Phục hưng giống gà “quý tộc” Việt Nam
Hẹn nhau vài tuần trước nhưng phải đến một ngày nắng đẹp, tôi mới có mặt tại trại gà tre Bắc của anh Tạ Quang Quyết (sinh năm 1998) ở xã Sài Sơn (huyện Quốc Oai, Hà Nội). Vì những tuần trước mưa gió liên miên, nên anh Quyết bảo phải vào ngày nắng mới thấy hết được vẻ đẹp của những chú gà tre Bắc mà anh đang nhân giống và nuôi dưỡng. Hôm nay, anh còn mời thêm một số người bạn mang gà tới giao lưu.
Trong giới chơi gà tre Bắc Việt Nam, Tạ Quang Quyết là một tài năng trẻ vì dù còn ít tuổi nhưng đã ở trong hàng ngũ những người đặt nền móng cho thú chơi này. Bên cạnh việc nhân giống và nuôi dưỡng gà, anh Quyết còn làm giám khảo cho nhiều cuộc thi gà tre Bắc khắp cả nước. Anh cho biết, gà tre Bắc được chia ra làm hai dòng chính là Bắc tít và Bắc cộc, đã được người Việt chơi từ những năm 90 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, đầu những năm 2000, dịch cúm H5N1 bùng phát làm gà chết hàng loạt, khiến nhiều dân chơi gà tre Bắc bỏ nghề. Khi đại dịch lắng xuống, những giống gà ngoại nhập như gà Serama (Malaysia), gà Onagadori (Nhật Bản) bắt đầu “tấn công” thị trường Việt Nam, làm gà tre Bắc chìm dần vào quên lãng.
 |
Một trong những cá thể gà tre Bắc đẹp nhất tại trại gà của Quyết, với bộ lông đen tuyền ánh tím và lam |
Mãi tới đầu năm 2014, một số ít người chơi gà, trong đó có anh Quyết, mới hạ quyết tâm “phục hưng” giống gà này. Họ đi khắp cả nước tìm những cá thể đẹp, quý còn sót lại rồi mang về nhân giống, tạo ra dòng gà tre Bắc nhỏ hơn thời trước để phù hợp nuôi ở cả làng quê lẫn đô thị. Đến nay, gà tre Bắc là một trong những loài gà cảnh phổ biến nhất và có giá trị cao nhất ở Việt Nam. Một con gà đẹp, quý thường có giá khoảng vài chục triệu đồng - tương đương với một cây vàng, thậm chí cả trăm triệu đồng tùy theo độ quý hiếm. Các câu lạc bộ (CLB) gà tre Bắc xuất hiện ở nhiều tỉnh thành trên cả nước.
 |
Cá thể gà tre Bắc có bộ lông đẹp, không bị lem màu |
“Buổi offline đầu tiên của cộng đồng chơi gà tre Bắc vào năm 2014 chỉ có vỏn vẹn 7 người, trong đó có mình. Đến giờ, các cuộc thi cũng xuất hiện ngày một nhiều ở Hà Nội, Thái Bình, Nam Định, Hải Dương, Thái Nguyên, Cần Thơ, Bạc Liêu… với giải thưởng là những chiếc xe máy, ô tô trị giá hàng chục, hàng trăm triệu đồng. Gà tre Bắc cũng là loài được Hội Sinh vật cảnh Việt Nam công nhận và quản lý. Có thể nói công cuộc “phục hưng” gà tre Bắc đã bước đầu thành công”, anh Quyết chia sẻ.
Nhỏ mà “có võ”
Đúng như anh Quyết nói, dưới ánh nắng, ta mới thấy được toàn bộ vẻ đẹp của những chú gà tre Bắc. Phần mào, tai và tích của chúng đỏ chót; lông ánh lên màu vàng kim, màu đỏ hoa phượng hoặc những sắc xanh, tím thoắt ẩn thoắt hiện dưới một màu đen tuyền… Khuôn mặt có nét dữ dằn, phảng phất chút “thần” của gà chọi; cổ thẳng, hơi cong về phía sau, phần ức nở nang, toát lên một vẻ oai vệ, thông minh bất chấp hình dáng nhỏ nhắn.
Anh Quyết lấy một số cá thể điển hình rồi thuyết minh về các tiêu chí đánh giá gà đẹp. Theo anh, gà tre Bắc càng nhỏ càng quý nên cân nặng chuẩn là từ 5 lạng trở xuống. Chúng phải có mào vua - tức mào chia làm ba khía rõ ràng, hướng về phía trước như một chiếc vương miện. Mặt tròn, mỏ ngắn, phần tai và tích phải đỏ hoàn toàn, không bị lem màu trắng. Màu lông ở các phần bờm, ngực, cánh, đuôi cũng phải biệt lập, không được lem vào nhau, riêng lông đuôi phải chia rõ thành nhiều phần như lông đỡ, lông phủ… Gióng chân phải tròn, vảy chân phải mỏng. Tiếng gáy phải sắc, đanh và ngắn. Cuối cùng là nguồn gen phải tốt để tăng xác suất “đúc” (phối) ra những hậu duệ đẹp và quý.
“Gà tre Bắc không chỉ là một thú chơi tao nhã, mà còn tượng trưng cho niềm tự hào dân tộc của người chơi. Chúng tôi muốn chứng minh rằng Việt Nam cũng có một giống gà bản địa vừa đẹp vừa quý do chính người Việt nhân giống và chăm sóc. Vậy nên chúng tôi sẽ tiếp tục đi trên hành trình tìm cái đẹp của gà tre Bắc”. anh Nguyễn Xuân Huy
Không chỉ vậy, gà tre Bắc còn thu hút người chơi ở sự thông minh và độ thiện chiến. “Ví dụ như con Cộc Vàng này. Mỗi khi thấy mình về, nó sẽ gáy to rồi chạy đến bên mình. Mỗi lần cho ăn, mình chỉ cần búng tay một cái là nó sẽ bay lên, đậu vào mu bàn tay”, anh Nguyễn Xuân Huy, một người chơi tới trại anh Quyết giao lưu cho biết, “Nhưng lúc cần chiến đấu thì nó không ngại “va” với bất cứ con gà nào, kể cả to gấp nhiều lần”.
 |
Cộc Vàng - một trong những cá thể gà tre Bắc cộc đẹp nhất mà anh Nguyễn Xuân Huy đang sở hữu. Có người đã trả giá 220 triệu đồng nhưng anh vẫn không bán |
Việc nuôi dưỡng gà tre Bắc không hề đơn giản. Theo anh Huy, trong một tháng từ khi mới nở, gà cần phải được tiêm nhiều loại vắc-xin phòng các bệnh như gà rù, đậu gà, cúm, cầu trùng… Thức ăn của gà chủ yếu là cám trộn với một số loại hạt ngũ cốc, ngày cho ăn hai bữa vào sáng và chiều. Sau khi cho ăn cần lấy ngón tay ấn nhẹ vào diều của gà để kiểm tra xem có tiêu hóa tốt thức ăn không. Một ngày phải cho gà tắm nắng ít nhất nửa tiếng để giữ cho bộ lông mượt mà, có màu sắc đẹp, nếu không lông gà sẽ bị xỉn màu và xù lên…
Tiếp tục đi tìm cái đẹp
Câu chuyện về gà tre Bắc tiếp tục bên ấm trà nóng Quyết mới rót. Quyết nói, gà tre Bắc hiện vẫn chưa phải là giống gà thuần chủng. Nhiều người chơi vẫn vì lợi nhuận trước mắt mà phối gà tre Bắc với những loài gà khác, làm nguồn gen của gà tre Bắc bị lai tạp. Vì vậy, xác suất để các cá thể đời sau giống hệt đời trước là rất thấp, chỉ từ một phần trăm đến một phần ngàn. Đó là lý do khiến những cá thể gà tre Bắc đẹp, quý có giá cao, vì chúng gần như độc nhất cả về bề ngoài lẫn nguồn gen. Tuy nhiên, nếu xét về sự phát triển chung của giống gà này, thì đó là một thiếu sót lớn.
“Việc đúc gà thủ công giống như đãi cát tìm vàng. Thường phải đúc hàng trăm lần mới có được một con gà ưng ý. Từ nguồn gen đó ta lại đúc hàng ngàn, hàng vạn lần nữa mới ra một dòng họ gà có một số đặc điểm chung. Và phải có hàng trăm dòng họ như vậy mới tạo nên được giống gà tre Bắc thuần chủng. Quá trình này phải diễn ra trong hàng chục, thậm chí hàng trăm năm với sự góp sức của rất nhiều người nuôi”, Quyết cho biết.
(Còn nữa)
