thì không hối hận, dám làm dám chịu. Tôi không dùng từ ‘giá như’ trong cuộc đời”.
Lại nhớ buổi trò chuyện đầu hè năm ngoái, Đỗ Kỷ chạy chiếc dream cũ đến quán cà phê gần nhà, nơi ông hẹn tôi. Hình ảnh của nghệ sĩ Đỗ Kỷ thật gần với công chức mẫn cán. Sống bình dị, yêu nghề, chưa từng có điều tiếng, lần này lại phủ sóng vì có đơn thư, chắc chắn Đỗ Kỷ bất ngờ, nếu không muốn nói là “sốc”, “choáng”. Dù miệng nói “kệ đi” song sau một lát, ông vẫn chua xót trải lòng: “Bất ngờ chứ. Bất ngờ với những người có thể nghĩ ra lý do để chụp vào người khác. Cuộc sống này người tốt nhiều nhưng sao bây giờ để người xấu lộng hành đến vậy? Niềm tin của tôi với xã hội có phần bị chao đảo”.
Nhiều khán giả yêu mến ông đã hẫng hụt khi ông trượt danh hiệu NSND, bởi đối với họ đến bây giờ Đỗ Kỷ mới làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu cao quí này cũng đã là muộn. Tôi cũng thắc mắc: “Cầm sổ hưu đôi năm mới nghĩ đến danh hiệu NSND? Sao ông không nghĩ tới danh hiệu cao quý này khi đang công tác?”. Ông chia sẻ: “Nhiều người xui tôi làm hồ sơ nên tôi mới làm”. Không phải chỉ riêng việc làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND ông mới nghe người khác “xui” mà Đỗ Kỷ thú nhận: “Tôi cứ hay nghe mọi người xui”. Tất nhiên, những người “xui” ông cũng là những người yêu mến ông, dõi theo ông trên con đường hoạt động nghệ thuật 40 năm có lẻ. Chẳng chờ phóng viên phản ứng, ông đã nói tiếp: “Làm hồ sơ thì nghe xui nhưng làm đơn gửi các cơ quan có thẩm quyền thì không ai xui cả”. Ông thấy cần phải làm: “Không phải chỉ vì ảnh hưởng danh dự cá nhân tôi. Tôi muốn sống vì mọi người. Nếu tôi không lên tiếng, việc này qua đi, biết đâu sẽ thành tiền lệ, biết đâu sẽ có những người khác lại rơi vào trường hợp như tôi?”. Người nghệ sĩ tự xếp mình vào hàng “thấp cổ bé họng”: “Kể cả đưa ai đó ra toà cũng phải cho người ta quyền tự bảo vệ thì quan toà mới ra phán quyết được. Nếu không cho người ta quyền tự bảo vệ thì có oan ức cho người ta không?”, ông hỏi.
Buồn vì nhân tình thế thái
Có lẽ chưa thời điểm nào trong đời nghệ sĩ Đỗ Kỷ nổi tiếng như mấy ngày qua. Ở đâu người ta cũng bàn đến chuyện Đỗ Kỷ bị trượt danh hiệu vì có đơn thư. Ông cười: “Tôi sống lặng lẽ quen rồi mà. Lần này lên báo nhiều, mọi người quan tâm nhiều, thấy cuộc sống cũng… vui”. Nghệ sĩ cho biết mấy hôm nay ông liên tục phải sạc điện thoại vì có quá nhiều cuộc gọi, tin nhắn từ đồng nghiệp, báo chí, người hâm mộ. Nhiều người còn gửi lời động viên ông trên trang cá nhân. Không có giông bão làm sao Đỗ Kỷ biết mình được yêu thương nhiều đến thế?
 |
Đỗ Kỷ trở lại trong phim truyền hình “Nơi giấc mơ tìm về” sau khi về hưu. |
Khi phóng viên hỏi: “Dù gì cũng sẽ có một số người mất niềm tin ở ông vì lần này ông dính dáng đơn thư bất lợi?”. Đỗ Kỷ thừa nhận: “Đúng rồi vì tôi làm sao thanh minh hết được với từng người”. Nhưng ông lại tin vào tình yêu của khán giả. Cũng bởi vì ông dành tình yêu, tâm huyết của đời làm nghề cho họ, chứ không phải vì danh tiếng phù hoa. Đỗ Kỷ không che giấu tâm trạng thật: “Những ngày qua vợ chồng tôi buồn chứ. Buồn không phải vì danh hiệu mà buồn vì nhân tình thế thái. Tôi và vợ tôi không thể xoay chuyển được tình thế nhưng vẫn muốn cố gắng làm tất cả để khán giả, đồng nghiệp còn niềm tin vào những điều tốt đẹp”. Tôi hỏi Đỗ Kỷ: “Ông đã lường tới tình huống xấu nhất, đơn thư của ông đã gửi đi khắp nơi nhưng kết quả cuối cùng, ông vẫn trượt danh hiệu?”. Đỗ Kỷ đáp: “Có chứ, tôi đã lường trước. Nhưng tôi viết đơn không phải để kêu cho tôi danh hiệu NSND. Thực ra tôi không quan trọng danh hiệu. Vì danh hiệu không làm nên Đỗ Kỷ. Có những tác phẩm tôi làm, tôi còn đề nghị đừng ghi danh hiệu NSƯT”. Nói đến đây, Đỗ Kỷ nhắc đến một “cây đa cây đề” trong làng sân khấu: “Ngày xưa, cụ Đình Nghi bảo khi tôi chết đừng đề nọ, đề kia, chỉ cần ghi Đạo diễn, Nghệ sỹ Nguyễn Đình Nghi là được. Tôi cũng tâm niệm như thế. Sống trong trí nhớ của khán giả là tốt lắm rồi. Con người ta sinh ra muốn sống thì phải làm việc, khi làm việc thì làm với tinh thần, trách nhiệm cao nhất để sau khỏi ân hận. Lao động nghệ thuật đâu phải vì danh hiệu hay vị trí công tác? Tôi không phấn đấu vì những thứ đó”. (Trong cuộc trò chuyện cách đây hơn một năm, Đỗ Kỷ đã tiết lộ với phóng viên, có được danh hiệu NSƯT cũng là do vợ ông đốc thúc làm hồ sơ. Lan Hương được phong tặng danh hiệu NSND cùng đợt Đỗ Kỷ được phong tặng danh hiệu NSƯT. Có người bảo trên đường đua danh hiệu, Đỗ Kỷ thua vợ. Ai biết được rằng, ông luôn chủ động nhường vợ tiến lên phía trước, bởi người phụ nữ luôn thiệt thòi, nhất là khi cô ấy dấn thân làm nghệ thuật. Khi ở nhà hát, nếu cả hai đều được chọn đóng vai chính, ông thường nhường vợ, để vợ được tập trung chuyên môn, còn ông ở sau lo con cái, đời thường).
 |
| Đơn xin cứu xét của Đỗ Kỷ trên trang cá nhân của ông. |
Sau những ồn ào hôm nay, liệu Đỗ Kỷ có mất đi năng lượng sáng tạo nghệ thuật? Ông không trả lời thẳng câu hỏi của phóng viên, mà giới thiệu: “Tối mai trên VTV1, có vở kịch tôi làm: “Đợi đến mùa xuân”. Đây là vở kịch dành cho giáo viên”. Đỗ Kỷ từng chia sẻ, khi dựng vở tốt nghiệp đạo diễn, ông đã chọn tác phẩm “Hoa cúc xanh trên đầm lầy” của Lưu Quang Vũ. Vở kịch này đã được mang đi diễn khắp trong Nam ngoài Bắc vài trăm đêm. Có nhiều kỷ niệm đẹp với Lưu Quang Vũ từ sân khấu đến đời thường nên Đỗ Kỷ luôn tin vào tình người, tình đời. Lưu Quang Vũ từng viết những câu thơ được bạn trẻ hôm nay yêu thích: “… Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa/Tại sao cây táo lại nở hoa/Sao rãnh nước trong veo đến thế?/Con chim sẻ tóc xù ơi/Bác thợ mộc nói sai rồi”.
Những đợt phong tặng danh hiệu NSND gần đây đều vướng không ít ồn ào. Đợt này, ồn ào nhất chính là chuyện của NSƯT Đỗ Kỷ có đơn thư, khiến hồ sơ của ông bị tạm gác lại. Trước đây, một số nghệ sĩ thực tài, có cống hiến đã ngại làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu. Sau những ồn ào đã xảy ra, liệu có khiến nỗi sợ làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu tăng cao hơn? Đó là băn khoăn của không ít người làm nghề. Đỗ Kỷ nói: “Tôi chỉ mong danh hiệu, giải thưởng được trở về đúng ý nghĩa của nó chứ không phải trở thành những cuộc đấu đá, tranh giành”. Nghệ sĩ gửi đơn đến các cơ quan chức năng, ông gọi loại đơn này là “đơn xin cứu xét”.
