> Đại tiệc Then
> Thương hiệu làng Then
Khi lập Hồ sơ Quốc gia đệ trình UNESCO, có ý kiến cho rằng nên chọn Hát Then với cây đàn Tính ứng cử di sản thế giới. Với tư cách một thành viên hội đồng lập hồ sơ di sản này, quan điểm của nhạc sĩ như thế nào?
Nghi lễ Then bao gồm nhiều thành tố như hành lễ tín ngưỡng, kể chuyện, trình diễn trường ca dân gian và bao gồm cả hát Then và chơi đàn Tính nữa… Như vậy, Nghi lễ Then là một sinh hoạt văn hóa dân gian tổng hợp, rộng lớn hơn so với hình thức hát Then với cây đàn Tính.
Nghi lễ Then của người Tày đã được vinh danh Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Tất nhiên khi đệ trình UNESCO, chúng ta phải lựa chọn quy mô, nội hàm và cả tên gọi của di sản để có sơ sở cho UNESCO vinh danh. Đệ trình UNESCO xét vinh danh là dịp để chúng ta đem di sản giới thiệu, khoe sắc với bạn bè thế giới. Then sẽ được thế giới biết đến một cách hoàn chỉnh và đầy đủ…
Theo nhạc sĩ, Nghi lễ Then có những yếu tố nào để chúng ta có thể hy vọng sẽ được UNESCO vinh danh?
Tín ngưỡng là loại hình văn hóa phổ biến với nhiều tộc người khác nhau trên thế giới. Then là một hành lối tín ngưỡng phổ biến rộng rãi trong cộng đồng dân tộc Tày – Nùng – Thái… ở VN. Tín ngưỡng tâm linh này đã tồn tại trong lịch sử, vượt qua thử thách của thời gian và đến nay vẫn được cộng đồng duy trì, phát triển.
| Điều thú vị là trong trong hành trình di cư, Then không chỉ tồn tại ở vùng núi phía Bắc, mà đã có mặt ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, Tây Nguyên… Nhạc sỹ |
Theo khảo sát bước đầu, hiện Then có mặt tại 12 tỉnh, thành. Điều thú vị là trong trong hành trình di cư, Then không chỉ tồn tại ở vùng núi phía Bắc nữa mà đã có mặt ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, Tây Nguyên… Điều đó cho thấy giá trị, sức sống lan tỏa của Then.
Tín ngưỡng này phản ánh nhiều tầng triết lý, lịch sử, văn hóa và cả tâm tư nguyện vọng của cộng đồng rất phong phú. Hơn thế, trong nghi lễ này có sử dụng nhiều hình thức nghệ thuật đặc sắc như múa, nhảy, quạt và đặc biệt là hát Then với cây đàn Tính rất phổ biến. Với những cộng đồng Then, cây đàn Tính là đàn thiêng do người trời ban tặng, là một nhạc cụ chỉ có trong nghi lễ Then.
Đã từng tham gia lập nhiều Hồ sơ di sản đệ trình UNESCO như Nhã nhạc cung đình Huế, Hát Ca trù người Việt, Hát Xoan Phú Thọ… Nghi lễ Then có gì hấp dẫn nhạc sĩ?
Tôi cho rằng, nếu Ca trù là đỉnh cao của thi ca thì Nghi lễ Then là đỉnh cao của văn hóa tín ngưỡng. Then cũng có nhiều giá trị đặc sắc, hàm chứa nhiều giá trị văn hóa, nhiều loại hình nghệ thuật rất thú vị.
Tín ngưỡng này không chỉ phản ánh tục thờ cúng tổ tiên của người Tày - Nùng - Thái… mà cao hơn còn thờ ông tổ của Then, ông Bụt, ông trời… Lời hát, lời khấn của ông/bà Then trong một buổi lễ như một “sử thi” kể lại cả chặng đường thú vị của ông/bà Then đem lời nguyện ước của người dân đến với những bậc thánh.
Trong quá trình điền dã, nghiên cứu Then, tôi đã chứng kiến có những nghi lễ Then hàm chứa cả 1.000 câu thơ phán ánh nhiều tầng văn hóa khác nhau và thú vị là có nghệ nhân thuộc và trình diễn trôi chảy cả 1.000 câu thơ này…
Xin cám ơn nhạc sĩ.
Cẩm An
Thực hiện
