Lạc tới khu vườn của Monet
Monet là danh họa người Pháp nổi tiếng với những bức tranh hoa súng. Hè năm 1998, Pipo Nguyễn Duy được mời tham gia chương trình nghệ sĩ lưu trú tại khu vườn nổi tiếng của Claude Monet. Anh đi cùng với vợ, và cậu con trai thứ hai mới chừng 3 tháng tuổi. Cứ 6 giờ sáng, anh thức dậy, địu cậu con trai ở trên lưng đi nhặt những cây cỏ hoa lá trong vườn.
Anh để những bông hoa, cây cỏ được tiếp xúc trực tiếp với tấm giấy được phủ chất hiện ảnh, phơi ở nhiều thời điểm khác nhau trong ngày, dưới những điều kiện ánh sáng khác nhau. “Các hình ảnh của vật thể thông qua sự tương tác ánh sáng sẽ dần dần để lại hình thù dưới dạng bóng âm bản. Trên tấm phơi sáng được đồ vật che phủ (tùy mức độ) để lại những khoảng hình màu trắng, còn phần nền sẽ bị ánh sáng mặt trời đốt trực tiếp, tạo thành các cấp độ màu xanh khác nhau”.
Kĩ thuật này được gọi là bản in cyanotype (kĩ thuật in ảnh màu xanh đơn sắc) nghệ sỹ nghiên cứu các công trình nghệ thuật của William Fox Talbot) một trong những nhiếp ảnh gia tiên phong.
Trong vòng ba tháng, ngày nào Nguyễn Duy cũng tới khu vườn tìm cây lá và hoa cho tới tận 4 giờ chiều. Mỗi phiên bản được phơi trong vòng 11-12 tiếng đồng hồ. Anh dùng những chiếc ống nghiệm dự trữ, để vào đó đất, nước, đặt ở từng khoảnh, từng khu đất và từng thời điểm trong ngày. Mỗi loài hoa như bông lau, cúc, hoa nàng tiên… và cả nhiều loài anh cũng chẳng rõ tên, nếu có hoa, có hạt là anh tích trữ lại. Ở “Một chuyến đi khác”, đặt trong triển lãm từ 17/6 đến 16/7 chỉ gồm những phiên bản ảnh được treo trên tường. Nhưng Pipo Nguyễn Duy còn ấp ủ một triển lãm có đầy đủ cả đất, nước, hoa và những tấm hình. Hiện tại anh vẫn lưu giữ chúng tại Ashland, Oregon, Mỹ.
Sẽ có một bộ sưu tập cỏ hoa Việt
 |
Những ấn bản trong “Một chuyến đi khác” tại 24 Tràng Tiền, Hà Nội từ 17/6 đến 16/7
Sinh ra ở Huế, nhưng Pipo, tên thật là Nguyễn Duy Hiếu, xa quê hương hơn 40 năm. Vợ anh là người Mỹ, làm việc ở bảo tàng. Năm năm trở lại đây, Pipo mỗi năm về Việt Nam một lần. Năm 2015 này, anh mới dẫn vợ về quê mình. Trong thời gian triển lãm ở Hà Nội, Pipo cũng tranh thủ đưa vợ xem rối nước, hai vợ chồng nghệ sỹ đi Vịnh Hạ Long, Sa Pa và TPHCM.
Công việc chính của Pipo là giảng viên, trưởng khoa Studio Art tại trường Oberlin College, Mỹ. Năm 2002, anh thực hiện loạt ảnh màu dàn dựng khổ lớn “Phía Đông vườn Địa đàng” ở Mỹ hậu sự kiện 11/9. Lần trở lại Sa Pa này, Pipo muốn khám phá thực địa, cây cỏ ở đó. “Giờ trở lại tôi sẽ sưu tập nhiều cây lạ, trước không có, giờ có. Và điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, thời tiết ở Việt Nam cũng khác bên Pháp và Mỹ”.
Cậu con trai bé nhỏ tại Pháp mười mấy năm trước nay chuẩn bị tốt nghiệp trung học phổ thông và cũng có ước muốn học nghệ thuật như bố. Vợ Pipo không nói được tiếng Việt nhưng thích xoài, vải và chôm chôm của quê chồng. Dĩ nhiên, anh chị sẽ có dịp về lại cố hương, vì “Một chuyến đi khác” gồm 30 ấn bản khác sẽ được đặt tại Huế, từ 24/6.
Âm giọng của Pipo còn chứa nhiều tiếng Huế, nhưng anh cũng quên nhiều, đôi lúc phải dùng từ tiếng Anh rồi hỏi lại tiếng Việt. Không chỉ kể về công việc thực hiện cho 1.200 ấn bản của mình, Pipo còn hỏi lại người xem: “Các bạn thấy chúng thế nào?”. Anh cũng cho hay, nếu không gian triển lãm không còn khoảng cách giữa những tấm hình treo sẽ giống một khu vườn thực thụ hơn.
Pipo Nguyễn Duy, sinh năm 1962, rất thành công với nhiếp ảnh dàn dựng, các tác phẩm của anh được trưng bày và nằm trong bộ sưu tập công tại Hoa Kỳ, châu Âu, châu Á và Nam Mỹ. Năm 2011, Pipo nhận giải thưởng danh giá Guggenheim trong lĩnh vực nhiếp ảnh. Ngoài tham gia chương trình lưu trú tại Pháp, tạo nên bộ ảnh “Một chuyến đi khác”, anh còn là một trong những nghệ sĩ lưu trú ở Vermont Center Studio, trung tâm nghệ thuật Headlands, Sausalito, California, Light’s Works…
