Tuy nhiên, có một nơi giữa lòng rừng phòng hộ hồ Yên Lập, Tân Dân, Hoành Bồ (Quảng Ninh), một khai trường than trái phép quy mô lớn đang băm nát hàng chục ha rừng. Phóng viên Tiền Phong thâm nhập và cận cảnh nơi được coi là mật khu của than thổ phỉ…
 |
| Lán trại khai thác than tặc để lại. Ảnh: T.D. |
Tận thấy công trường trái phép
Theo chân một thổ địa vùng rừng Hoành Bồ, chúng tôi vào tâm điểm được coi là nóng nhất của nạn khai thác than trái phép. Minh, người dẫn đường cho hay, điều đặc biệt nghiêm trọng là, khai trường này nằm trong rừng phòng hộ của hồ Yên Lập, nơi cấm khai thác gỗ, cũng như các hoạt động khai thác rừng.
Từ Xí nghiệp Than Hoành Bồ, Cty Than Uông Bí (thuộc Vinacomin), chúng tôi cắt rừng vào nơi đang có khai trường than thổ phỉ khổng lồ có một không hai. Dọc đường đi, rất nhiều đoạn đường bị cắt xẻ thành rãnh. Vẫn người dẫn đường cho hay, đây là những rãnh xẻ do than tặc đào để ngăn phương tiện cơ giới của cơ quan chức năng vào kiểm tra.
Suốt dọc đường đi, rất nhiều đường mòn lối mở xuyên khắp khu rừng. Cây rừng bị đốn hạ la liệt để mở đường. Có những đoạn, lòng đường rộng 3-4 mét đủ để cho xe ô tô 15-20 tấn đi qua. Minh bảo đêm đêm, hàng chục chuyến xe tải từ đây xẻ dọc tỉnh lộ 279 đi vào thị trấn Trới rồi mất hút vào một trong các cảng tư nhân ở thị trấn…
 |
| Rừng phòng hộ bị băm nát. |
Càng đi sâu vào rừng, những hang sâu do các đối tượng khai khác than đào bới thăm dò dần xuất hiện. Lối mòn chằng chịt như ma trận. Cây rừng ngổn ngang cũ, mới chồng lên nhau. Minh cho biết, thường ngày dọc đường lên khai trường thổ phỉ có nhiều chim lợn (các đối tượng cảnh báo từ xa) ở dọc đường hằm hè đe dọa những ai qua đây. Thậm chí những cán bộ ngành Than chúng cũng không ngán và gây khó dễ. Hôm chúng tôi vào không hiểu sao không thấy bất kỳ bóng chim lợn nào.
Gần 1 tiếng đồng hồ trong thủ phủ than lậu, những dấu vết của thổ phỉ dần hiện ra với lán trại, vết than vừa vận chuyển càng rõ. Hiện ra trước một ngã ba là đống than khoảng chục tấn vừa được đào bới. Những vết bánh xe vẫn còn in rõ trên mặt đất. Vào sâu nữa, chúng tôi gặp một lán trại còn trơ máy phát điện, ấm chén, bát đĩa, quần áo...
Càng vào sâu, những đoạn đường được mở rộng cắt ngang dọc nhiều như mạng nhện. Minh cho biết, đây là cách vừa để tìm than vừa tránh sự kiểm soát của cơ quan chức năng.
Đến một đỉnh dốc thuộc khu 6, chúng tôi bất ngờ trước núi đất đá thải trước mặt. Ước chừng có đến hàng chục nghìn tấn đất đá đổ xuống triền núi lấp vẹt cả mảng rừng phòng hộ. Nhìn những bãi thải lớn như vậy, chúng tôi như đang vào một khai trường của một Cty khai thác than chính quy nào đấy của Vinacomin…
Dừng chân nghỉ lấy sức, người dẫn đường bảo, sẽ đưa chúng tôi tận thấy hậu quả của khai trường than trái phép này gây nên.. Khác với những gì thấy từ các nơi khai thác than lén lút, càng thu hẹp diện tích càng tốt, thì nơi này, những núi đất đá ngày càng lớn, nham nhở và mới. Nhiều bãi thải được trồng cây xanh là cây keo để ngụy trang. Càng leo lên cao, khai trường hiện ra nham nhở bởi những đoạn đường mới mở và những núi đất đá thải khổng lồ.
Đứng trên đỉnh dốc, chúng tôi không tin vào mắt mình trước hai moong khai thác than khổng lồ giữa rừng bạt ngàn. Hai moong này rộng chừng 3 ha có một cây to đến hai người ôm không hiểu sao còn sót lại. Nó như là nhân chứng duy nhất cho sự tận diệt rừng nơi đây.
Nhìn xuống moong sâu, nhìn lên vách vỉa, mới thấy hết quy mô khai thác của cái gọi là công nghệ thổ phỉ này. Trong hai moong than, một moong đang được bóc đất đá lộ dần ra các vỉa than rất chuyên nghiệp. Một moong khai thác cạn kiệt từ lâu…
Người dẫn đường cho biết, để khai thác than tại đây, các ông chủ khai thác than đã chuẩn bị hàng năm trời. Thăm dò, mở đường, đối phó với cơ quan chức năng rồi mới lấy được than… Đêm đêm hàng chục chuyến xe hổ vồ biệt hiệu của xe ô tô tải trọng lớn Hovo cắt rừng đưa than đến nơi tập kết.
 |
| Đường vào bị than tặc cày xới. |
Đuổi gà trên rừng
Mất nửa buổi đường rừng nữa chúng tôi mới cắt rừng trở về trung tâm xã Tân Dân, Hoành Bồ. Trao đổi với phóng viên, một cán bộ Ban Thanh tra Bảo vệ Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam cho biết, đã phát hiện được moong khai thác than này từ vài tháng nay nhưng công tác đấu tranh vô cùng phức tạp.
Theo báo cáo của Ban này, tại ranh giới quản lý mỏ Xí nghiệp Than Hoành Bồ, Cty Than Uông Bí (Vinacomin) đã phát hiện tình trạng khai thác than trái phép từ đầu năm 2011 và tổ chức kiểm tra, phát hiện xử lý hàng loạt điểm khai thác than trái phép.
Tại địa điểm Hạ My (Cút Kít) thuộc xã Tân Dân cách cửa lò +342 của Xí nghiệp Than Hoành Bồ phát hiện một điểm đào bới khai thác than lộ thiên. Các đối tượng đưa hàng loạt phương tiện vận chuyển, khai thác trong ranh giới của Xí nghiệp quản lý…
Theo cán bộ này, liên tiếp từ đầu năm 2011, các hoạt động khai thác, phá rừng, đưa máy móc phương tiện khai thác than rộ lên. Từ đầu tháng 10, bắt đầu từ mùa khô, hoạt động khai thác ngày càng diễn biến phức tạp. Và mặc dù phát hiện nhiều máy xúc, phương tiện khai thác cỡ lớn chỉ cách nơi khai trường mỏ 60 m nhưng để xử lý lại là vấn đề nan giải, chỉ có thể đuổi đi mà không thể làm gì vì tài nguyên dưới đất của ngành Than nhưng lớp thực bì lại là đất của dân và chính quyền quản lý.
Lãnh đạo Xí nghiệp Khai thác than Hoành Bồ thông tin thêm, khi phát hiện các dấu hiệu khai thác than trái phép, cơ quan đều làm văn bản gửi các cấp ngành liên quan. Tuy nhiên, ranh giới mỏ thuộc quản lý của các doanh nghiệp than rất khó kiểm soát. Thêm nữa, việc kết hợp với chính quyền địa phương, cơ quan chức năng xử lý nhưng do chế tài yếu nên dù thu giữ máy móc thì chỉ một thời gian sau lại xuất hiện trên rừng.
Trong quá trình xử lý dù các đối tượng không trắng trợn chống đối nhưng cứ đuổi thì họ đi, rồi thừa lúc đêm tối, không có cán bộ tuần tra thì tình hình đâu lại vào đó. Đặc biệt nguy hiểm là các cán bộ đấu tranh xử lý gặp rất nhiều khó khăn, nguy hiểm. Họ thường bị cắt đường vào nơi khai thác, nhắn tin đe dọa và đặc biệt hầu hết cán bộ chức năng đều bị khủng bố bằng bom phân, dầu thải trước cửa nhà…
