Đại biểu (ĐB) Lê Thanh Vân (Cà Mau) cho rằng, cơ sở pháp lý mà Tờ trình của Chính phủ đề cập chưa vững chắc. Ông Vân nêu, Điều 110 của Hiến pháp quy định phường là một đơn vị hành chính. Điều 111 Hiến pháp quy định chính quyền ở địa phương gồm HĐND và UBND. “Như vậy, nếu theo Tờ trình của Chính phủ thì ở phường không có HĐND chỉ có nửa chính quyền thôi. Mà một nửa chính quyền thì không gọi là chính quyền được nữa”, ông Vân nói.
Ông Vân cho rằng, Quốc hội cần hết sức thận trọng khi xem xét nghị quyết này, vì “đụng đến 3 điều của Hiến pháp, không thể khác Hiến pháp được”. Ông Vân kiến nghị, cần đánh giá vì sao HĐND các phường ở đô thị không phát huy được hiệu quả, có phải do trao quyền nhưng không bảo đảm các điều kiện cho thực hiện, như việc có ĐB nói “trao súng mà không có đạn”. “Phải chăng cơ cấu ĐB còn nặng về hình thức, ĐB chưa tương xứng với yêu cầu đặt ra, chưa thực hiện trọng trách mà nhân dân giao phó?”, ông Vân nói.
Cùng quan điểm, ĐB Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) cho rằng, cần phải xem lại tên gọi UBND phường trong đề án và dự thảo nghị quyết. Vì khi không tổ chức chính quyền địa phương ở cấp phường đồng nghĩa không có HĐND và không có UBND. “Điều 114 của Hiến pháp quy định, UBND cấp chính quyền địa phương do HĐND bầu ra. Nơi nào, địa phương nào, cấp chính quyền ở đâu, ở đơn vị hành chính nào có UBND thì UBND phải do HĐND bầu ra. Chúng ta làm khác đi là không đúng với Hiến pháp”, ông Thân nói.
ĐB Đinh Văn Nhã (Phú Yên) đặt câu hỏi, mô hình chính quyền Hà Nội đổi mới theo hướng nào? Có đúng theo định hướng mà Đảng chỉ đạo trong phân cấp quản lý hành chính không? Theo ông Nhã, hướng đổi mới hiện nay là xóa bỏ cấp trung gian, tập trung đầu tư mạnh cho cấp cơ sở. Thế giới cũng đổi mới phân cấp quản lý hành chính như vậy. “Nếu mô hình của Hà Nội được Quốc hội thông qua thì có lẽ cũng là thành phố duy nhất trên thế giới cải cách hành chính theo hướng tăng cường cấp trung gian và bỏ chính quyền cơ sở. Tôi không thấy nước nào trên thế giới có mô hình như vậy cả”, ông Nhã nói.
Theo ĐB Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre), các lý do đưa vào báo cáo, đề án để không tổ chức HĐND cấp phường ở Hà Nội là không thuyết phục. “Các đồng chí nói mô hình chính quyền cấp phường chưa đáp ứng yêu cầu, vậy nó thiếu linh hoạt ở chỗ nào. Chính quyền phường là chính quyền thừa hành nên không cần cơ quan dân cử, thế cơ quan dân cử sinh ra để làm gì. Cơ quan dân cử được ví là Quốc hội nhỏ ở địa phương, có trách nhiệm giám sát, tránh tình trạng chính quyền một mình một ngựa, tự tung, tự tác”, ông Nhưỡng nói.
ĐB Dương Trung Quốc (Đồng Nai) tán thành với các ý kiến cho rằng, nên bỏ cấp trung gian, còn cấp phường là cấp sát dân nhất. “Chúng ta đã chứng kiến trên các phương tiện thông tin đại chúng, đặc biệt là truyền hình những gương mặt ngơ ngác của các vị lãnh đạo ở cơ sở. Khi xảy ra vụ việc gì họ cứ như không biết, lảng tránh sự giám sát của của xã hội. Vấn đề là chúng ta có trao quyền thực sự cho những đại biểu HĐND không hay cơ chế của chúng ta hạn chế, biến họ thành phần phụ, biến họ thành những cái máy giơ tay?”, ông Quốc nói.
Theo ông Quốc, chúng ta nói rất nhiều đến chính quyền đô thị và mong muốn áp đặt nó vào, chính là vấn đề tăng cường thêm cơ chế dân chủ chứ không phải giảm bớt đi.
Phát biểu làm rõ thêm vấn đề, Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải cho rằng, việc thực hiện thí điểm là cần thiết để rút ra được kinh nghiệm và tìm ra được những mô hình quản lý tốt. Nếu không thí điểm thì khó có thể tìm ra được những mô hình mới.
