Sáng ngày 19/8/1994, tại khu vườn hoa Đắc Lắc- Lạng Sơn cũ thuộc phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn diễn ra Lễ khởi công xây dựng khuôn viên Hoàng Văn Thụ.
Trong hai ngày (15 và 16/10/1994), pho tượng Hoàng Văn Thụ tạc bằng đá nặng hàng chục tấn được cần cẩu đặt ngay ngắn lên bệ. Hàng ngàn người chen chân quanh công trình, hồi hộp theo dõi từng thao tác của những người thợ lành nghề dưới sự chỉ huy của đại tá, nghệ sỹ điêu khắc Tạ Quang Bạo.
Ngày đó, tôi là họa sỹ kiêm biên tập viên Tạp chí Văn nghệ xứ Lạng (Hội VHNT tỉnh Lạng Sơn), được giao nhiệm vụ tiếp cận, hỏi chuyện nhà điêu khắc lừng danh này.
Đúng như tôi hình dung, ông Bạo là người kiệm lời nhưng khi đề cập đến câu chuyện chuyên môn thì xởi lởi, dễ gần. Nhiều lúc, ông sôi nổi, say mê khi nói về những ý tưởng, sáng tạo nghệ thuật, nhất là nghệ thuật tượng đá- một thể loại còn mới và khó ở nước ta.
Gặp người tạc tượng đài
Nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo cho biết, khi được mời phác thảo, xây dựng tượng đài Hoàng Văn Thụ, bản thân ông rất phấn khởi nhưng cũng lo bởi dựng tượng đài một lãnh tụ của Đảng là vinh dự nhưng trách nhiệm nặng nề. “Tôi dành nhiều thời gian để sưu tầm, tìm đọc kỹ về thân thế, sự nghiệp cách mạng của Hoàng Văn Thụ. Có thể nói, trong những năm tháng dân ta lầm than, u mê tăm tối, bản thân đồng chí Thụ bị bắt, giam trong ngục tù nhưng Hoàng Văn Thụ vẫn toát lên niềm tin tất thắng, chói sáng là một tri thức của đảng. Từ đó, tôi hết sức tìm tòi để xây dựng hình tượng Hoàng Văn Thụ sao cho thể hiện được những ý tưởng đó. Làm tượng đài chiến thắng đã khó, thể hiện hình tượng danh nhân như đồng chí Hoàng Văn Thụ lại càng khó hơn”- Ông Bạo tâm sự.
Theo nhà điêu khắc Tạ Quang Đạo, tượng đài Hoàng Văn Thụ là một công trình làm bằng chất liệu bền vững, đá hoa cương- một loại vật liệu đầu tiên được sử dụng ở các tỉnh phía Bắc lúc bấy giờ. Tượng cao 7m (trong đó thân tượng cao trên 4m), đặt trong khuôn viên rộng 527m2 với quy mô của một công viên cấp thành phố hoàn chỉnh từ quang cảnh chung ăn nhập với tượng đài, mặt bằng phố phường và cây xanh. Hiện nay, tượng đài Hoàng Văn Thụ nằm cạnh Bảo tàng tỉnh, cổng chính quay về phía UBND tỉnh thuộc đường Đinh Tiên Hoàng, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn.
Khí phách nơi xứ Lạng
Công trình trải qua 77 ngày đêm làm việc không mệt mỏi, lúc cao điểm tại công trình có tới 7 kỹ sư, cán bộ kỹ thuật cùng hàng trăm công nhân lành nghề. Lãnh đạo tỉnh, sở ban ngành chức năng thuộc ban chỉ đạo công trình liên tục đến hiện trường để đôn đốc, chỉ đạo thi công.
Ông Vũ Thư Viện, Phó giám đốc Sở VH-TT &DL tỉnh Lạng Sơn kiêm Trưởng ban quản lý công trình cho biết “Từ những phác thảo đầu tiên của nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo đến việc thi công, ốp đá hoa cương lấy từ thủ đô Hà Nội về đều ăn khớp, nhịp nhàng, hiệu quả cao. Tại công trình, không cần băng rôn, khẩu hiệu gì nhưng tinh thần, quyết tâm có sẵn trong tim những cán bộ, công nhân tham gia xây dựng tượng đài. Ban ngày, ngớt mưa lại làm, ban đêm dưới ánh điện 1.500 W, công việc tiến hành thi công đến 23 giờ khuya”.
Chủ tịch Quốc hội Nông Đức Mạnh (giữa) cùng lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ khánh thành tượng đài Hoàng Văn Thụ ngày 4/11/1994. Ảnh: Quang Huynh Sáng sớm 4/11/1994, nắng vàng nhẹ trong tiết trời thu xứ Lạng, đúng kỷ niệm lần thứ 85 ngày sinh đồng chí Hoàng Văn Thụ, công trình tượng đài chính thức được khánh thành, đưa vào sử dụng.
Theo quan sát của chúng tôi, tượng đài Hoàng Văn Thụ sừng sững, uy nghi giữa mây trời xanh tươi. Hàng ngàn đồng bào các dân tộc vận những bộ quần áo truyền thống của mình đổ về khuôn viên Hoàng Văn Thụ mỗi lúc một đông.
Về chung vui với Lạng Sơn, ông Nông Đức Mạnh, khi đó là Chủ tịch Quốc hội thay mặt lãnh đạo đảng, nhà nước, chính phủ dâng hương, hoa trước tượng đài Hoàng Văn Thụ. Phát biểu tại đây, Chủ tịch Quốc hội xúc động nói: “Thân thế và sự nghiệp của đồng chí Hoàng Văn Thụ vẫn sống mãi trong lòng dân tộc, thôi thúc, động viên chúng ta tiến bước trên chặng đường cách mạng. Hoàng Văn Thụ là lãnh đạo tiền bối đặc sắc của Đảng, người con ưu tú của đồng bào các dân tộc Lạng Sơn, là tấm gương sáng, cho các thế hệ Việt Nam hôm nay và mai sau”.
Trong tiếng nhạc, khúc ca truyền thống, bên cạnh những màn múa lân sư rồng của các nghệ nhân địa phương, 85 bó hoa tươi thắm của tập thể của thầy và trò trường phổ thông nội trú tỉnh nhà được xếp ngay ngắn dưới chân tượng đài.
Trong không khí náo nhiệt, hân hoan, tôi nhác thấy nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo lặng lẽ lui vào một góc khuôn viên có lùm cây xanh vừa ra những quả nhỏ li ti, ông rưng rưng xúc động. Ông đưa ánh nhìn trìu mến pha lẫn tự hào khi thấy một tượng đài Hoàng Văn Thụ hoành tráng, uy nghiêm, sinh động hiện ra trước mắt.
“Quả thật mà nói, là một nghệ sỹ tôi luôn mong muốn những đứa con tinh thần của mình được đưa ra giới thiệu trước công chúng và đứng vững được với thử thách thời gian. Đó là hạnh phúc vô giá, lớn mấy ai có được trong đời!”. Ông Bạo xúc động nói.
Kể từ ngày khánh thành, tượng đài Hoàng Văn Thụ đã trở thành điểm hẹn của các văn nghệ sỹ, nghệ nhân hát Sli, lượn vào các dịp lễ, tết.
Năm nay, kỷ niệm 110 năm ngày sinh Hoàng Văn Thụ, nhiều hoạt động tri ân, văn hóa văn nghệ, thể thao được tổ chức tại khuôn viên tượng đài này. Mỗi lần đến đây, người dân và các em thiếu nhi như được nghe, được thưởng thức những bài ca cách mạng tuôn trào trong con tim, khối óc của quân và dân tỉnh miền núi Lạng Sơn.
Nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo đã được tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý của nhà nước. Ông đoạt các giải thưởng lớn như: tượng đài “Bất khuất” giải thưởng Hà Nội 1964, “Mê Kông”, “Mẹ lá chắn”, “Hòa bình” giải Nhất triển lãm điêu khắc toàn quốc 1983, “Vọng phu” giải Nhất triển lãm điêu khắc toàn quốc 1993...
Tạ Quang Bạo đã tham gia một số tượng đài như: “Chiến thắng Quế Sơn” (Quảng Nam Đà Nẵng), tượng đài Kép (Hà Bắc), Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn, “Cảm tử cho tổ quốc quyết sinh” (Hà Nội).v.v..
(Còn nữa)
