Chỉ nên áp dụng trong phạm vi hẹp
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh Trần Đình Nhã, việc áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt là một chương mới và lần đầu tiên xuất hiện trong BLTTHS của nước ta. Tuy nhiên khi cho phép áp dụng biện pháp kỹ thuật ghi âm, ghi hình, nghe điện thoại bí mật, thu thập dữ liệu điện tử… sẽ làm thay đổi quan niệm từ chỗ, không phải là chứng cứ trực tiếp thành chứng cứ trực tiếp. “Đây là thay đổi rất lớn nên cần phải quy định một cách chặt chẽ”, ông Nhã nói.
Đề cập việc dự thảo BLTTHS cho phép áp dụng các biện pháp điều tra đặc biệt đối với cả các loại tội phạm như tội phạm có tổ chức thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, và khi có đề nghị của người tố giác tội phạm, người bị hại áp dụng đối với chính họ, ĐB Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) cho rằng, quy định như trên là quá rộng. “Tôi đề nghị chỉ nên áp dụng biện pháp trên đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội phạm về ma túy, tội phạm về tham nhũng, tội khủng bố, tội rửa tiền. Chứ nếu mở rộng quá rất dễ bị lợi dụng, có thể xâm phạm đến quyền con người, quyền công dân”, ông Xuyền nói.
Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương, ông Nguyễn Doãn Khánh đề nghị cân nhắc việc áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt khi có đề nghị của người tố giác tội phạm, người bị hại. “Khi chúng ta nghe họ trao đổi trên mạng và trao đổi qua điện thoại thì không phải họ tự nói chuyện với chính họ, mà phải liên quan đến nhiều người khác. Như thế những người khác vô tình giao dịch, trao đổi với họ là bị thực hiện các biện pháp áp dụng tố tụng đặc biệt. Như thế là không phù hợp”, ông Khánh nói.
Ông Nguyễn Đình Quyền, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho hay, khi thẩm tra về quy định trên, Ủy ban Tư pháp cũng rất trăn trở. Vì nếu khi thực hiện có gì vi phạm về quyền con người thì hậu quả rất lớn. “Chúng ta vừa phúc đáp yêu cầu của thực tiễn nên có bước đi thận trọng và quy định rất chặt chẽ. Trong đó, các cơ quan liên quan thực hiện biện pháp điều tra đặc biệt phải có trách nhiệm giữ bí mật riêng tư của họ. Cũng như khi giải quyết đơn thư tố cáo hành vi tham nhũng thì các cơ quan điều tra, giải quyết cũng phải giữ bí mật mọi thông tin cá nhân về người tố cáo ấy. Chúng ta cố gắng tối đa bởi đây là vấn đề mới nên sẽ lắng nghe ý kiến đại biểu Quốc hội để có thể quy định chặt chẽ hơn. Càng chặt chẽ bao nhiêu thì càng tốt bấy nhiêu”, ông Quyền nói.
Hàng chục nghìn tỷ đồng để ngăn bức cung, nhục hình
Đề cập đến biện pháp ghi âm, ghi hình trong phòng hỏi cung, ĐB Huỳnh Ngọc Ánh, Phó Chánh án TAND TPHCM khẳng định, đây là biện pháp cần thiết nhằm tránh những trường hợp ép cung, nhục hình vốn xảy ra hết sức nghiêm trọng trong thời gian qua. Bên cạnh đó, nó cũng là biện pháp ngăn tình trạng bị can, bị cáo đổ thừa cho cơ quan điều tra về bức cung, nhục hình để phản cung chạy tội.
Tuy nhiên, ông Ánh băn khoăn, dự thảo chưa có cơ chế để giám sát và ngăn chặn hiện tượng “diễn” ở các phòng hỏi cung. “Thực tế có thể xảy ra tình trạng, khi hỏi cung bị can, bị cáo thì hỏi ở ngoài phòng có ghi âm, ghi hình. Sau khi mọi chuyện xong xuôi rồi lại đưa vào trong phòng có ghi âm, ghi hình để thực hiện lại từ đầu thì có biện pháp gì loại trừ vấn đề này không”, ông Ánh nói.
Phó Giám đốc Công tỉnh Quảng Nam, ĐB Phạm Trường Dân lo lắng cho gánh nặng ngân sách khi phải đầu tư mua sắm thiết bị ghi âm, ghi hình. Theo ông Dân, hàng năm cơ quan điều tra phải thụ lý khoảng 100 nghìn vụ án hình sự với khoảng 150.000 - 160.000 bị can. Nếu thực hiện đúng quy định như dự thảo BL TTHS thì khoản kinh phí trang bị lắp đặt thiết bị ghi âm, ghi hình lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng. Chưa kể phải đầu tư kinh phí để sửa chữa, nâng cấp, xây mới cơ sở vật chất cho việc lắp ráp thiết bị, xây dựng kho tàng, tàng thư, quản lý, bảo quản băng đĩa…
Theo ĐB Bùi Văn Xuyền, việc xảy ra bức cung, nhục hình trong thời gian qua chủ yếu do năng lực, trình độ, phẩm chất, đạo đức của điều tra viên. Do vậy, để hạn chế tình trạng này, điều quan trọng vẫn là giáo dục phẩm chất đạo đức, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu, chứ không quá lệ thuộc vào ghi âm, ghi hình. Ông Xuyền đề nghị, chỉ thực hiện ghi âm, ghi hình đối với những trường hợp bị can kêu oan ngay từ đầu, bị can có đơn tố cáo bức cung, nhục hình, bị can bị điều tra truy tố về tội có khung hình phạt cao nhất là chung thân, tử hình và bị can trong vụ án có Hội đồng xét xử hủy án để điều tra lại.
Quy trách nhiệm trong việc phong tỏa tài sản
Trong thời gian qua việc thực hiện các biện pháp kê biên, phong tỏa tài khoản có rất nhiều hạn chế. Thậm chí các cơ quan tố tụng còn e ngại trong việc sử dụng biện pháp này vì lý do nhạy cảm, khiến cho việc thu hồi tài sản của các vụ án kinh tế, tham nhũng đạt rất thấp, gây bức xúc trong nhân dân. Vì thế cần phải bổ sung quy định về trách nhiệm của người tiến hành tố tụng là phải kê biên, phong tỏa tài sản, để làm căn cứ cho việc kiểm sát, giám sát hoạt động tố tụng của các cơ quan này. Đồng thời làm tăng hiệu quả thực hiện biện pháp cưỡng chế.
(ĐB Bùi Văn Xuyền - Thái Bình)
