Theo ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, việc kiểm tra, đánh giá và kết luận của đoàn chuyên gia này sẽ độc lập so với kết luận của các cơ quan chức năng Việt Nam.
Kết quả phân tích mẫu cá khá đa dạng
Theo Bộ KH&CN, tới 4/5, gần 100 chuyên gia từ hơn 30 viện nghiên cứu, trường đại học trong nước đang tham gia vào quá trình phân tích nguyên nhân của hiện tượng hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh miền Trung.
“Mẫu trầm tích đáy cần được lấy tại xung quanh vị trí cửa xả và tại các vị trí khác ở xa cửa xả theo các mặt cắt để so sánh sự khác biệt về thành phần chất, đặc biệt là hàm lượng các loại chất độc để có cơ sở kết luận là thực tế cửa xả có xả ra chất độc hay không”.
Ông Vũ Thanh Ca, Vụ Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam
Các chuyên gia đã lấy hàng trăm mẫu gồm mẫu cá chết trên biển, mẫu cá chết trong lồng, mẫu nước, mẫu trầm tích, sinh vật phù du, để phân tích độc tố, bệnh dịch thủy sản, sự hiện diện của tảo độc, các thông số về môi trường nước. Các số liệu về động đất cũng được thu thập để phân tích sự hiện diện của hiện tượng sốc nhiệt và các ảnh hưởng khác do động đất gây ra.
Thu thập số liệu về viễn thám để phân tích dòng chảy, nhiệt độ, hàm lượng chlorophylla, sự hiện diện của dầu loang. Các nhà khoa học bước đầu loại trừ một số nguyên nhân để tập trung vào hai nguyên nhân sinh học (tảo nở hoa) và nguyên nhân hóa học (độc tố thải ra biển).
Bộ KH&CN cũng vừa thành lập Hội đồng chuyên gia khoa học và công nghệ cấp quốc gia do GS. VS Châu Văn Minh làm chủ tịch để phân tích, đánh giá nguyên nhân hiện tượng hải sản chết bất thường tại một số tỉnh ven biển miền Trung, tập trung đi sâu vào các hướng nghiên cứu về tác nhân hóa học, sinh học, khí tượng, thủy văn và động lực.
Theo tìm hiểu của phóng viên Tiền Phong, quá trình phân tích mẫu ở các cơ quan nghiên cứu cho thấy, có sự khác nhau trong kết quả phân tích mẫu cá, trầm tích, nước biển ở các cơ quan nghiên cứu khác nhau. Vì thế, chưa thể khẳng định nguyên nhân làm cá chết hàng loạt.
Cá chết bất thường dọc bờ biển. Ảnh: Minh Thùy. Đề xuất phục dựng hiện trường cá chết
Đây là đề xuất của PGS.TS Vũ Thanh Ca, Vụ Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu biển và hải đảo.
Theo ông Ca, người dân nói rằng, cá chết bắt đầu từ ngày 6/4. Tuy nhiên, ngày 18/4, khi cá chết đã dạt vào bờ biển Quảng Trị, Bộ NN&PTNT, Bộ TN&MT và các cơ quan khác mới vào cuộc để xác minh nguyên nhân.
Vì biển là không gian liên thông và thay đổi liên tục với các quá trình động lực, môi trường rất mạnh mẽ, trong hầu hết các trường hợp, khi phát hiện ra cá chết thì hiện trường gây ra cá chết đã thay đổi gần như hoàn toàn.
Do vậy, để biết được nguyên nhân cá chết cần phục dựng hiện trường. Phục dựng hiện trường là dùng các kiến thức khoa học, công nghệ để tái hiện lại các điều kiện xả thải, khí tượng, thủy hải văn và môi trường tại thời điểm cá chết. Nhờ đó, giúp tìm được các khả năng về các nguyên nhân gây ra cá chết và xác định quy mô khu vực cá chết.
PGS.TS Vũ Thanh Ca cho biết, nếu cá chết vì độc chất vô cơ do con người thải ra, khả năng chất độc này được xả xuống tầng đáy và do xả chất độc, cá tầng đáy sẽ chết tại một khu vực hẹp ở gần khu vực ống xả nước thải. Tính sơ bộ thì ở xa khu vực thải một khoảng cách cỡ vài ba chục kilômét, nói chung chất độc sẽ bị pha loãng tới mức không đủ để làm cho cá chết.
Nếu như cá tầng đáy chết tại khu vực biển Vũng Áng, Hà Tĩnh, lượng cá chết này sẽ được dòng chảy biển từ bắc xuống nam mang vào Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, thậm chí tới Đà Nẵng. Không thể có khả năng chất độc được xả xuống ở Hà Tĩnh mà lại lan truyền tới tận Quảng Bình và gây chết cá ở đó.
Hỗ trợ gạo cho địa phương bị ảnh hưởng
Theo Bộ Tài chính, Chính phủ vừa đồng ý với đề xuất của bộ này cấp gạo từ nguồn dự trữ quốc gia cho người dân các địa phương miền Trung xảy ra cá chết bất thường, đảm bảo không để người dân bị đói.
Trước đó, để kịp thời hỗ trợ người dân, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ và được đồng ý xuất cấp 800 tấn gạo hỗ trợ người dân ven biển Quảng Bình (500 tấn) và Quảng Trị (300 tấn). Bộ Tài chính cho biết, khi có đề nghị hỗ trợ gạo từ UBND các địa phương, bộ này sẽ chủ động cấp phát gạo dự trữ quốc gia theo thẩm quyền, số vượt thẩm quyền sẽ được cấp tạm ứng trước trong khi chờ hoàn thiện thủ tục theo quy định.
Lê Hữu Việt
