Những ngày gần đây, dư luận xôn xao Cầu Ngói chợ Thượng (thôn Thượng Nông, xã Bình Minh, Nam Trực, tỉnh Nam Định), một trong 3 cầu ngói có tuổi đời hàng trăm năm (công nhận di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 2012) vừa bị tu sửa theo kiểu “làm mới” di tích.
Nhóm thợ xây được địa phương thuê đã trát lại vuông phẳng, sơn mới màu giả đá lên toàn bộ phần cổng Cầu Ngói chợ Thượng, làm biến mất toàn bộ phần hoa văn độc đáo, nét rêu phong, cổ kính của cây cầu hàng trăm tuổi. Sau tu sửa, cầu cổ biến thành hộp bê tông vuông vức kiểu nhà ống hiện đại. Thậm chí, có người ví phần cổng được xây giống với lăng mộ ở một số nơi.
Trao đổi với phóng viên chiều 17/2, ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Nam Định cho hay: “Ngay sau khi nghe tin, tôi đã yêu cầu Trưởng, Phó Ban Quản lý Di tích và danh thắng về thôn Thượng Nông kiểm tra. Đúng là Cầu Ngói chợ Thượng bị sửa như mới, quá sai so với nguyên trạng, làm mất hết hoa văn, màu sắc và dáng vẻ cổ kính. Tôi yêu cầu phải khẩn trương khắc phục, trả lại nguyên trạng di tích”.
Việc tu sửa Cầu Ngói chợ Thượng xuất phát từ việc cây cầu bị xuống cấp. Nhưng do không có chuyên môn, vô tình đã phá hỏng di tích, do lỗi từ phía chính quyền địa phương là UBND xã Bình Minh. Cuối năm 2019, phần mái ngói cầu xuống cấp, hỏng dột, Sở VH-TT-DL đã trình và được Bộ VH-TT-DL duyệt hỗ trợ 200 triệu đồng tu sửa để thay ngói, rui, mè cũ.
“Phần mái đã được sửa đúng theo nguyên bản lưu trong hồ sơ di tích, có đại diện Ban quản lý Di tích và danh thắng giám sát. Tuy nhiên sau đó chính quyền địa phương vận động kinh phí xã hội hóa trát lại vữa, rồi “hiện đại hoá” cây cầu bằng sơn giả đá phần cổng; lát lại đá xanh phần bậc thang bằng gạch. Chính quyền địa phương tự ý làm, không báo cáo”, ông Dũng nói.
Phần mái Cầu Ngói chợ Thượng bị xuống cấp, cần tu sửa |
Cầu Ngói chợ Thượng sau khi được tu sửa, nâng cấp kiểu “hiện đại hoá”
Trao đổi với Tiền Phong, ông Trần Xuân Bình, Trưởng Ban Quản lý Di tích và danh thắng Nam Định cho biết đã yêu cầu chính quyền địa phương phải sửa lại phần cổng theo nguyên bản. Rất may là nhóm tu sửa chỉ trát lại và sơn giả đá chứ không ốp đá hay phá đi thay vật liệu mới vào. Viện Bảo tồn di tích đã kiểm tra, xác nhận phần mái ngói, thân cầu sau khi tu sửa vẫn giữ được nguyên trạng. Hiện việc khắc phục đang được tiến hành bao gồm bóc lớp vữa và sơn mới; khôi phục hoa văn, màu sắc Cầu Ngói chợ Thượng theo tư liệu lưu giữ trong hồ sơ. “Kinh phí do xã Bình Minh chi trả. Chúng tôi giám sát tại chỗ, tinh thần là phải khôi phục như nguyên trạng”, ông Bình thông tin.
Rà soát toàn bộ di tích
Theo thống kê, toàn tỉnh Nam Định có 365 di tích được Nhà nước xếp hạng với 2 di tích quốc gia đặc biệt, 81 di tích cấp quốc gia, 282 di tích cấp tỉnh, 965 di tích lịch sử văn hóa đưa vào danh mục kiểm kê. Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Nam Định cho hay: Thời gian qua, tại địa phương có tình trạng tuỳ tiện tu sửa di tích không xin ý kiến cơ quan chuyên môn.
Không ít di tích bị xâm hại, ảnh hưởng như trường hợp Cầu Ngói chợ Thượng. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc một số địa phương vận động kinh phí từ nguồn xã hội hoá để tu sửa, chỉnh trang di tích, nhưng “bỏ qua” việc xin ý kiến cơ quan chuyên môn.
Theo ông Dũng, Sở đã chỉ đạo Ban Quản lý Di tích và danh thắng rà soát lại toàn bộ các di tích, đặc biệt là các di tích cấp tỉnh, cấp quốc gia; đối chiếu với hồ sơ gốc, nếu phát hiện có vi phạm phải chỉnh sửa về đúng nguyên trạng. Sở VH-TT-DL có công văn đến UBND các huyện và thành phố, đề nghị phối hợp. “Tỉnh và ngành văn hoá ủng hộ xã hội hoá tu sửa, tôn tạo di tích, nhưng phải trên nguyên tắc đảm bảo giá trị của di tích”, ông Dũng thông tin.
Cầu Ngói chợ Thượng được xây dựng từ thời Hậu Lê, với sự đóng góp công đức của bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân, cung phi của chúa Trịnh. Cầu có kết cấu “thượng gia, hạ kiều” (trên là nhà, dưới là cầu) giống Chùa Cầu ở Hội An. Mố cầu được xây dựng hoàn toàn bằng đá tảng. Bộ khung Cầu Ngói chợ Thượng được dựng bằng gỗ lim. Cầu được chia thành 11 gian, mỗi gian có kích thước trung bình từ 1,45m đến 1,65m tạo nên một tổng thể kết cấu dài 17,35m. Phía trên các bộ vì còn có hệ thống các hoành mái nối mộng với nhau để tạo nên một khoảng trống tối đa cho lòng cầu. Các bộ vì tạo thành những cánh tay đòn vươn qua cột cái, cột quân đến tận riềm mái. Năm 1993, do hai bên thành bằng gỗ của cầu bị mối mọt nên đã được trùng tu thay thế bằng đá. Đến năm 2012, Cầu Ngói chợ Thượng được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.
CHƯA ẢNH HƯỞNG NGHIÊM TRỌNG
Ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản (Bộ VHTTDL) cho biết, ngày 15/2 sau khi biết tin về Cầu Ngói chợ Thượng, ông gọi về Phòng Di sản (Sở VHTTDL tỉnh Nam Định) đề nghị gửi báo cáo. Tuy nhiên tới chiều tối 17/2, Cục vẫn chưa nhận được báo cáo bằng văn bản. Sở VHTTDL Nam Định mới gửi về Cục một số hình ảnh xung quanh quá trình tu bổ di tích quốc gia Cầu Ngói. Lãnh đạo Cục Di sản khẳng định sau khi nhận được báo cáo bằng văn bản của địa phương sẽ đánh giá, có hướng xử lý cụ thể. TS.KTS. Hoàng Đạo Cương, Viện trưởng Viện Bảo tồn Di tích nói: “Giá trị lớn nhất của cây cầu này nằm ở bộ khung gỗ, mái ngói và may mắn trong quá trình tu bổ vẫn giữ được nguyên vẹn”. Qua những hình ảnh và trao đổi bước đầu với BQL di tích, Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích nhận xét, trong quá trình tu sửa họ giữ được phần khung gỗ, tận dụng ngói cũ của di tích. Các phần sai lệch khác như hai tường hồi xây mới làm mất hoa văn, sơn màu giả đá có thể khắc phục được. Phần sơn màu giả đá này có thể gỡ bỏ, địa phương cũng quét lại vôi màu xám phù hợp với di tích. “Biện pháp khắc phục như quét vôi lại màu xám, đắp thêm hoa văn nổi có thể trả lại hình dáng cũ cho di tích”, TS Hoàng Đạo Cương nói. NGUYÊN KHÁNH
