Chúng tôi may mắn gặp được Đức Giám mục Nguyễn Văn Sang khi đó mới rời chức Giám đốc Đại chủng viện Hà Nội về trị nhậm giáo phận Thái Bình. Cha người thấp đậm, mau mắn xởi lởi và rất chịu chuyện với đám viết lách trần thế vốn lắm lời lẫn tọc mạch. Câu chuyện cứ dài mãi ra từ hồi cậu bé Nguyễn Văn Sang có ơn thiên triệu từ năm 1949 từng được chọn vào Tiểu Chủng viện rồi Đại Chủng viện Xuân Bích. Năm 1958 được thụ phong linh mục rồi sau này ngồi vị thế một Đức Giám mục là cả một câu chuyện dài thú vị!
Hầu chuyện Đức Giám mục có cảm giác nhà tu hành này như toát yếu như chủ đạo của một người nhập thế? Nhất là khi ngài tặng cho mấy tập sách do Nhà xuất bản (NXB) Hội nhà văn và NXB Tôn giáo in. Sách bắt mắt và tôi phải đọc đi đọc lại không phải là những triết lý cao siêu về tôn giáo về thần học mà là những chi tiết, câu chuyện rất thú vị về vị linh mục kiêm thư ký Nguyễn Văn Sang các lần được vinh dự tháp tùng các đức Hồng Y Trịnh Như Khuê, Trịnh Văn Căn sang Roma để bầu chức Giáo hoàng. Và những lần cha Sang đi mục vụ ở các nước khác. Có lẽ đó là lần đầu tiên trong mặt bằng xuất bản nước Nam mình có dịp được ngỏ, hé những câu chuyện và thực tế sinh động ở địa hạt, lĩnh vực tôn giáo linh thiêng kiêm bí ẩn như Catolique? Thú vị và hấp dẫn nữa là nó được phát lộ cùng tái hiện với bút pháp dung dị, sinh động của một vị linh mục từng làm thơ, viết văn và am hiểu nhiều ngoại ngữ. Ấn tượng về những lần xuất ngoại ấy, cha phải đôn đáo tất tả vừa làm mục vụ tôn giáo vừa tranh thủ tiếp cận với những nguồn viện trợ thuốc chữa bệnh đồ dùng sinh hoạt cho các xứ đạo trong nước khi ấy đang rất gian khó… Chỉ ra chiếc xe ô tô cũ, cha nói là Đức Giáo hoàng Jean Paul II tặng khi động viên cha về coi sóc địa phận Thái Bình khi đó đương còn khó khăn nhiều về sự đạo. Bởi với thành tích mục vụ nổi trội phong phú của Đức Giám mục mà khi đó phải về chăn chiên ở một địa phận như Thái Bình là sự thiệt thòi!
Đức Giám mục không chỉ tiêu dao với việc viết lách hay thơ phú. Trở lại chuyến đi Thái Bình lần ấy với Trần Anh Thái, ngồi với ông Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình Chu Rỵ, biết được cuộc thăm ghé của chúng tôi hồi trưa, ông Rỵ cười kể lại những mục vụ rất… đời của Đức Giám mục Nguyễn Văn Sang. Bí thư Chu Rỵ bộc bạch là ông từng phải ganh đua với vị Đức Giám mục này trong nhiều việc nhất là vấn đề an sinh xã hội. Một ông chăn dân. Nhưng không tranh giành dẫm chân lên nhau. Cứ như thể thi đua ngầm vậy? Kinh tế xã hội ở những huyện, xã ở những vùng xôi đỗ hay toàn tòng có sầm uất khấm khá hay không đều có bàn tay của cán bộ thôn xã, của các ông chánh trương, trùm họ xúm tay vào. Bí thư Chu Rỵ hối chúng tôi là nên viết về cái mảng và thực tế sinh động ấy nhưng mãi đến khi ông chuyển công tác lên Ban Tổ chức TƯ rồi tận khi ông về hưu việc ấy vẫn chưa thành!
Một việc rất đời của vị Đức Giám mục này khi ngài thân cho mời về dự lễ khánh thành Tòa Giám mục Thái Bình được xây mới. Tậu trâu lấy vợ làm nhà… Mà việc làm nhà thờ tầm cỡ Tòa giám mục đâu đơn giản! Thế mà nhờ sự tháo vát bươn bả của Đức Giám mục Nguyễn Văn Sang, mọi sự khó đều êm khéo. Tòa Giám mục địa phận Thái Bình khang trang hoành tráng như bây giờ công của Đức Giám mục không hề nhỏ.
Thi thoảng có sách mới xuất bản mà Đức Giám mục là tác giả, ngài cho gửi lên cẩn thận. Và mỗi khi việc viết lách đụng đến mảng tôn giáo, tôi liên lạc với Đức Giám mục đều được ngài tận tâm chỉ giáo cứ như những lần ấy là một dịp bổ sung kiến thức… Nhớ mùa hè ấy, ghé Thái Bình, ngài cho bõ già đánh cá dưới ao lên làm gỏi… Ngài cười vui nắng gỏi mưa cầy. Nhưng tôi biết Đức Giám mục kiêng khem kỹ lắm vì ngài bị bệnh cao huyết áp. Năm ấy ngài có mục vụ lên Hà Nội, gọi chúng tôi đến dự bữa ở quán Sen Tây Hồ. Ngài đưa menu bảo gọi thoải mái. Về phần ngài chỉ là đĩa nộm ngó sen. Những bữa ăn gần, nhậu xa ấy chỉ là cái cớ cho câu chuyện và sự hiệp thông đạo đời của vị chăn chiên ấy với lũ trần tục chúng tôi cho thêm phần ấm áp.
Giờ ngồi lẩn thẩn nhớ lại lần được ngồi với nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội Văn bút Việt lại có mấy người viết khác nữa. Nhân mọi người đang bàn đến chất lượng Hội viên mới sắp kết nạp của Hội tôi tò mò hỏi Hội viên mình đề tài, tác phẩm viết về Công giáo, Phật giáo thì có nhiều và chất lượng nhiều tác phẩm cũng nổi trội nhưng tại sao lại chưa có nhà văn Công giáo, Phật giáo? Hội viên nhà văn Công giáo tại sao không? Đến đây có ai đó dẫn ra trường hợp của Lý Xuân Băng một nhà thơ công giáo. Năm 1950, Lý Xuân Băng có tập thơ có tên Bài ca thương khó. Ông đã dùng 1.100 câu thơ lục bát khá cô đọng hàm súc, tất nhiên không phải là thứ diễn ca xuôi tai để viết về cuộc đời thương khó của Chúa Jesu. Ngoài ra ông còn cho in Thơ Kinh. Hương Kinh… Dẫn ra trường hợp ấy ông than phiền bây giờ dạng người công giáo cỡ như Lý Xuân Băng là quá hiếm…
Bìa cuốn Hành hương và thăm viếng Thế là tôi mạo muội dẫn ra cuốn Bước đường hành hương và Hành hương và thăm viếng cùng một số tác phẩm khác của Đức Giám mục Nguyễn Văn Sang đã xuất bản lẫn tái bản ở NXB Hội nhà văn. Nhớ mình có nhấn thêm, điều đặc biệt và độc đáo là người viết lại là một chức sắc tầm cỡ của Giáo hội Công giáo Việt Nam.
Tiếc rằng tất cả anh em viết ngồi bữa đó đều có nghe nói loáng thoáng nhưng đều chưa… đọc! Nhà thơ Hữu Thỉnh thành thực xuýt xoa như bao lần lỡ làng rằng, sẽ xem sẽ coi xét. Nếu chất lượng và nhiệt thành với việc văn bút, với việc Hội thì ai hẹp hòi gì!
Nhớ cũng một lần gặp sau việc ấy, tôi có ngỏ với Đức Giám mục chuyện đó, ngài nghe xong cười vui vẻ hay quá, thú vị nhỉ?
Chả biết thú vị và hay những gì nhưng sau đó chả thấy ngài ỏ ê chi đến việc vào hội? Cả cái thủ tục đầu tiên là viết đơn xin vô Hội! Hơn mười năm đã qua. Người viết nhiệt thành Đức Giám mục Nguyễn Văn Sang Chúa đã cho gọi! Và trong số tân Hội viên mới của Hội vẫn chưa có nhà văn công giáo hay Phật giáo nào?
Đầu tháng 10 năm 2017, tôi nhận được tin dữ Đức Giám mục Phanxico Xavier Nguyễn Văn Sang đã hoàn tất cuộc lữ hành đức tin nơi trần thế - về Nhà Cha, tại Toà Giám mục Thái Bình, hưởng thọ 86 tuổi, với 59 năm linh mục và 36 năm Giám mục .
