Lithuania gần đây thông báo sẽ rút khỏi cơ chế “chia rẽ” này và nói rằng nó không mang lại những lợi ích như họ kỳ vọng.
Cuối tuần trước, Bắc Kinh cố gắng cải thiện sự ủng hộ ở khu vực bằng cách mời 3 ngoại trưởng của cơ chế 17+1 là Hungary, Ba Lan và Serbia, đến Trung Quốc, cùng với người đồng cấp Ailen.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói với các vị khách rằng cần có “những suy nghĩ bình tĩnh” về những khó khăn hiện tại.
“Sự ra đi của Lithuania là thẻ vàng cho cơ chế 17+1, nhưng chưa chắc là một thẻ đỏ”, Grzegorz Stec, nhà phân tích tại Viện Mercator nghiên cứu Trung Quốc ở Berlin, đánh giá.
Ông Stec nói rằng khó có khả năng xảy ra phản ứng chuỗi ở 16 quốc gia còn lại, nhưng những nước này sẽ chờ cách Bắc Kinh xử lý chuyện Lithuania rời đi như thế nào và liệu có đưa ra đề xuất nào hấp dẫn hay không.
“Chuyến đi Trung Quốc của 4 ngoại trưởng là một phần trong nỗ lực quyến rũ của Bắc Kinh để hạn chế thiệt hại”, ông Stec nói.
Tuyên bố của Ngoại trưởng Ba Lan Zbigniew Rau đưa ra sau cuộc gặp ông Vương Nghị nói rằng khôn khổ 17+1 vẫn nên là một trụ cột quan trọng cho hợp tác giữa châu Âu và Trung Quốc sau khi đã có “những điều chỉnh cần thiết”.
Một số nhà quan sát nói rằng Trung Quốc vẫn lạc quan về hợp tác với châu Âu và có thể sẽ không hành động cứng rắn với Lithuania.
Yu Nanping, giáo sư ngành quan hệ quốc tế tại ĐH Sư phạm Hoa Đông, cho rằng những quốc gia như Ba Lan và Hungary “nổi lên ở châu Âu như một lực lượng mới” đang “tìm kiếm một tiếng nói chung độc lập với châu Âu già nua”, ví dụ như chuyện phản đối các chính sách của Uỷ ban châu Âu về vấn đề nhập cư.
Ông Yu cho rằng phát biểu của Ngoại trưởng Rau về những điều chỉnh cần thiết cho thấy “những người muốn rời khỏi cơ chế đó thì đã đi rồi, và những người ở lại sẽ sẵn sàng hợp tác với nhau”.
“Nói điều này, Ba Lan muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của 17+1 và toàn bộ vùng Trung và Đông Âu”.
Khuôn khổ 17+1 ra đời từ năm 2012, bao gồm cả các nước thành viên và không phải thành viên EU. Khuôn khổ này khiến Brussels lo ngại vì nguy cơ có thể làm suy yếu sự đoàn kết của khối.
Một số thành viên cũng chia sẻ những phàn nàn của Lithuania về vấn đề đầu tư chậm chạp, dù Trung Quốc trấn an rằng thương mại tăng 85% trong 9 năm qua.
Quan hệ giữa Trung Quốc với EU cũng bị một bước thụt lùi lớn sau khi Nghị viện châu Âu đóng băng thoả thuận đầu tư vì vấn đề Tân Cương.
Ding Chun, giám đốc Trung tâm nghiên cứu châu Âu tại ĐH Phúc Đán, cho rằng cuộc gặp cuối tuần qua của 4 ngoại trưởng châu Âu với đồng cấp Trung Quốc là một cử chỉ quan trọng.
“Ví dụ, Ba Lan là một quốc gia quan trọng với Trung Quốc để kết nối với Trung và Đông Âu. Dù Ba Lan có quan hệ tốt với Mỹ nhưng cũng là một đối tác quan trọng của Trung Quốc trong cơ chế 17+1”, ông Ding nói.
Nhà nghiên cứu này cho rằng Trung Quốc có thể tiếp tục sử dụng Ba Lan trong tương lai để hiểu các yêu cầu của EU và duy trì trao đổi.
