 |
Thái tử Ả-rập Xê-út Mohammed bin Salman trong cuộc đón Tổng thống Mỹ Joe Biden sang thăm, tháng 7/2022. (Ảnh: Reuters) |
Để đồng ý bình thường hóa với Israel, Ả-rập Xê-út muốn được Mỹ bảo đảm an ninh, giúp phát triển chương trình hạt nhân dân sự và giảm hạn chế bán vũ khí. Nếu được chấp thuận, thỏa thuận này có thể trở thành một sự kiện chính trị lớn ở Trung Đông.
Đòi hỏi của Riyadh tạo cơ hội để Tổng thống Mỹ Joe Biden dàn xếp một thỏa thuận quan trọng nhằm tái định hình quan hệ giữa Israel với quốc gia mạnh nhất trong thế giới Ả-rập. Thỏa thuận này cũng sẽ giúp ông Biden thực hiện cam kết của Mỹ dựa trên Thỏa thuận Abraham từ thời chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump về dàn xếp những thỏa thuận ngoại giao tương tự giữa Israel và các nước Ả-rập khác, bao gồm UAE, Bahrain và Ma-rốc.
Thỏa thuận bình thường hóa với Ả-rập Xê-út cũng sẽ giúp thực hiện một trong những mục tiêu lớn của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu về tăng cường an ninh cho Israel trước Iran. Theo các nhà phân tích, thỏa thuận này dẫn đến việc tăng cường các quan hệ liên minh ở khu vực, trong khi giảm bớt tầm quan trọng của vấn đề Palestine.
Theo New York Times, các quan chức và chuyên gia ở Mỹ cũng như Trung Đông đang chia rẽ về đề xuất của Riyadh, trong bối cảnh quan hệ giữa Tổng thống Biden và Thái tử Ả-rập Xê-út Mohammed bin Salman không tốt đẹp.
Trong những tuần gần đây, tình trạng bạo lực giữa Israel và Palestine gia tăng dưới thời chính quyền cánh hữu mới của Israel. Chính phủ Ả-rập Xê-út nhiều lần chỉ trích công khai hành động của Israel, khiến triển vọng đạt được thỏa thuận trong ngắn hạn khó khả thi. Theo giới phân tích, một đợt nổi dậy mới của người Palestine có thể khiến thỏa thuận trở thành mây khói.
Giới chức Ả-rập Xê-út trước đây nói rằng họ không thể đồng ý bình thường hóa quan hệ với Israel, một bước đi sẽ phải bao gồm trao đổi ngoại giao chính thức và các thỏa thuận về thương mại và đi lại, trước khi nhà nước Palestine được thành lập. Tuy nhiên, những người nắm được tình hình cho biết, họ tin rằng Ả-rập Xê-út sẽ đồng ý với điều kiện thấp hơn như vậy, vì Ả-rập Xê-út hiện nay đã có quan hệ không chính thức gần gũi hơn với Israel.
“Điều này rất thú vị vì một số lý do. Ông Netanyahu rất muốn thỏa thuận đó, và chỉ có thể đạt được nếu được ông Biden giúp. Điều này sẽ tạo ra một tình huống mà ông Biden có quyền mặc cả với Thủ tướng Israel để thuyết phục rằng, sẽ không có điều gì tốt đẹp với Ả-rập Xê-út nếu Israel để tình hình ở Bờ Tây và Đông Jerusalem bùng nổ”, Martin Indyk, cựu đại sứ Mỹ tại Israel trong thời chính quyền Clinton, nhận định.
Theo ông Indyk, Tổng thống Biden sẽ nhận thấy việc Ả-rập Xê-út và Israel bình thường hóa quan hệ có lợi cho Mỹ, nhất là từ khía cạnh kiềm chế ảnh hưởng của Iran. Các quan chức trong chính quyền Biden từ lâu đã khẳng định, mục tiêu của họ là xây dựng trên thỏa thuận từ thời chính quyền Trump.
Tuy nhiên, đòi hỏi của Riyadh gây ra một số trở ngại. Giới chức Mỹ từ lâu đã hoài nghi việc Ả-rập Xê-út muốn phát triển chương trình hạt nhân dân sự, ngại rằng đây có thể là bước đầu tiên để tiến tới phát triển vũ khí hạt nhân.
Dù sẵn sàng đáp ứng các điều kiện mà Thái tử Mohammed nêu ra, Tổng thống Biden có thể vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Quốc hội Mỹ, sau khi nhiều nghị sĩ đảng Dân chủ gần đây thúc ép chính quyền hạ cấp quan hệ với Ả-rập Xê-út.
