Xu hướng ô tô điện hóa ở Việt Nam: Chỉ còn là vấn đề thời gian

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Phó Tổng biên tập báo Tiền Phong phát biểu mở đầu tọa đàm. Ảnh Mạnh Thắng

Mở đầu toạ đàm, nhà báo Phùng Công Sưởng, Phó Tổng biên tập báo Tiền Phong cho biết, xu hướng xe điện ngày càng định hình rõ trong các năm qua, Việt Nam có manh nha trong những năm gần đây, bằng chứng là xe điện VinFast ra mắt vào tháng 3, Toyota ra mắt Corolla cross vào tháng 8 năm 2020. Tuy nhiên, bên cạnh sự chào đón của thị trường, người tiêu dùng còn nhiều băn khoăn: giá cả, bảo dưỡng, bảo vệ môi trường sau khi sử dụng.

Do đó, Báo Tiền Phong muốn chỉ ra hướng và giải pháp để người tiêu dùng có thêm niềm tin sử dụng các loại ô tô điện hóa tại thị trường Việt Nam đang phát triển. Chúc buổi tọa đàm thành công rực rỡ! -

Nhà báo Phùng Công Sưởng nêu ra 4 nội dung: Bức tranh xe điện trên thế giới, Pin xe điện, Ưu và nhược điểm của xe điện.

Đầu tiên, Tọa đàm trân trọng kính mời PGS. TS Đào Hồng Phúc chia sẻ về bức tranh xe điện trên thế giới!

Chuyên gia Toyota, ông Nguyễn Trung Hiếu. Ảnh: Mạnh Thắng

Cũng liên quan đến bức tranh ô tô điện trên thế giới và Việt Nam, Chuyên gia Toyota - ông Nguyễn Trung Hiếu cho biết: "Là một đơn vị có điều kiện tham gia nghiên cứu, sản xuất các dòng xe điện, chúng tôi có cá nhìn chung về bức tranh ô tô điện hóa như sau:

Thứ nhất là từ những năm 70 của thế kỉ trước, khi khủng hoảng xăng dầu nổ ra, các nhà sản xuất ô tô bắt buộc phải tìm hướng đi mới, đó là tìm cách thay thế nhiên liệu động cơ đốt trong.

Thứ hai là yếu tố về tình trạng khí hậu bởi các động cơ đốt trong góp phần gây nên việc nóng lên toàn cầu.

Thứ ba là việc tập trung quá nhiều xe sử dụng động cơ đốt trong gây nên tình trạng ô nhiễm không khí.

Thứ tư là cùng với sự phát triển của xã hội, xu thế công nghệ là điều kiện tất yếu để góp phần thúc đẩy sản xuất. Do đó từ những năm 70, các hãng xe đều tìm hướng đi mới về phương tiện sử dụng năng lượng sạch".

Ông Nguyễn Văn Phương – Phó Phòng chất lượng xe cơ giới – Cục Đăng kiểm Việt Nam. Ảnh: Mạnh Thắng

Bên cạnh Cục Công nghiệp - Bộ Công thương, buổi toạ đàm có sự tham gia của đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam.

Nhà báo Phùng Công Sưởng đặt vấn đề, hiện nay xe điện đã có mặt tại Việt Nam, Cục đăng kiểm có những quy chế nào tạo điều kiện cho sự phát triển xe điện tại Việt Nam?

Ông Nguyễn Văn Phương – Phó Phòng chất lượng xe cơ giới – Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết tôi đồng tình với các diễn giả, xe điện là xu hướng tất yếu không thể thay đổi được.

Tuy nhiên tại sao ở Việt Nam số liệu xe điện chưa khả quan: Năm 2019: chưa được 240 xe nhập khẩu vào Việt Nam; năm 2020: hơn 400 xe nhập khẩu vào Việt Nam; năm 2021: gần 600 xe nhập khẩu vào Việt Nam Tôi nghĩ nên đầu tư thêm cho nhà sản xuất, hỗ trợ cho người sử dụng ( đăng kiểm, vị trí hoạt động, điểm sạc cho xe điện,…)

Trong quá trình phát triển xe điện đặc biệt cần lưu tâm đến ắc quy Cục đăng kiểm là cơ quan về kỹ thuật, các tiêu chuẩn kỹ thuật vẫn đang tiến hành bình thường, không có vấn đề gì cả. Hiện đã nghiên cứu thêm về các quy chuẩn cho xe điện như về ắc quy.

Về vấn đề Cục đăng kiểm đã có quy định nào về Pin chưa, Ông Nguyễn Văn Phương – Phó Phòng chất lượng xe cơ giới – Cục Đăng kiểm Việt Nam: Hiện cục đang nghiên cứu các hệ thống quy chuẩn thế giới. Tuy nhiên trên thế giới hiện chưa thống nhất về đầu sạc, có rất nhiều tranh cãi đang diễn ra. Nên chúng ta sẽ phải đặc biệt lưu ý về chọn hướng đi.

Hiện Cục đã cử rất nhiều chuyên gia đi nghiên cứu về công nghệ xe điện tại các nước trên thế giới. Việt Nam là nước đi sau nên cũng học hỏi được 1 phần nhưng cần phải chọn được hướng đi đúng. Riêng về Pin cũng có rất nhiều vấn đề cần lưu ý như về giá, về xử lý Pin sau khi sử dụng,…

Ngành môi trường đã có quy định về vấn đề này vì xử lý chất thải rắn rất khó. Vấn đề này cần có nhiều bộ ban ngành cần hợp tác để cùng xử lý Hiện xe điện vào Việt Nam một số lượng rất ít nên chưa xảy ra nhiều vấn đề về an toàn giao thông tuy nhiên các bộ ban ngành cũng cần phối hợp để có các quy định về an toàn giao thông trong thời gian tới.

Chuyên gia Nguyễn Mạnh Thắng - Tổng giám đốc Whatcar Việt Nam

Cũng tại buổi toạ đàm, chuyên gia Nguyễn Mạnh Thắng - Tổng giám đốc Whatcar Việt Nam chia sẻ: Về xe điện, tôi đã theo dõi và tìm hiểu từ rất lâu. Trong 1 lần được Toyota Việt Nam mời sang Nhật thăm dự án điện gió, pin của nhà máy đó gần 20 năm mới bị sụt và chai đi, và họ chuyển sang trữ điện cho điện gió và họ nó tuổi thọ nó còn thêm 15 năm nữa, có nghĩa tổng cộng tuổi đời hơn 30 năm cho pin.

Do đó, có thể thấy công nghệ Pin đã phát triển cực kỳ nhanh và tương lai nó có thể được xử lý rất dễ dàng sau khi thải loại. Pin vẫn là bộ phận đắt nhất trên xe điện nhưng theo tôi biết, kỹ sư phát triển xe Porche Taycan từng chia sẻ rằng xe điện sẽ hạ giá rất nhanh. Pack pin có thể được làm từ cell pin từ nhiều nhà sản xuất khác nhau như: Panasonic, LG,…nhưng quan trọng là phần mềm và bộ mạch quản lý, đó mới là chi tiết quan trọng nhất cho pack pin.

Tại sao ngày càng nhiều người quan tâm đến xe điện? Xe sử dụng động cơ đốt trong hiện tại bị giới hạn về khả năng tăng tốc, xe điện có lợi thế về mô-men xoắn tức thời giúp tăng tốc nhanh hơn hẳn.

Việc Toyota là doanh nghiệp nước ngoài, đầu tư cần quan tâm đến lợi nhuận; sản xuất xe điện chỉ là một phần nhưng xây dựng hạ tầng còn tốn kém hơn nhiều. Có nhiều lý do khiến Toyota chưa thể đặt nhiều trạm sạc được ở các khu vực khác nhau.

Ông Phạm Thành Lê, Admin Diễn đàn Otofun

Đến từ cộng đồng người sử dụng ô tô ở Việt Nam - Otofun, ông Phạm Thành Lê cho biết: Đối với pin, chất lượng và giá cả là vấn đề quan trọng. Nhưng sau khi nhận được bình luận và ý kiến trao đổi của các thành viên Otofun, nổi lên trong đó là các vấn đề khác như: Khi mua xe điện sẽ được ưu đãi ra sao? Hệ thống hỗ trợ như thế nào? Xử lý pin sau khi thải loại? Hệ thống chuẩn đầu sạc cho xe điện nếu được thống nhất, các nhà sản xuất ở Việt Nam sẽ hưởng ứng. Vấn đề người tiêu dùng quan tâm nhất là việc sử dụng xe điện ra sao, chưa hẳn về giá cả.

Chuyên gia Toyota ông Nguyễn Trung Hiếu

Trả lời câu hỏi tại sao Toyota chỉ đưa dòng xe hybrid ra thị trường? Và tại sao lại hãng này lại ra mắt dòng xe điện muộn như vậy? Chuyên gia Toyota ông Nguyễn Trung Hiếu cho biết: Thứ nhất, trong quá trình nghiên cứu thị trường điện hóa nhiều nước trên thế giới, chúng tôi nhận thấy mỗi nước có 1 hệ thống cơ sở hạ tầng và nguồn điện cũng như mục tiêu và thị hiếu của khách hàng khác nhau.

Lần đầu tiên Toyota giới thiệu xe hybrid là năm 2008 tại triển lãm các sản phẩm thế hệ thân thiện môi trường. Các lần tiếp theo lần lượt là 2012, 2014, 2017 để tìm hiểu thị thiếu và chính sách của cơ quan quản lý nhà nước đối với dòng xe này.

Sau gần 14 năm nghiên cứu, chúng tôi thấy rằng thị hiếu của khách hàng đối với dòng xe điện có sự thay đổi rất lớn. Ban đầu là không có sự quan tâm, sau đó là các nhà nghiên cứu, giáo sư, sinh viên công nghệ manh nha quan tâm và đến năm 2017 thì khách hàng đã hỏi giá xe điện là bao nhiêu?

Do đó năm 2020, Toyota cho ra mắt dòng xe Corolla Cross hybrid, nhưng thú thật nó không phục vụ nhu cầu đi lại mà phục vụ mục đích tận hưởng sự khác biệt về công nghệ vì để có thể thương mại hóa dòng xe này cần phải có chính sách nhưng hiện nay ở nước ta chưa có điều này.

Tuy nhiên, sau một thời gian ra mắt, chúng tôi nhận thấy khách hàng đón nhận dòng xe này khá ổn. Do đó đây là thời điểm phù hợp để chúng tôi ra mắt dòng xe hybrid.

Nhìn chung, công nghệ xe điện chắc chắn sẽ trở thành xu thế nhưng hiện tại chưa phù hợp mặc dù đã thịnh hành ở các nước đang phát triển hoặc quốc gia có nguồn nguyên liệu sạch. Bởi mỗi nước có định hướng và điều kiện phát triển phù hợp với dòng xe điện riêng.

Chia sẻ về trải nghiệm với các mẫu xe điện, nhà báo Phùng Công Sưởng cho biết, ông đã tiếp thu được trong một số lần có cơ hội sang Mỹ trước đây về lý do Tesla được ưa chuộng tại Mỹ: Đáp ứng nhu cầu về quãng đường đi được tối đa, sức mạnh về khả năng tăng tốc, khả năng sạc nhanh cho xe điện và xây dựng hệ thống trạm sạc. Do đó, Tesla đã giải quyết được tất cả các vấn đề mà người tiêu dùng quan tâm nhất.

Chuyên gia Nguyễn Mạnh Thắng

Bổ sung thêm về các ưu nhược điểm của xe điện, chuyên gia Nguyễn Mạnh Thắng cho biết: Nói đến xe điện, nhiều người sẽ liên tưởng đến IOT, nếu xe điện không thông minh, người tiêu dùng sẽ không lựa chọn. Do đó, xe điện cần sự thông minh, khả năng kết nối để tạo nên sức hút riêng. Trước khi Vinfast công bố xe điện, tôi đã hỏi các showroom để xem họ có nhập được một xe điện nào đó về hay không, không cần những xe đắt tiền mà chỉ cần xe có giá 2 hoặc 3 nghìn USD vì ở nước ngoài, chúng được bán rất nhiều và sở hữu đầy đủ các công nghệ.

Qua những trải nghiệm đó, tôi nhận thấy vấn đề phát triển xe điện ở Việt Nam cần phải đáp ứng được lợi ích cho người tiêu dùng. Theo tôi, như VinFast công bố, nhiều khả năng chi phí sử dụng xe điện hiện tại thậm chí sẽ còn cao hơn so với xe động cơ đốt trong truyền thống.

Do đó, điều này khiến người tiêu dùng chưa muốn mua do họ chưa thấy được hưởng lợi từ đó. Lấy Trung Quốc ra làm ví dụ, nhiều thành phố của họ đã có những chính sách hỗ trợ cho người mua xe điện, khiến khách hàng dễ dàng tiếp cận. Hệ thống sạc xe điện ở Bắc Kinh đang lớn nhất thế giới. Nhiều chuyên gia ở Đức chia sẻ với tôi rằng họ không công ty nào dám xây dựng hệ thống nào như vậy.

Nhờ chính sách phát triển hệ thống trạm sạc rõ ràng, Trung Quốc có thể lập nên ngành kinh doanh năng lượng điện, tương tự như kinh doanh nhiên liệu hiện nay.

Cũng liên quan đến vấn đề ưu nhược điểm xe điện so với xe truyền thống, chuyên gia Phạm Thành Lê cho biết: Các thành viên Otofun có nhiều câu hỏi hay như EVN có vai trò gì cho sự phát triển xe điện ở Việt Nam. Cái khó thay đổi nhất về thị hiếu người dùng Việt Nam là thói quen sử dụng. Hiện nay, đã có giải đua Formula E cho riêng xe điện, nhưng sự quan tâm của người hâm mộ kém hơn rất nhiều so với F1.

Ông Phạm Thành Lê, Admin Diễn đàn Otofun

Do đó, người tiêu dùng vẫn thích thú và ưa dùng những chiếc xe truyền thống, chúng mang lại cảm giác phấn khích mỗi khi lái. Trong khi đó, chính sách phát triển đóng vai trò quan trọng trong vấn đề điện hóa ở Việt Nam. Chỉ nhà nước mới đủ tiềm lực huy động sự ủng hộ của xã hội để tạo ra môi trường cho nhà sản xuất tạo ra xe điện dễ dàng.

Điều này sẽ được thúc đẩy bởi nhiều yếu tốc khác nhau như: Sự quan tâm của người tiêu dùng, tư vấn từ các cơ quan, ban ngành hữu quan…

Trở lại câu chuyện về chính sách cho xe điện, câu hỏi đặt ra nhà nước có những chính sách nào để hiện thực hóa việc phát triển xe điện tại Việt Nam? Bà Nguyễn Thị Xuân Thuý – Đại diện Cục Công nghiệp– Bộ Công thương nói: Khi mà chúng ta tập trung vào phát triển xe điện thì mục tiêu cuối cùng là giảm phát thải hiệu ứng nhà kính. Các nước trên thế giới chuyển sang xe điện bởi năng lượng của các nước đó là năng lượng sạch, nhưng tại Việt Nam tỷ lệ điện than, điện từ nhiên liệu hóa thạch vẫn khá cao nên phát triển xe điện chưa chắc đã đạt mục tiêu cuối cùng là giảm phát thải.

Vấn đề thứ 2 liên quan đến thị trường, khi quy mô thị trường đủ lớn thì các doanh nghiệp sẽ tự sản xuất, không cần chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, thị trường Việt Nam hiện nay vẫn còn nhỏ so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, chỉ ngang với quy mô của Philippines. Hơn nữa, tại Việt Nam lại có quá nhiều doanh nghiệp cùng chia nhau thị trường nhỏ, trong khi ở Indonesia và Thái Lan, chỉ có một vài nhà sản xuất chiếm thị phần lớn. Đây chính là hạn chế của thị trường Việt Nam.

Vấn đề nữa khi đặt ra khi phát triển xe điện là chúng ta có đáp ứng đủ nguồn cung điện nếu tất cả chuyển sang sử dụng xe điện không? Theo tôi, chính sách phát triển xe điện và phát triển nguồn điện cần phải đồng hành với nhau mới có thể hiện thực hóa việc phát triển xe điện tại Việt Nam.

Ngoài ra hiện ở Việt Nam toàn bộ hệ thống bảo trì bảo dưỡng, nguồn nhân lực cho quá trình bảo dưỡng cũng chưa được sẵn sàng và đảm bảo cho người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe điện.

Chính sách ưu đãi người tiêu dùng thì Việt Nam đã có ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt, xe điện so với xe thông thường đều được giảm ở mức khoảng 50%.

Đối với nhà sản xuất thì đã có ưu đãi về nhập linh kiện theo chương trình ưu đãi thuế công nghiệp hỗ trợ ô tô. Tuy nhiên những ưu đãi này chưa đủ hấp dẫn để người tiêu dùng thay đổi thói quen. Trong thời gian tới sẽ cần đến truyền thông cung cấp thông tin nhiều hơn, các cơ quan hoạch định chính sách quan tâm hơn đến vấn đề này để người tiêu dùng thay đổi thói quen sử dụng và có thể hiện thực hóa việc phát triển xe điện tại Việt Nam.

Về đề xuất miễn thuế tiêu thụ đặc biệt, trong quá trình soạn thảo chiến lược trước đây, chúng tôi đã tính đến biện pháp này, nhưng để giảm thuế cần cân nhắc đến lợi ích của các bên liên quan như nhà sản xuất, người tiêu dùng và nguồn thu ngân sách nhà nước. Chỉ khi đảm bảo được sự cân bằng nhất định thì nhà nước mới có thể đưa ra cách chính sách miễn giảm thuế.

Phó Giáo sư - Tiến sĩ Đàm Hoàng Phúc. Ảnh: Mạnh Thắng

Phó Giáo sư - Tiến sĩ Đàm Hoàng Phúc bổ sung thêm về Cơ hội và thách thức về chính sách của Việt Nam khi sử dụng xe điện: Ở Việt Nam thì theo tôi ‘không có gì để mất’ bởi không trực tiếp sản xuất động cơ đốt trong nên khi thay đổi không có quá nhiều tác động.

Trong khi ai cũng cần di chuyển nên thị trường rất lớn, và sẽ phát triển rất mạnh nếu thật sự được người tiêu dùng chấp nhận. Tuy nhiên vẫn có cái mất nếu chúng ta phát triển không đúng, về chính sách, chúng ta cần áp dụng chính sách “Mời đại bàng đến Việt Nam đẻ trứng”, nghĩa là mời các nhà sản xuất đến sản xuất tại Việt Nam.

Miễn thuế không phải thật sự là chính sách đúng đắn, bởi miễn thuế chỉ thúc đẩy phát triển các nhà nhập khẩu. Đây không phải hướng phát triển lâu dài cho ngành xe điện tại Việt Nam Nếu có chính sách đúng có thể có rất nhiều cơ hội. Đòi hỏi các ngành phát bắt tay với nhau, phối hợp nhịp nhàng.

Ông Nguyễn Văn Phương – Phó Phòng chất lượng xe cơ giới (VAR) – Cục Đăng kiểm Việt Nam

Đối với vấn đề lưu hành đối với xe điện, ông Nguyễn Văn Phương – Phó Phòng chất lượng xe cơ giới (VAR) – Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết:

Về lưu hành xe điện, bảo hành bảo dưỡng đều không có vấn đề gì. Nếu "làm khó" xe xăng một chút, thắt chặt dần đầu vào của các phương tiện sử dụng công nghiệp hóa thạch; ưu tiên xe điện một chút thì dần dần sẽ dẫn đến việc cân bằng trong sử dụng xe điện và xe xăng.

Trong đề xuất mới với quốc hội, Bộ GTVT cũng có nhắc đến việc kiểm soát chặt khí thải môi trường từ các phương tiện giao thông và có lẽ sẽ được xem xét trong kỳ họp quốc hội khóa tới.

Về kiểm soát phạm vi hoạt động cả các phương tiện thì có thể thực hiện được nhưng cũng chưa có chính sách cụ thể nào.

Ông Mai Ngọc Túy, Trưởng ban Dịch vụ Kỹ thuật Toyota Việt Nam

Về vai trò của pin, câu hỏi đặt ra Pin cho ô tô hybrid/ô tô điện đóng vai trò rất quan trọng. Vậy, quá trình sản xuất để tạo ra pin diễn ra như thế nào? Có những loại pin nào, đặc tính kỹ thuật điện năng, công suất ra sao?

Ông Mai Ngọc Túy, Trưởng ban Dịch vụ Kỹ thuật Toyota Việt Nam: Với các loại xe hybrid của Toyota, hiện nay đang có 2 loại pin được sử dụng là pin Ni-MH và pin Li-on, trong đó pin Ni-MH đang được sử dụng trên xe Corolla Cross hybrid. Trên xe Corolla Cross hybrid, cụm pin HV của xe được cấu thành từ 28 mô đun pin nhỏ có điện áp khoảng 7.2V.

Do vậy cụm pin HV của xe điện áp hoạt động khoảng 201.6V và có khả năng duy trì dòng diện khoảng 6.5A trong 3h. Với dung lượng này pin hybrid, kết hợp động cơ đốt trong có thể đảm bảo hoạt động tối ưu của hệ thống. Chúng tôi nhận thấy rằng, để thương mại hóa xe điện cần phải có lộ trình phù hợp kết hợp với chính sách của Chính phủ để ít ảnh hưởng nhất đến vấn đề kinh tế- xã hội.

Theo nghiên cứu của chúng tôi thì phù hợp với hoàn cảnh hiện nay thì dòng xe hybrid là hợp lí nhất. Bởi thứ nhất, với dòng xe này, chúng ta không cần thay đổi hành vi sử dụng của khách hàng. Bởi cách sử dụng dòng xe này giống như sử dụng xe động cơ đốt trong hiện nay. Thứ hai là không cần đầu tư cơ sở hạ tầng, một vấn đề vô cùng tốn kém. Thứ ba là cần ít ưu đãi của Chính phủ. So với các dòng xe thuần điện thì mức độ ưu đãi của dòng xe hybrid ít hơn nên giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Thứ tư là nếu sử dụng dòng xe hybrid sẽ ít ảnh hưởng đến vấn đề kinh tế xã hội. Bởi nếu sử dụng dòng xe này thì chuỗi cung ứng xăng dầu không bị ảnh hưởng và vấn đề giải quyết việc làm xã hội không biến động.

Về Giá thành có phải là vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của dòng xe điện ở Việt Nam?

Chuyên gia Toyota ông Nguyễn Trung Hiếu cho biết: Gía xe chung bao gồm chi phí sản xuất và các loại thuế phí. Đối với dòng xe điện hiện nay đang có sự ưu đãi về giá do giá pin ngày càng giảm. Thứ hai là về mặt thuế thì hiện tại chính phủ Việt Nam đã sự ưu đãi cho xe điện. Do đó các yếu tố về thói quen sử dụng và một số yếu tố khác mới là vấn đề cần quan tâm.

Có thể khoảng 5 -10 năm nữa thì thị trường xe điện sẽ được nhân gấp đôi, gấp ba và giá thành sẽ ngày càng giảm. Hiện tại Toyota có đầy đủ các mẫu xe nhưng vấn đề chỉ là khi nào ra mắt để phù hợp với thực trạng và tiềm năng phát triển của quốc gia.

Để làm được điều này là câu chuyện về chính sách. Nói chung bức tranh về xe điện là câu chuyện thách thức quốc gia và nắm bắt được cơ hội hay không là vấn đề của quốc gia.