Vài tháng nay, tôi cứ thấy là lạ khi đọc trên facebook của Thủy (Thủy Đạm) khi em đưa rất nhiều hình ảnh hai vợ chồng. Phải nói là tần suất rất dày. Cả những chuyến đi của hai vợ chồng khi Hợi được mời vào vai Bác Hồ ở Cao Bằng, những chuyện Thủy hóa trang cho chồng mình thành hình tượng Bác Hồ, và nhiều chuyện khác, điều đó tôi không dám nói ra nhưng cứ ngờ ngợ điều gì đó không rõ ràng.
Chúng tôi biết nhau lâu lắm rồi, yêu quý Hợi qua từng vai diễn của anh, lại cùng tuổi, lại từng được mời anh vào chương trình sân khấu mình làm cách đây 10 năm, cũng vai Bác Hồ trong chương trình sân khấu lớn Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bản hùng ca Điện Biên trực tiếp trên VTV1.
 |
Nghệ sĩ Tiến Hợi là người thể hiện thành công nhất hình tượng Bác Hồ |
Rồi gần đây, vừa gọi vừa nhắn tin cho hai vợ chồng chuẩn bị vào với chương trình tôi sắp làm Đại tướng Võ Nguyên Giáp-Người con của làng, chương trình sân khấu thực cảnh làm ngay tại quê hương Lệ Thủy. Vợ chồng Hợi vui lắm. Còn vài chương trình sát đó cũng có hình tượng Bác Hồ. Hợi nói sẽ có mặt, bận mấy cũng tham gia vai diễn Bác Hồ trong chương trình do bạn mình làm.
Nay thì không thể tin nổi. Hợi đi lúc 4 giờ sáng, ngày 10 Tết (10/2/2022). Tôi nhận tin lúc 5h30 mà chết lặng. Cứ ngồi im như thế thôi, cùng tuổi với nhau mà, hãy hình dung hai người cùng tuổi mà một người ra đi như thế, thật đau xót!
Tôi hiểu Hợi. Một diễn viên 34 năm đóng vai Bác Hồ, hình ảnh Tiến Hợi luôn gắn bó với nhân vật của mình, đó là vinh dự nhưng cũng là một thiệt thòi. Vinh dự vì được thể hiện lại khoảnh khắc sống của một con người vĩ đại, Chủ tịch Hồ Chí Minh, từng khoảnh khắc đó của Bác qua diễn xuất của Tiến Hợi đã đọng lại rất mạnh mẽ trong tâm trí khán giả, không ai quên được. Chắc chắn, hỏi bất cứ người dân Việt nào ở tuổi trưởng thành đều biết có một diễn viên Tiến Hợi đóng vai Bác Hồ ở cả lĩnh vực điện ảnh, sân khấu, truyền hình và sự kiện chính trị, sự kiện kỷ niệm. Khắc dấu mạnh mẽ như thế nên Hợi thiệt thòi hơn các bạn diễn rất nhiều, Hợi không dám và bạn nghề cũng không dám mời Hợi vào các vai diễn khác, những vai diễn phản diện hoặc vai diễn đời thường. Một sự mặc định thật hạnh phúc cho Hợi với vai Bác Hồ nhưng cũng là một thử thách to lớn, cả về nghề, cả về đời sống.
Hợi diễn ra hình tượng Bác Hồ, không chỉ về dáng vóc, thần thái, giọng nói, mà từng bước đi đều cố gắng giống Bác nhất, truyền tải được tư tưởng, phẩm chất, hành động của Chủ tịch Hồ Chí Minh đến khán giả. Tiến Hợi nếu không phải là duy nhất thì cũng nằm trong số ít ỏi các diễn viên thành công trong việc thể hiện hình tượng Bác Hồ.
Anh sống điềm đạm, cố gắng giữ gìn mình trong cuộc sống đời thường, giữ gìn rất tốt hình ảnh của một nghệ sĩ đóng vai lãnh tụ. Hợi luôn được bạn bè và khán giả yêu quý. Trong từng vai, dù mức độ thành công khác nhau nhưng Tiến Hợi đã và đang cố gắng kỹ càng, trau chuốt từng chi tiết, cố gắng hoàn thành tốt nhất vai diễn của mình, để lại trong lòng khán giả nhiều ấn tượng khó quên.
Rất khó để viết nhiều hơn về Hợi lúc này, chỉ biết có một nỗi đau xót vô tận cho gia đình bạn bè và điện ảnh, sân khấu nước nhà mãi mãi mất đi một vị trí vai diễn mà khó diễn viên nào có thể thay thế được: hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ngay lúc chồng mất được mấy tiếng, Thủy-vợ Hợi-viết một câu thôi trên facebook cùng với ảnh vợ chồng em: Anh mãi mãi là tình yêu vĩnh cửu của em. Thế là đủ thông tin về một nỗi đau, cả một niềm tự hào về một người chồng đức độ, thủy chung, điềm đạm và tài năng. Không chỉ với Thủy, mà với chúng tôi, với khán giả, NSƯT Nguyễn Tiến Hợi mãi mãi sống trong kỷ niệm, ký ức, trong các vai diễn.
Một đời diễn, một hình tượng lãnh tụ
Tuy chưa phải là người thể hiện vai Bác Hồ nhiều nhất-người giữ kỷ lục là nghệ sĩ Văn Tân- nhưng NSƯT Tiến Hợi may mắn được xem là người thành công nhất. Ban Chỉ đạo T.Ư Cuộc vận động học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh năm 2010 trao tặng cho anh phần thưởng ấy. Chỉ tính riêng năm 2010, Tiến Hợi tham gia sáu vở kịch ngắn truyền hình có hình tượng Bác Hồ.
 |
Nghệ sĩ Tiến Hợi hóa thân vào hình tượng Bác Hồ thành công nhờ bàn tay hóa trang của người vợ-nghệ sĩ hóa trang Vương Đạm Thủy |
Quê cha ở Nghệ An, Tiến Hợi (tên thật Nguyễn Văn Hợi sinh 8/8/1959) giữ được chất giọng âm hưởng xứ Nghệ. Anh nắm bắt đặc trưng giọng của Bác rất nhanh. Dáng người dong dỏng cao khiến Tiến Hợi có duyên thể hiện hình tượng Bác từ thời trẻ cho tới chặng sau này. Anh từng thổ lộ, giọng nói chỉ là một yếu tố, ngoài phần hóa trang cho giống hoặc học theo dáng đi, hành động, cử chỉ của Bác thì điều khó nhất là toát ra thần thái, chiều sâu nội tâm của Bác.
Cuối tháng 12 năm 2021, Tiến Hợi vẫn nhận lời một số địa phương hóa thân vào hình tượng của lãnh tụ. Hơn 30 năm diễn vai lãnh tụ cho anh bản lĩnh, sự nhuần nhuyễn. Anh từng tự tin khoe nhắm mắt lại có thể hình dung giọng nói, dung mạo của Người. Tất cả nhờ vào nhiều năm tháng nghiên cứu tư liệu hình ảnh, băng ghi âm giọng nói của Bác Hồ. Năm 1987 lần đầu nhận vai Bác Hồ trong vở Đêm trắng về vụ án Trần Dụ Châu (NSND Doãn Hoàng Giang đạo diễn), anh bỏ ra gần 3 tháng nghiên cứu, tìm tòi. Thành công từ lần đầu tiên ấy trở thành cơ duyên tạo nên một Tiến Hợi đóng đinh với hình tượng của Bác, thành công cả ở sân khấu, điện ảnh và truyền hình. Sau vở diễn ấy, nghệ sĩ Tiến Hợi từ Đoàn nghệ thuật Quân khu 2 đầu quân cho Nhà hát Kịch Hà Nội từ 1988 cho tới khi nghỉ hưu.
Nhắc tới Tiến Hợi không thể không điểm danh các tác phẩm như phim điện ảnh Hẹn gặp lại Sài Gòn, Hà Nội mùa đông 46, Hoa ban trắng, Hoa ban đỏ, Dãy bàn 4 người; các vở kịch Xin lĩnh án tử hình, Vùng lạnh, Sám hối, Vị thánh trong mơ, Vòng đời… Xin lĩnh án tử hình mang về cho Tiến Hợi huy chương vàng Hội diễn Sân khấu toàn quốc năm 1992. Năm 2018, anh nhận Huy chương bạc trong vở Vùng lạnh.
NSND Thu Hà-đồng chí, đồng nghiệp với NSƯT Tiến Hợi từ thời ở Đoàn Nghệ thuật Quân khu 2, sau này cũng ở Nhà hát Kịch Hà Nội- đau xót chia xa người chú, nghệ sĩ Tiến Hợi. Chị đánh giá nghệ sĩ Tiến Hợi là người “hiền hậu, thanh cao”, đồng thời ngưỡng mộ tình yêu của Tiến Hợi với người bạn đời-nghệ sĩ hóa trang Vương Đạm Thủy-người hóa trang cho Tiến Hợi mỗi khi vào vai Bác.
NGUYÊN KHÁNH
