Nhiều người cho rằng tuần chiếu mở màn của phim sẽ thu về chừng 100 triệu USD - chỉ là tiền lẻ so với một quả phim bom tấn - trước khi bộ phim nhanh chóng chìm vào quên lãng.
Phim Jurassic Park (Công viên kỷ Jura) phần đầu ra mắt năm 1993 đã thu về 900 triệu USD trên toàn cầu. Nhưng các phần tiếp theo gồm The Lost World: Jurassic Park (1997) và Jurassic Park III (2001) chỉ thu về lần lượt 619 triệu USD và 369 triệu USD.
Một thập kỷ rưỡi sau khi tập cuối cùng ra rạp, loạt phim Jurassic đã bị nhiều người trong ngành coi là một biểu tượng đã nhạt nhòa. Ngay cả Universal và nhà sản xuất Steven Spielberg cũng chuyển tải sự lo lắng của họ vào trong bộ phim mới.
"Chẳng còn ai ấn tượng với khủng long trong loạt phim kỷ Jura đó nữa" - là câu thoại mà một nhân vật đã nói trong bộ phim do Colin Trevorrow ngồi ghế đạo diễn - "Khách hàng muốn chúng lớn hơn, kêu to hơn và có nhiều răng hơn".
Chỉ qua Internet, đặc biệt là tại YouTube, nơi đoạn video quảng cáoJurassic World nhận được con số người xem kỷ lục, người ta mới có chút manh mối về chuyện gì sắp xảy ra. Universal tung Jurassic World ra rạp vào ngày 11/6, trong ngày thứ Năm nay vì đêm thứ Sáu như thường lệ.
Ngay lập tức, bộ phim đã thu về 18,5 triệu USD tiền vé chỉ trong đêm đó. Tới ngày thứ Sáu, bộ phim đã là sản phẩm điện ảnh có tuần chiếu mở màn cao thứ 3 mọi thời, sau The Avengers (207,4 triệu USD) và phần tiếp theo Avengers: Age Of Ultron (191,3 triệu USD).
Tới ngày Chủ Nhật, bộ phim đã đánh bại cả 2 phim trên, lập kỷ lục mới về phim có tuần chiếu mở màn đạt doanh thu lớn nhất Mỹ - mang về 208 triệu USD. Trên thế giới, bộ phim cũng thiết lập kỷ lục mới với doanh thu đạt 315,3 triệu USD.
Kết hợp 2 con số trên, đây là bộ phim đầu tiên của Hollywood thu về tới nửa tỷ USD chỉ trong đợt chiếu cuối tuần đầu tiên.
Kevin Feige, Chủ tịch Marvel Studios, đã lập tức lên Twitter chúc mừng Universal, với một bài viết có cảnh con khủng long T-Rex đang cầm cây búa của Thor, khi những người hùng trong phim Avengers nhìn lên đầy tuyệt vọng.
Chưa dừng lại ở đó, bộ phim tiếp tục đà tăng trưởng doanh thu khủng khiếp. Chỉ sau 13 ngày công chiếu, phim thu về 1 tỷ USD, trở thành siêu phẩm điện ảnh cán mốc này trong khoảng thời gian ngắn nhất.
 |
Jurassic World là bộ phim cán mốc 1 tỷ USD doanh thu nhanh nhất (Ảnh: Blastr)
“Nếu bạn nói chuyện với bất kỳ ai, gồm cả bản thân tôi, cách đây vài tháng thì chúng tôi đều nói rằng bộ phim này sẽ có khả năng đạt doanh thu 100 triệu USD trong tuần chiếu mở màn" - Paul Dergarabedian, một nhà phân tích tại công ty đánh giá doanh thu phòng vé Rentrak cho biết.
"Nhưng có lẽ đây đây sẽ là bộ phim ăn khách nhất tôi từng chứng kiến trong 22 năm làm nghề. Tôi chưa từng thấy một bộ phim chúng tôi tưởng chỉ thu được 120 - 130 triệu USD, cuối cùng lại mang về tới 208,8 triệu USD. Và không chỉ như vậy, đây còn là bộ phim có doanh thu mở màn lớn nhất mọi thời đại".
Việc đổ một lượng lớn tiền vào phim luôn luôn là các điểm dữ liệu quan trọng của Hollywood. Sự thành công của phim Jurassic World sẽ giống như một sự khích lệ lớn cho "chiến lược bom tấn", hình thành lần đầu vào tháng 6/1975, khi phim Jaws (Hàm cá mập) của Spielberg vượt qua cột mốc 100 triệu USD doanh thu nội địa và giúp hồi sinh hãng phim Universal khi đó đang chìm trong thua lỗ..
Không phải vô cớ mà đoạn video giới thiệu của Jurassic World có cảnh con khủng long khổng lồ Mosasaurus, với trọng lượng 15 tấn, lao lên khỏi mặt nước và ăn thịt một con cá mập trắng lớn, được dùng làm mồi nhử.
 |
Bìa phim Jaws (1975) (Ảnh: Sacvs)
Ngày hôm nay, Jaws chỉ giống như một bữa ăn vặt nhỏ trong ngành kinh doanh phim bom tấn: Jurassic World được công chiếu tại 4.274 rạp trên toàn nước Mỹ, trong khi Jaws chỉ được chiếu ở 409 rạp.
Tuy nhiên, chính thành công của Jaws đã châm ngòi cho ý tưởng công chiếu trên toàn quốc - theo đó các bộ phim sẽ được chiếu cùng lúc trên khắp đất Mỹ, thay vì chỉ chiếu ở vài thành phố. Thực tế, Lew Wasserman, người khi đó là Chủ tịch Universal, còn quyết định giảm bớt số rạp chiếuJaws, từ mức 900 rạp như đề xuất xuống còn 409 rạp.
"Lew nói rằng ông muốn bộ phim này được chiếu suốt mùa Hè" - nhà sản xuất Richard Zanuck từng chia sẻ trước khi qua đời vào năm 2012 - "Ông không muốn những người sinh sống Palm Springs ở nguyên đấy chờ phim tới. Họ phải leo lên xe và tới Hollywood để xem phim. Ông ấy thực thông thái, bởi chuyện quả đã diễn ra như thế."
Nói một cách khác, các phim bom tấn trước đây được hưởng lợi từ một chiêu thức kinh doanh xưa cũ: Làm giảm nguồn cung để tăng nhu cầu. Việc bộ phim được công chiếu tại 409 rạp chiếu cũng không phải là con số lớn nhất khi đó. Trước Jaws chỉ 1 năm, hãng Warner Brothers đã cho công chiếu The Trial of Billy Jack (Phiên xử Billy Jack) tại 1.000 rạp và thu về 89 triệu USD.
Và dù Universal dành tới 700.000 USD để quảng bá cho Jaws (khi đó đã là khoản chi tiêu lớn nhất trong lịch sử của hãng phim) việc Zanuck và đối tác David Brown liên tục sử dụng hình ảnh đầu một con cá mập đang nhô lên khỏi mặt nước cho chiến dịch quảng bá cũng chỉ là chiêu vay mượn từ nhà sản xuất Robert Evans.
Ông này đã làm điều tương tự khi quảng bá các phim The Godfather vàLove Story trong những năm 1970. Như Evans từng nói với tờ Time vào năm 1974 thì làm phim bom tấn là "loại hình nghệ thuật mới mẻ nhất của thế kỷ 20".
Theo Ed Epstein, tác giả cuốn The Big Picture: The New Logic of Money and Power in Hollywood (Bức tranh lớn: Logic mới về tiền và quyền ở Hollywood): “Rất nhiều lần chúng ta lầm lẫn giữa nguyên nhân và hệ quả. Thành công của Jaws là hệ quả hình thành từ sự thay đổi về mặt kinh tế của các khán giả. Sau Thế chiến II, có xấp xỉ 100 triệu người đi xem phim mỗi tuần. Với sự ra đời của truyền hình, đặc biệt là truyền hình màu trong những năm 1950, con số đó tụt xuống chỉ còn 18 triệu."
Nói một cách khác, điện ảnh mất tới 80% khán giả vì truyền hình.
Các hãng phim cố tìm mọi cách để lôi kéo lại số khán giả đã mất, gồm cả việc sử dụng công nghệ mới như Cinerama, nhưng không ăn thua.
"Người ta chỉ thành công khi coi toàn bộ ngành điện ảnh là hoạt động kinh doanh trí tuệ, cần phải được tối ưu hóa trên nhiều nền tảng nhất có thể. Đó là hoạt động kinh doanh (bom tấn) của ngày hôm nay, là mô hình mà hãng Disney đang thực hiện. Một khi bạn đã củng cố các chuỗi rạp chiếu, tăng số suất chiếu, có chiến dịch quảng bá thành công... bạn sẽ có được một buổi chiếu với doanh thu lớn", tác giả Epstein phân tích.
"Chuyện không đơn giản là 'Jaws đã thành công, chúng ta phải có buổi công chiếu hoành tráng cho bộ phim tiếp theo.' Khi ấy, mọi thứ đã được chuẩn bị sẵn để đón một bộ phim có doanh thu công chiếu lớn và do đó Jaws đã xuất hiện. Vì thế theo quan điểm của tôi, Jaws không tác động tới sự biến đổi của hoạt động kinh doanh điện ảnh", Epstein khẳng định.
Thực vậy, mọi bộ phim nổi tiếng là "tạo bước ngoặt" cho điện ảnh thực tế chỉ là tiếng chuông báo hiệu cho người ta biết về các xu hướng thời đại, đã được những bộ phim khác ít nổi tiếng hơn khai phá. Ví dụ Star Warsthường được cho là tác phẩm đã mở màn xu hướng kinh doanh điện ảnh kết hợp bán hàng hóa, đồ lưu niệm (chẳng hạn như quần áo, móc khóa, đồ chơi trẻ em) "ăn theo" bộ phim.
Tuy nhiên, sau khi Star Wars ra mắt hồi năm 1977, nhiều hãng phim thấy rằng chiến lược bán đồ phụ kiện ăn theo các siêu phẩm bom tấn không phải lúc nào cũng thành công. Hàng lưu niệm của Superman (1978) bán khá ổn, nhưng các hoạt động kinh doanh hàng ăm theo E.T (1982) đã gây ra nhiều cuộc tranh cãi về bản quyền.
Có điều ít người biết là trước Star Wars, chiêu bài kinh doanh ăn theo phim chiếu rạp đã được Barbra Streisand tạo ra, khi bà cất tiếng hát trong bài hát chính của phim A Star Is Born - ra đời trước Star Wars một năm.
Hai nhà sản xuất Jon Peters và Peter Guber nhận thấy thành công từ ca khúc trong phim mà Simon và Garfunkel hát cho phim The Graduate(1968) và sau khi nhận một số lời khuyên, đã quyết định bán album nhạc của A Star is Born.
Album này ra thị trường vào tháng 11/1976, chỉ 2 tuần trước khi bộ phim công chiếu - khiến cả 2 tác phẩm giúp nhau thăng hạng về mặt kinh doanh. Công thức này về sau đã được áp dụng phổ biến và thành công rộng rãi trong những năm 1980, với các phim như Flashdance vàFootloose...
“Album nhạc phim trở thành mặt hàng đáng chú ý đầu tiên hình thành từ các bộ phim" - Guber nói - "Khi ấy ý tưởng từ về các kết quả bom tấn - trong đó một bộ phim có thể tạo ra khoản doanh thu khổng lồ - vẫn còn đang được thử nghiệm."
Nhìn vào chiến lược phát triển phim bom tấn của các hãng phim, người ta có thể nhìn thấy nhiều công thức tương tự như của A Star is Born. Trong đó, một sự cách tân thường được giới thiệu ở Hollywood và chẳng được ai chú ý tới, cho tới khi một bộ phim ăn khách khiến sự cách tân ấy trở nên nổi tiếng.
Lập tức cả Hollywood lao vào thu lợi từ nó. Xu hướng ăn theo tăng mạnh rồi sụp đổ, đẩy Hollywood lùi lại, nhưng đã tiếp nhận sự cách tân. Vòng tròn tiến hóa này dường như lặp đi lặp lại sau mỗi 5 tới 10 năm.
“Hollywood giống như một con tàu chở dầu cỡ bự" - Phil Contrino, chuyên gia phân tích tại trang BoxOffice.com đánh giá - "Hãy nhìn xem, phải mất bao lâu để Hollywood mới với tới các khán giả nữ giới?"
"Cách đây 5 năm, ai cũng thấy sự hấp dẫn của các khán giả nữ, và các hãng phim lớn cũng nhận ra điều đó, muốn thu lợi từ nhóm đối tượng này. Nhưng Hollywood là con tàu chậm chạp, phải mất một thời gian mới bắt kịp xu thế", Contrino nhận định.
Ví dụ, Batman đã mở đường cho hoạt động chuyển thể truyện tranh lên điện ảnh - một quá trình mất rất nhiều thời gian. Trong những năm 1990, các phim dựa trên truyện tranh mà Hollywood đưa tới cho khán giả chỉ cóBatman.
“Tư duy chung khi đó là bạn chỉ có thể làm các bộ phim với vài nhân vật chính thuộc hàng "đỉnh"" - David Goyer, người viết kịch bản cho phimBlade (1998) với ngôi sao Wesley Snipes thủ vai kẻ săn ma cà rồng, cho biết.
Blade thu về 131 triệu USD, giúp đưa Marvel khỏi cảnh phá sản và mở đường cho Spider-Man, Iron Man cùng nhiều phim bom tấn của hãng theo chân.
“Tôi nhớ rằng khi Blade ra rạp, người ta đã cười nhạo, nói rằng nó sẽ thành thảm họa" - ông kể - "Chúng tôi lặng lẽ đi lên dưới sự chú ý của kẻ khác. Và hiển nhiên khi bộ phim thành công, người ta bắt đầu nghĩ rằng họ sẽ làm một loạt phim từ các nhân vật của Marvel (khoảng 7.000 - 8.000 nhân vật). Và như thế, thương hiệu Marvel trong điện ảnh đã ra đời".
Màu sắc tăm tối của bộ ba phim Blade còn được Goyer đưa vào trong các kịch bản phim Batman Begins (2005) cùng The Dark Knight (2008) của Christopher Nolan.
“Hollywood thích đi lên theo những cung đường cong" - Goyer nói - "SauThe Dark Knight, nhiều người tìm tới tôi, nói rằng họ muốn tôi cho ra các sản phẩm tương tự. Hollywood thấy công thức đó hiệu quả nên trong một thời gian dài, các bộ phim siêu anh hùng đều có màu sắc ảm đạm, tối tăm”.
Goyer tin rằng đây là lý do vì sao khán giả đã bị bất ngờ với Guardians of the Galaxy của Marvel - bộ phim bom tấn trong Hè 2014. "Tôi thấy bộ phim đó cực kỳ mới mẻ. Nó tách hẳn so với nhịp điệu chung của Hollywood" - ông nói.
Và cứ như thế, hoạt động sản xuất phim bom tấn của Hollywood từ từ hoàn thiện dần. Thành công của Jurassic World, giống nhiều quả bom tấn doanh thu khác xuất hiện trong vài thập kỷ qua, chắc chắn sẽ củng cố lối tư duy của các hãng phim, và mang lại những thành công lớn hơn trong tương lai: giá trị của hoạt động chiếu phim từ đêm thứ Năm thay vì thứ Sáu; sự khôn ngoan khi giao các bộ phim đã rất nổi tiếng cho các đạo diễn non trẻ như Trevorrow; sức mạnh của sự hoài cổ về những năm 1990, của một thế hệ nay đã bước vào độ tuổi 30 và 40 và trên hết là công thức làm nhiều phim ăn theo các phần phim đã ăn khách.
Universal hiện vẫn chưa tiết lộ gì về kế hoạch làm phần tiếp theo của Jurassic World. Nam diễn viên chính Chris Pratt đùa rằng anh có thể đóng liền một mạch 38 phần nữa.
Nhưng liên tục làm các phần tiếp theo của phim bom tấn chẳng còn là điều gì mới mẻ. Phim Fast & Furious của Universal hiện đã có tới 7 phần, Marvel đã lên danh sách làm các phần phim tiếp theo cho tới năm 2009. Không chịu thua kém, Disney cũng đã lên kế hoạch tung ra một phần phim Star Wars mới vào mỗi năm, từ nay tới tận 2020.
“Giờ chúng ta sẽ có bộ phim Star Wars mới ra rạp vào cuối năm và đó sẽ là sự kiện rất đáng quan tâm, bởi nếu Jurassic World đạt được khoản doanh thu lớn thế kia, hãy tưởng tượng xem Star Wars có thể làm tốt tới nhường nào", Contrino nói. "Khán giả rõ ràng đã chuẩn bị để chờ đónStar Wars. Bạn có thể cảm nhận được điều này lan tỏa trong không khí".
