Những chỉ trích qua lại xảy ra vào thời điểm quan hệ hai nước đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm qua, phần lớn do Trung Quốc giận dữ với việc Canada bắt giữ lãnh đạo tập đoàn Huawei và trả đũa bằng việc bắt hai công dân Canada.
Đợt căng thẳng lần này xảy ra khi đại sứ Trung Quốc tại Canada Cong Peiwu gọi những người biểu tình ở Hong Kong là tội phạm bạo lực và nếu Canada cho những người này tị nạn thì sẽ là hành động can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc.
“Nếu phía Canada thực sự quan tâm đến ổn định và thịnh vượng ở Hong Kong, thực sự quan tâm đến sức khỏe cũng như sự an toàn của 300.000 người Canada mang hộ chiếu Hong Kong và một số lượng lớn công ty Canada đang hoạt động ở đặc khu Hong Kong, các bạn nên ủng hộ những nỗ lực chống lại tội phạm bạo lực”, ông Cong nói trong cuộc họp báo qua video từ Đại sứ quán Trung Quốc ở Ottawa.
Khi được hỏi liệu phát biểu này có phải lời đe dọa, ông Cong trả lời: “Đó là diễn giải của anh”.
Ngày 19/10, Phó Thủ tướng Canada Chrystia Freeland nói trước quốc hội nước này rằng phát biểu của đại sứ Trung Quốc “không phù hợp với tinh thần ngoại giao giữa các nước”.
Bà Freeland nói rằng Canada sẽ lên tiếng về những vấn đề liên quan đến quyền con người và sẽ hỗ trợ công dân sinh sống ở Hong Kong. “Cho phép tôi tái bảo đảm với 300.000 người Canada ở Hong kong rằng một người Canada là một người Canada và chúng tôi sẽ đứng bên họ”, bà nói.
Phát biểu của bà được đưa ra vài giờ sau khi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên nói với báo giới rằng chính phủ Trung Quốc đã phàn nàn với Canada về những chỉ trích của báo chí đối với phát biểu của ông Cong. Ông Triệu nói rằng các lãnh đạo Canada “không thẩm định, và cũng đồng cảm với những bình luận chống Trung Quốc đang lan truyền khắp nước này và đưa ra những cáo buộc không có cơ sở về Trung Quốc”.
Ông Triệu không nêu cụ thể chỉ trích của báo chí, nhưng tờ Toronto Sun hôm 17/10 đăng một bài xã luận kêu gọi ông Cong xin lỗi. “Nếu ông ta không xin lỗi và rút lại đe dọa, hãy đưa ông ta trở lại Bắc Kinh”, Toronto Sun viết.
Ông Erin O’Toole, lãnh đạo đảng Bảo thủ đối lập, hôm qua nói rằng ông Cong đã đe dọa những người Canada ở Hong Kong và kêu gọi ông này từ chức hoặc rời đi.
Cherie Wong, trưởng nhóm Alliance Canada Hong Kong, một nhóm ủng hộ phong trào biểu tình Hong Kong, gọi phát biểu của ông Cong là “đe dọa trực tiếp” đến tất cả người Canada.
Ngoài phát biểu trên, ông Cong cũng bác bỏ khẳng định của Thủ tướng Canada Justin Trudeau rằng Trung Quốc đang có kiểu làm ngoại giao bắt nạt khi tống giam 2 người Canada để trả đũa vụ bắp sếp Huawei theo đề nghị của Mỹ. Bà Mạnh Vạn Châu bị quản thúc tại gia ở Vancouver khi vụ án của bà đang được thụ lý tại một tòa án British Columbia.
Tháng 12/2018, Trung Quốc tống giam hai người Canada là Michael Kovrig và Michael Spavor với cáo buộc làm suy yếu an ninh quốc gia của Trung Quốc. Robert Schellenberg, một người Canada bị kết án trước đó cũng đột ngột bị kết án tử hình sau khi bà Mạnh bị bắt.
