Việc VINAINCON bán thầu hưởng phí trái pháp luật là một trong những nội dung mà Thanh tra Chính phủ (TTCP) đề nghị cơ quan điều tra - Bộ Công an điều tra, xử lý.
Thứ trưởng ký văn bản “tiến cử” VINAINCON
Quá trình thanh tra Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên, TTCP đã kiểm tra hồ sơ dự thầu của Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC). MCC là nhà thầu thực hiện hợp đồng EPC số 01 Dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá. TTCP phát hiện biên bản ghi nhớ được lập ngày 16/6/2006 giữa nhà thầu này và VINAINCON có nội dung “VINAINCON sẽ là nhà thầu phụ cho MCC nếu MCC trúng thầu”.
Vì sao giữa MCC và VINAINCON lại có thỏa thuận nêu trên vẫn là dấu hỏi, song đoàn thanh tra tiếp tục phát hiện Bộ Công thương có văn bản gửi Tổng công ty thép (VNS), Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) với nội dung “VINAINCON là doanh nghiệp thuộc Bộ, có năng lực và bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực thi công xây lắp các công trình công nghiệp. Bộ Công thương đề nghị VNS, TISCO xem xét, chấp thuận để VINAINCON được đảm nhận toàn bộ phần công việc xây lắp gói thầu EPC…” - văn bản này do một đồng chí Thứ trưởng Bộ Công Thương ký, gửi ngày 14/5/2009.
TTCP cho rằng, Bộ Công Thương có văn bản giới thiệu và đề nghị VNS, TISCO giao VINAINCON là nhà thầu phụ và có ý kiến theo đề nghị của TISCO ký hợp đồng với nhà thầu phụ khác theo hình thức hợp đồng đơn giá là không đúng thẩm quyền, vi phạm quy định của pháp luật về đầu tư, hợp đồng EPC.
Một tháng sau ngày bộ chủ quản có văn bản “tiến cử”, TISCO đã có văn bản gửi MCC với nội dung “sau khi tìm hiểu kỹ tình hình tại VINAINCON, các chuyên gia tư vấn của chủ đầu tư xác nhận VINAINCON có đủ năng lực kinh nghiệm để có thể thi công Phần C của hợp đồng EPC số 01”.
Đến ngày 30/9/2009, TISCO, MCC và VINAINCON ký hợp đồng thầu phụ thực hiện Phần C, ghi nhận giá tạm tính là hơn 764 tỷ đồng (tương tương 43 triệu USD, tỷ giá 17.800 VND/USD), hình thức hợp đồng theo đơn giá (nghĩa là TISCO sẽ thanh toán cho nhà thầu theo số lượng và khối lượng các hạng mục đã thi công theo đơn giá), thời gian thực hiện 21 tháng.
Bán thầu, thu phí trái quy định
Việc TISCO “gợi ý” với MCC để VINAINCON làm thầu phụ chẳng khác nào “tự vun rơm đốt mình”. Lý do là sau đó VINAINCON không thực hiện cam kết mà ký 40 hợp đồng giao việc và khoán nhân công với 29 nhà thầu khác với giá trị hơn 505 tỷ đồng và thu phí quản lý nhà thầu trái quy định.
“Qua kiểm tra 3 nhà thầu thấy VINAINCON chuyển nhượng thầu (thu phí quản lý của các nhà thầu 5-10% giá trị hợp đồng) với tổng số tiền hơn 3,6 tỷ đồng” - TTCP nêu.
Không những vậy, VINAINCON và các nhà thầu được công ty này chuyển nhượng hợp đồng đã không thực hiện đúng các điều khoản cam kết của hợp đồng, khiến TISCO phải hối thúc: “Hiện nay lực lượng thi công của nhà thầu trên công trường rất mỏng, TISCO đã có rất nhiều văn bản gửi VINAINCON về vấn đề này nhưng đến nay không có chuyển biến”.
Trước sự việc nêu trên, ngày 8/7/2010, Bộ Công Thương cũng phải ban hành văn bản chỉ đạo VINAINCON khẩn trương khắc phục những tồn tại.
Dường như các văn bản đốc thúc không có tác dụng, chủ đầu tư TISCO đã báo cáo Bộ Công Thương và VNS về việc VINAINCON không đủ năng lực hoàn thành theo tiến độ… Một năm sau, VINAINCON mới gửi văn bản tới chủ đầu tư và MCC đề xuất trả lại các tiểu hạng mục thuộc Khu luyện thép, Khu thiêu kết và Khu cốc hóa của dự án trên công trường chưa được khởi công. Trước sự “cù nhầy” này, TISCO yêu cầu VINAINCON chuyển trả các bản vẽ liên quan để giao các nhà thầu khác thực hiện. Đến thời điểm thanh tra, TISCO đã thanh toán cho VINAINCON hơn 452 tỷ đồng.
TTCP đánh giá TISCO, MCC ký hợp đồng thầu phụ giao cho VINAINCON, các nhà thầu phụ khác thực hiện phần C và thanh toán giá trị theo giá điều chỉnh là hành vi cố ý làm trái quy định pháp luật về đầu tư.
