Edward Joseph Snowden sinh ngày 21/6/1983. Bạn bè biết đến anh dưới cái tên “Ed”. Cha anh là Lonnie Snowden và mẹ - bà Elizabeth, còn có tên thân mật là Wendy. Cả hai gặp nhau ở thời trung học và cưới nhau lúc mới 18 tuổi.
Lonnie là sĩ quan lực lượng bảo vệ bờ biển. Snowden đã trải qua những năm tháng tuổi thơ ở thành phố Elizabeth, nằm dọc theo bờ biển Bắc Carolina, nơi lực lượng bảo vệ bờ biển có một căn cứ hải quân và không quân lớn nhất. Giống như nhiều thành viên của các lực lượng Mỹ, Snowden cha có quan điểm yêu nước mạnh mẽ. Ông là người bảo thủ và theo chủ nghĩa tự do.
Khi Snowden còn nhỏ - cậu bé có mái tóc nâu dày và nụ cười rạng rỡ - đã cùng gia đình chuyển đến Maryland. Như cha anh nhớ lại, việc học hành của Snowden đã dang dở khi ốm nặng do bị viêm họng bạch cầu. Một yếu tố khác ảnh hưởng đến việc học của Snowden, đó là cha mẹ anh sau này chia tay.
Cuộc hôn nhân đầy sóng gió của cha mẹ đã khiến anh không thể hoàn thành bậc trung học. Năm 1999, ở tuổi 16, Snowden đăng ký vào Trường Cao đẳng cộng đồng Anne Arundel. Snowden chọn học khóa máy tính và đã lấy được bằng GED, tương đương bằng tốt nghiệp trung học. Nhưng việc không thể hoàn thành bậc trung học là một khó khăn cho anh. Tháng 2/2001, mẹ Snowden nộp đơn xin ly dị.
Sau sự tan vỡ này, Snowden sống cùng với mẹ ở thành phố Ellicott, phía Tây của Banltimore. Người sử dụng lao động chủ yếu ở Maryland giờ đây là Chính phủ liên bang và thủ đô Washington DC rất gần ngay đó.
Snowden lớn lên dưới cái bóng khổng lồ của một cơ quan chính phủ. Từ nhà mẹ anh đến đó chỉ mất 15 phút lái xe. Nằm giữa đoạn đường từ Washington DC đến Baltimore, cơ quan này giới hạn rất nghiêm ngặt. Nằm khuất một nửa dưới bóng cây là một tòa nhà hình khối màu xanh. Các cột ăng ten trông rất hiếu kỳ trên mái nhà. Có một bãi đỗ xe khổng lồ, một trạm điện và một thiết bị rada hình quả bóng golf.
Bên trong là những chảo vệ tinh, bên ngoài được bảo vệ bằng hàng rào điện. Một không khí an ninh nặng nề bao trùm lên khu nhà. Tấm biển to nằm trên đại lộ Baltimore - Washington ghi: “NSA ngay trước mặt. Chỉ dành cho nhân viên”.
Khuôn viên kín đáo đó là trụ sở của Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA), một tổ chức tình báo nước ngoài của Mỹ được thành lập từ năm 1952. Khi còn ở tuổi teen, Snowden đã biết về NSA. Trường cao đẳng của anh nằm ngay bên cạnh trụ sở NSA.
Nhiều người láng giềng của mẹ anh làm việc ở đó. Họ lên xe vào buổi sáng, đi qua vùng ngoại ô xanh tươi của Maryland và trở về nhà vào buổi tối. Lâu đài mảnh ghép hay thành phố SIGINT như mọi người hay gọi có đến 40.000 nhân viên. Cơ quan này mời đội ngũ các nhà toán học đông nhất nước Mỹ đến làm việc.
Đối với Snowden mà nói, làm việc cho chính phủ là điều xa xôi. Bước vào tuổi đôi mươi, anh chỉ tập trung vào máy tính. Trong mắt Snowden, Internet là phát minh quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại. Anh dành thời gian lướt web và chơi trò Tekken, một trò chơi điện tử của Nhật.
Anh không chỉ là con mọt sách, mà còn luyện kungfu, và theo một bài viết trên mạng Ars, anh cũng hay hẹn hò với các cô gái châu Á.
Nhưng Snowden nhận ra rằng tất cả những điều đó không giúp cho sự nghiệp. Cuộc chiếm đóng Iraq của Mỹ năm 2003 đã khiến Snowden suy nghĩ nghiêm túc về sự nghiệp trong quân đội.
Giống cha mình - người đã phục vụ 30 năm trong Lực lượng bảo vệ bờ biển - Snowden nói anh bị thôi thúc phải phụng sự đất nước: “Tôi muốn chiến đấu ở Iraq vì tôi nghĩ rằng mình có nhiệm vụ giải phóng con người khỏi sự áp bức”. Động cơ của anh rất lý tưởng và cùng chí hướng với Tổng thống G.W Bush lúc bấy giờ muốn lật đổ Tổng thống Iraq Saddam Hussein.
Snowden nghĩ về việc gia nhập đội đặc nhiệm của Mỹ. Vào tháng 5-2004, anh đánh liều tham gia và trúng tuyển. Anh được đưa đến Fort Benning ở bang Georgia, một căn cứ quân sự rộng lớn. Chương trình gồm 8 đến 10 tuần huấn luyện căn bản và sau đó là một khóa học nâng cao. Cuối cùng sẽ có một đợt đánh giá để chọn người thích hợp vào đội đặc nhiệm.
Những ngày của Snowden trong quân đội là một thảm họa. Snowden có thể chất tốt nhưng không phù hợp làm người lính. Anh bị cận 6,5 độ. “Tầm nhìn của tôi chỉ khoảng 4 inche và cặp mắt kính của tôi thường cười với tôi”, anh tâm sự trên mạng. Anh cũng có bước chân hơi ngắn và thường không làm viên trung sĩ huấn luyện hài lòng.
Anh và đồng nghiệp thường chia sẻ với nhau về mục đích cao đẹp là muốn giúp đỡ những người bị đàn áp. Nhưng thay vào đó, cấp trên của anh chỉ muốn anh và các đồng nghiệp phải bắn vào mọi người, chủ yếu là người Hồi giáo. Anh kể: “Đa số những người tham gia huấn luyện đều bị bơm vào đầu ý tưởng phải giết người Arập, chứ không giúp ai cả”.
Trong suốt kỳ huấn luyện anh bị gãy chân. Sau hơn một tháng thử thách, quân đội đã sa thải Snowden.
Trở lại Maryland, anh nhận một công việc như chuyên gia an ninh ở Trường Đại học Trung tâm ngôn ngữ nâng cao Maryland. Đó là năm 2005. (Anh xuất hiện trên diễn đàn với lời giới thiệu mình là một nhân viên an ninh nhưng sau đó trở lại với nghề IT). Snowden làm việc ở cơ sở của NSA trong ký túc xá của trường đại học.
Nhờ vào lý lịch có tham gia quân đội trong thời gian ngắn, anh được tuyển vào thế giới của tình báo Mỹ, dù mới ở mức nhân viên thường. Trung tâm hoạt động rất giống với cộng đồng tình báo Mỹ - hoặc IC như họ tự gọi mình - thông qua việc cung cấp các khóa ngôn ngữ nâng cao.
Snowden không đủ bằng cấp nhưng vào giữa năm 2006 anh nộp đơn xin vào CIA. Anh nhanh chóng nhận ra rằng kỹ năng máy tính ngoại lệ của mình có thể mở hết các cánh cửa thú vị của chính phủ. “Trước hết, bằng cấp chỉ là chuyện tào lao, ít nhất ở trong nước. Nếu bạn có 10 năm kinh nghiệm IT… bạn có thể tìm được việc làm trả lương cao”, anh viết trên diễn đàn vào năm 2006.
“Tôi không có bằng cấp, thậm chí cả bằng tốt nghiệp trung học, nhưng tôi đang kiếm nhiều tiền hơn bạn mặc dù tôi khai báo chỉ có 6 năm kinh nghiệm”.
Snowden từng miêu tả rằng cơ quan chính phủ đề nghị những ưu đãi tuyệt vời, kể cả những chuyến đi nước ngoài và chi trả hào phóng. “Bạn không cần phải trở thành James Bond - vì hiếm khi áp dụng cho vị trí chuyên gia IT”, anh mô tả Bộ Ngoại giao là một nơi hấp dẫn như thế.
Một trong những công việc thích thú là tiếp cận thông tin đã được phân loại: “Ồ, làm việc trong bộ phận IT cho Bộ Ngoại giao bạn phải sắp xếp hồ sơ tối mật”. “Bộ đang thực sự thiếu người”, anh viết tiếp: “Các vị trí ở châu Âu rất cạnh tranh, nhưng bạn có thể dễ dàng được chọn nếu bạn thể hiện sự quan tâm đến việc sẵn sàng đến nơi gian khó. Bạn cứ khăng khăng đến những nơi không hấp dẫn và bạn sẽ có thể được chọn các vị trí mà bạn thích”. Sau đó anh còn khoèo thêm một câu: “Cảm ơn Chúa trời vì những cuộc chiến tranh”.
Năm 2007, Snowden được CIA đưa sang Geneva của Thụy Sĩ trong chuyến công cán nước nước ngoài đầu tiên của anh. Lúc đó anh 24 tuổi. Công việc mới là đảm bảo an ninh cho hệ thống máy tính của CIA và đảm bảo an ninh hệ thống máy tính cho các nhà ngoại giao Mỹ ở Geneva. “Các nhà ngoại giao có thể có quyền lực cao nhưng nhiều người chỉ có hiểu biết cơ bản về Internet”, anh viết.
Kỳ 1: ‘Kẻ lộ mật’ Edward Snowden và những chuyện chưa từng biết
Thụy Sĩ là một chân trời mới và một hành trình mới. Đó là lần đầu tiên Snowden ra nước ngoài. Geneva là trung tâm của các nhà tình báo từ Mỹ, Nga và các nước khác. Nó che giấu những bí mật ngoại giao và thương mại. Và anh chính thức trở thành một gián điệp Internet ở đây.
Theo Việt Khoa
Còn tiếp
