Thái Lan 'mạnh tay' với hàng xuất khẩu
Sầu riêng Thái Lan mới chớm vụ thu hoạch năm nay. Ngay lập tức, loại trái cây này của người Thái đã xuất hiện tràn ngập thị trường Việt. Trên các chợ online, sầu riêng Fumani - loại sầu mini của Thái có trọng lượng từ 0,6-1,8kg/quả - được rao bán la liệt với giá từ 95.000-150.000 đồng/kg, tùy loại.
So với mặt bằng chung, giá sầu riêng Thái Lan đang rẻ hơn sầu riêng Ri6 và Monthong của Việt Nam. Đây cũng là lý do những ngày này, sầu Thái được người tiêu dùng Việt chuộng mua. Theo đó, một cửa hàng trái cây có thể tiêu thụ hết vài tấn sầu Thái mỗi ngày.
Hiện chưa có con số thống kê cụ thể nào về nhập khẩu sầu riêng Thái Lan vào Việt Nam. Thế nhưng, từ tháng 4 đến tháng 9 hàng năm, các loại sầu riêng Thái Lan đổ bộ chợ Việt, thâm nhập vào phân khúc thị trường từ bình dân đến cao cấp.
Trong khi đó, tại thị trường Trung Quốc, Thái Lan có nhiều động thái để giữ vững vị thế số 1 của mình khi thị phần đang có xu hướng sụt giảm.
 |
| Sầu riêng Thái Lan được rao bán la liệt tại thị trường Việt. Ảnh: Hoa quả Ưu Đàm. |
Bộ Nông nghiệp Thái Lan vừa chỉ thị cho Ủy ban Trái cây gặp nông dân trồng sầu riêng, những người phân loại và cắt sầu riêng, các doanh nhân, người điều hành nhà máy phân loại và đóng gói... để đảm bảo sầu riêng xuất khẩu đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và yêu cầu GAP của Trung Quốc.
Thậm chí, trong cuộc họp Nội các Thái Lan hồi đầu tháng 4, Thủ tướng Srettha Thavisin đã chỉ đạo Bộ Nông nghiệp nước này đề xuất các quy định nhằm thiết lập tiêu chuẩn cho sầu riêng. Mục đích để duy trì chất lượng trái sầu riêng xuất khẩu của Thái Lan và ngăn chặn việc bán trái non.
Ngoài ra, Thái Lan còn có lực lượng đặc nhiệm xử lý vấn đề buôn lậu sầu riêng từ các nước để xuất khẩu trá hình sầu riêng Thái. Đây cũng là hành động nhằm bảo vệ thương hiệu sầu riêng của quốc gia này.
Cơ quan chức năng Thái Lan nhận định, tiêu thụ sầu riêng tại thị trường Trung Quốc có xu hướng tăng, dự đoán nhu cầu tăng sẽ trên 1 triệu tấn năm 2024. Còn trong tương lai, tiêu thụ sầu riêng của Trung Quốc sẽ tăng gấp 15 lần mức hiện tại, đạt khoảng 15 triệu tấn.
Với các đối thủ cạnh tranh đang nổi lên trong ASEAN và chính Trung Quốc, Thái Lan đặt mục tiêu duy trì vị trí dẫn đầu xuất khẩu sầu riêng bằng cách tập trung vào chất lượng và mở rộng thị trường. Thái Lan tham vọng đạt kim ngạch xuất khẩu sầu riêng 1.000 tỷ Bath (khoảng 27 tỷ USD) trong những năm tới.
Còn năm nay, con số này là 1 triệu tấn, kim ngạch dự kiến đạt 130 tỷ Bath (khoảng 3,51 tỷ USD), chủ yếu xuất khẩu sang Trung Quốc.
Việt Nam có ưu thế, cần học cách làm của người Thái
Trong cuộc đua xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc - thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới - Việt Nam có ưu thế về vị trí địa lý gần, sầu riêng lại cho thu hoạch quanh năm. Trong khi đó, sầu riêng của Thái Lan chỉ tập trung thu hoạch một vụ kéo dài vài tháng.
Song, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - nhìn nhận sầu riêng Thái đẳng cấp hơn và Việt Nam cần học hỏi cách làm của họ.
Ông chỉ rõ, ngay khi nước ta được xuất khẩu sầu chính ngạch sang Trung Quốc, Thái Lan đã chủ động nâng tiêu chuẩn chất lượng sầu xuất khẩu của mình để giữ vững thị trường.
 |
| Việt Nam cần nâng cao chất lượng sầu riêng để cạnh tranh tốt hơn tại thị trường Trung Quốc. Ảnh: Nguyễn Huế. |
“Họ có bộ tiêu chuẩn chất lượng về độ khô, quy định thời gian thu hoạch của từng vùng trồng. Có biện pháp kiểm tra hàng trước khi xuất khẩu. Không chỉ kiểm tra sâu bệnh, cơ quan chức năng còn kiểm tra cả độ chín của trái sầu”, ông Nguyên nói. Sầu riêng phải đạt các tiêu chuẩn này mới được phép xuất khẩu. Nếu phát hiện sầu riêng cắt non, ngoài việc tiêu huỷ lô hàng, doanh nghiệp còn bị phạt tiền.
Trong khi, chúng ta mới chỉ kiểm soát được sâu bệnh dịch hại trên trái sầu theo nghị định thư, “bỏ ngỏ” vấn đề về chất lượng như độ chín, độ khô, trái ngon hay dở, già hay non. Chất lượng sầu phụ thuộc hoàn toàn vào nhà vườn và thương lái.
Thế nên, tại các vùng trồng ở nước ta vẫn xảy ra tình trạng “ép” cắt sầu riêng non bán cho phía Trung Quốc lúc giá tăng cao, nguồn cung thiếu hụt, dẫn đến hệ lụy sản phẩm của Việt Nam cạnh tranh kém, nhất là về giá bán. Đồng thời, ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu sầu Việt tại thị trường Trung Quốc, ông Nguyên cho hay.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu phản ánh tình trạng sầu bị ép cắt non, khi xuất đi hàng bị trả về ảnh hưởng đến uy tín. Tình trạng đẩy giá sầu quá cao khiến doanh nghiệp khó thu mua, chuỗi cung ứng đứt đoạn, không trả được đơn hàng xuất khẩu...
Đáng chú ý, diện tích sầu riêng của nước ta đã tăng lên 130.000ha, tức chỉ vài năm tới, sản lượng sầu sẽ tăng gấp đôi hiện tại. Do đó, ông Nguyên và các doanh nghiệp cho rằng, Việt Nam cần sớm ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng cho sầu riêng. Bên cạnh đó, cần có chế tài xử lý các trường hợp cắt sầu riêng non xuất khẩu.
Không kiểm soát chặt vấn đề chất lượng, cứ thả nổi và xuất khẩu ồ ạt sẽ dễ bị trả hàng về, ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu, thậm chí đánh mất thị trường mà chúng ta mất rất nhiều năm mới mở được. Khi thị trường không ổn định, sản lượng lại tăng mạnh thì câu chuyện dư thừa hiện hữu.
Giá sầu riêng giảm mạnh
Không còn mức giá cao kỷ lục lịch sử 115.000-212.000 đồng/kg như trước, khoảng 2 tuần nay, giá sầu riêng giảm mạnh. Hiện sầu riêng Ri6 ở mức 65.000-88.000 đồng/kg; giá sầu riêng Monthong là 85.000-115.000 đồng/kg.
Lý do bởi sầu riêng tại khu vực miền Nam nước ta vào vụ thu hoạch chính. Thái Lan cũng bắt đầu vào vụ sầu. Do đó, lượng sầu xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc tăng mạnh, nguồn cung không còn khan hiếm như trước nên giá thu mua tại các nhà vườn ở nước ta giảm sâu.
Ông Đặng Phúc Nguyên cho biết, Tây Nguyên đang khô hạn, miền Tây hạn mặn ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sầu riêng. Do đó, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng năm nay chỉ đạt khoảng 3 tỷ USD, thay vì 3,5 tỷ USD như dự báo trước đó.
