Ngày 25/8, cho ý kiến về dự án Bộ luật tố tụng dân sự (sửa đổi), nhiều ĐB đã thể hiện quan điểm đồng tình với việc đưa ra quy định “Tòa không được từ chối giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng”.
Quy định như vậy sẽ góp phần bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân, cụ thể hóa quy định của Hiến pháp về Tòa án thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý. Nếu chưa có điều luật cụ thể, Tòa án có thể áp dụng nguyên tắc chung của luật, án lệ, nguyên tắc tương tự pháp luật và lẽ công bằng để giải quyết.
Lý giải về điều này, ĐB Nguyễn Kim Thúy (Đà Nẵng) cho rằng, Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, nếu luật chưa đầy đủ là trách nhiệm của Nhà nước. Tòa không thể lấy cớ “luật chưa có” để từ chối người dân.
“Vai trò của thẩm phán khác với nhân viên bán hàng ở siêu thị. Việc phát sinh khi chưa có điều luật thì vẫn phải giải quyết, nếu để người dân tự giải quyết thì hậu quả khôn lường, có thể từ tranh chấp dân sự thành án hình sự nghiêm trọng”, ĐB Thúy thể hiện mối quan ngại.
ĐB Trần Du Lịch (TP HCM) thì cho rằng, người dân cần tới Tòa, tới Nhà nước mà lại nói “anh về đi vì không có luật” thì có thể coi là “Nhà nước không có trách nhiệm”. Việc áp dụng án lệ, phong tục, tập quán là một trong những nguồn gốc của pháp luật, khi có lỗ hổng thì cơ quan làm luật bổ sung để từ đó luật pháp phát triển.
“Nếu Tòa từ chối thì sẽ là từ chối trách nhiệm và từ chối phát triển luật pháp, từ chối nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan được giao trách nhiệm này”, ông Lịch nêu. Cùng quan điểm, ĐB Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng) đặt câu hỏi: “Nếu Nhà nước không bảo vệ được quyền lợi cho người dân thì để người dân tự xử, như thế có chấp nhận được không?”.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, ĐB Phạm Xuân Thường (Thái Bình) cho rằng, trước đây chúng ta đã có quy định áp dụng tập quán khi xét xử, nhưng đến nay nguồn của án lệ vẫn chưa có nên không áp dụng được.
Từ xưa đến nay chúng ta cũng chẳng xử vụ án nào theo phong tục tập quán cả. Nghĩa là, chúng ta có quy định trong luật nhưng không thực hiện được. Bây giờ vẫn tiếp tục quy định trong luật thì có nên không?”.
Một vài ĐB khác cũng cho rằng, quy định này thiếu tính khả thi. “Ông chồng kiện ông hàng xóm vì hay nhìn âu yếm vợ mình để rồi vợ mình chán chồng. Trong trường hợp như vậy thì Tòa sẽ phải xử làm sao?”, một ĐB nêu ví dụ.
Trước những ý kiến trái chiều, kết thúc phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết: “Khi Nhà nước không đứng ra giải quyết mà để cho người dân tự giải quyết thì hậu quả rất nghiêm trọng”.
Ông Lưu cho rằng, những vụ việc dân sự chưa có điều luật để áp dụng, trên thực tế không có nhiều. Theo ông Lưu, việc giữ nguyên quy định trên trong dự thảo là sự lựa chọn hợp lý nhất.
