"Điện mặt trời không tốn tiền mua"
Chiều 1/6, báo cáo giải trình, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thông tin về phát triển năng lượng tái tạo và cơ chế xác định giá cho điện gió, điện mặt trời ở Việt Nam.
Bộ trưởng cho biết, điện gió, điện mặt trời phát triển khá nhanh ở nước ta trong thời gian gần đây, do cơ chế, chính sách khuyến khích của nhà nước khá hấp dẫn. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời, tuy nhiên, có một số nghịch lý: nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp. Vì thế, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải lưu trữ điện.
 |
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên |
Mặt khác, theo Bộ trưởng, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định, để bù đắp khi không có nắng, có gió. Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện cũng được xem là điện nền.
Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải cacbon có nhiều hơn, trong ngắn hạn chúng ta chưa có nguồn, giải pháp khác thay thế, thì các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì để bảo đảm an toàn hệ thống điện.
Về lâu dài, theo Bộ trưởng, năng lượng tái tạo sẽ là nguồn rẻ nhất nếu chưa tính chi phí truyền tải, lưu trữ điện. Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, cơ sở pháp lý là căn cứ vào Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ.
Bộ Công Thương đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của các nhà máy điện mặt trời, điện gió đã ký hợp đồng giá điện. Quá trình xác định khung giá, Bộ đã so sánh với số liệu của cơ quan năng lượng quốc tế, thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng tư vấn về kết quả thẩm định khung giá…
Bộ trưởng khẳng định, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế xã hội trong nước.
Về việc xử lý các dự án điện mặt trời không đủ điều kiện áp giá FIT, Bộ trưởng thừa nhận "không thể phủ nhận lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời, điện gió được đầu tư nhưng không được sử dụng".
Song theo ông, để không lãng phí nhưng cũng không hợp thức hóa cái sai, vi phạm pháp luật hiện hành rất cần có ý kiến các cấp thẩm quyền, sự chấp nhận, nỗ lực của các chủ đầu tư và vào cuộc của chính quyền".
"Các dự án năng lượng tái tạo này chủ đầu tư chạy đua với thời gian để hưởng giá FIT, nên bỏ qua, thậm chí vi phạm các quy định pháp luật chuyên ngành. Chính sách giá FIT hết thời hiệu đã được thể hiện trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải dừng đột ngột", ông Diên nói.
Về 85 dự án năng lượng tái tạo đã ký hợp đồng với EVN nhưng không đủ để hưởng giá FIT có tổng công suất hơn 4.700 MW, ông Diên nói, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Công Thương ban hành Thông tư 15 ban hành khung giá áp cho các dự án năng lượng chuyển tiếp.
Bộ đã chỉ đạo EVN thống nhất giá điện để đưa vào vận hành. Song tới cuối tháng 3 chỉ có 1 nhà đầu tư đến nộp hồ sơ, sau đó có thêm 58 nhà máy. Hiện vẫn còn 36 nhà máy chưa gửi hồ sơ, lý do không muốn đàm phán EVN vì giá ban hành thấp.
"Bộ Công thương đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương tháo gỡ, xử lý dứt điểm, tránh lãng phí nguồn lực cũng như các tổ chức thực thi không bị xem là vi phạm pháp luật", ông Diên nêu.
Liên quan đến việc nhập khẩu điện, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, đây là chiến lược dài hạn, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Từ năm 2020 đã nhập khẩu than, dầu để phát điện và sắp tới là nhập khẩu khí. Việt Nam cũng đã nhập khẩu điện từ Trung Quốc, Lào.
"Việc nhập khẩu điện từ Lào không chỉ là kinh tế mà còn tăng cường quan hệ toàn diện Việt Nam - Lào, đảm bảo mối quan hệ ngoại giao, an ninh quốc phòng", ông Diên nói.
Điều chuyển cán bộ không làm, sợ sai
Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, giải ngân vốn đầu tư công có xu hướng đầu năm rất thấp, nhưng tăng mạnh về cuối năm. Do là các nhà đầu tư phải chuẩn bị ở đầu năm, xong thủ tục, nhận được vốn mới triển khai. “Đặc thù về vấn đề này là như vậy!”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói.
Tuy vậy, cũng có vấn đề cùng một mặt bằng pháp lý, cùng một khó khăn như nhau, nhưng có bộ ngành làm rất tốt, địa phương làm rất tốt, đạt tỷ lệ rất cao, ngược lại cũng có bộ ngành làm không tốt, đạt tỷ lệ rất thấp. “Điều này có cả trách nhiệm của cả cơ quan chủ quản, đầu tư”, ông nói.
Bên cạnh những nguyên nhân tồn tại từ lâu đã được đại biểu nêu ra và Chính phủ đã nhận diện, theo ông, chất lượng chuẩn bị dự án của chúng ta chưa tốt, giải phóng mặt bằng chậm, thời gian điều chỉnh dự án lâu, năng lực ban quản lý dự án, nhà thầu, cũng như trách nhiệm sự vào cuộc của người đứng đầu có vấn đề, hạn chế.
 |
Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng |
Ông ví dụ, riêng năm 2023 có đặc thù, đặc điểm riêng đó là quy mô vốn đầu tư công của 2023 lớn hơn các năm (710.000 tỷ đồng, cao hơn các năm 23%, tương ứng 130.000 tỷ đồng), rồi tình trạng một bộ phận cán bộ đùn đẩy né tránh làm cho các thủ tục kéo dài.
Để đẩy nhanh vấn đề này, Bộ trưởng cho biết, một số giải pháp như rà soát lại quy định pháp luật.
“Chắc chắn trong Luật Đầu tư công có vấn đề hoặc ít nhất trong các nghị định hướng dẫn, chúng tôi sẽ nghiêm túc xem lại vấn đề này. Còn khâu nào đẩy nhanh được, rút ngắn được chúng tôi sẽ nghiêm túc làm”, ông Dũng nói.
Bên cạnh đó, ông Dũng cũng đề cập đến giải pháp điều chuyển cán bộ có tâm lý né tránh, đùn đẩy trách nhiệm.
“Nhân đây tôi cũng đề nghị các đại biểu tăng cường công tác giám sát tại địa phương mình, ngành mình, để giúp Chính phủ cải thiện tốt công tác này trong thời gian tới”, ông Dũng cho hay.
