Bà Erin Dunne, cây bút bình luận của tuần báo và trang tin chính trị Mỹ Washington Examiner, cho rằng, để đối phó tham vọng của Bắc Kinh, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan phải thấy rõ những lý do chính trị trong nước của Trung Quốc trong bài phát biểu năm mới của ông Tập Cận Bình.
Trong bài phát biểu chào năm mới 2019, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói rõ rằng, Đài Loan vẫn trong tầm ngắm của Bắc Kinh. Khi mà chiến tranh thương mại với Mỹ vẫn tiếp diễn và tăng trưởng kinh tế Trung Quốc tiếp tục chậm lại, ông Tập đang dùng tới chủ nghĩa dân tộc thay cho sự thịnh vượng kinh tế để tăng quyền lực chính trị và tính chính danh của Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Trong bài phát biểu của mình, nhà lãnh đạo Trung Quốc đánh tín hiệu về mối quan tâm ngày càng lớn đối với một mục tiêu lâu dài là thống nhất đất nước. “Hai bờ eo biển (Đài Loan) vẫn chưa thống nhất hoàn toàn… Đó là một vết thương đối với dân tộc Trung Quốc do lịch sử để lại”, ông Tập nói.
Nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn kiểm tra 3 cơ sở quân sự trên đảo ngày 26/3/2018. Ảnh: Taiwan News. Để giải quyết vấn đề lịch sử đó, “chúng ta không cam kết từ bỏ sử dụng vũ lực và giữ lại phương án áp dụng mọi biện pháp cần thiết”, ông nói. Nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng cảnh báo rằng, Bắc Kinh có thể sử dụng vu lực để chống lại “sự can thiệp của các lực lượng bên ngoài”.
Từ khi lên nắm quyền năm 1949, Đảng Cộng sản Trung Quốc liên tục đưa ra cảnh báo với nội dung như vậy, và trong năm qua, Bắc Kinh lớn tiếng hơn về vấn đề này. Với các cuộc tập trận bắn đạn thật ở vùng đất có diện tích tương đương Đài Loan, ngáng trở tự do hàng hải ở biển Đông và nhấn mạnh thống nhất đất nước, Trung Quốc dường như ngày càng quyết tâm và sẵn sàng hành động vì lợi ích lãnh thổ.
Dĩ nhiên, quan điểm này được trợ giúp bởi sức mạnh chính trị và kinh tế ngày càng tăng của Bắc Kinh. Với các khoản cho vay và tài ăn nói kiểu ngoại giao, Trung Quốc đã thuyết phục được nhiều nước đang phát triển cắt đứt quan hệ với Đài Loan. Bắc Kinh cũng đe dọa đóng cửa các ngành béo bở của mình để ép các công ty nước ngoài nhanh chân đến với Trung Quốc, coi Đài Loan là một phần của Trung Quốc, thể hiện trên các bản đồ in và bản đồ điện tử.
Đối với Nhà Trắng, đặc biệt là với quyền Bộ trưởng Quốc phòng Shanahan, lập trường của Bắc Kinh chính là thách thức mới của ông trong những ngày đầu tiên ở cương vị mới. Thách thức này còn gia tăng bởi các chính sách không nhất quán của chính quyền Tổng thống Donald Trump về Trung Quốc và Đài Loan.
Chính quyền Trump đã nêu quan điểm ủng hộ Đài Loan. Ông Trump là tổng thống Mỹ đầu tiên kể từ năm 1979 nói chuyện trực tiếp với nhà lãnh đạo Đài Loan (bà Thái Anh Văn, hồi tháng 12/2016). Chính quyền Trump đã phê chuẩn thỏa thuận bán 1,4 tỷ USD vũ khí cho Đài Loan và Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh thúc đẩy các chuyến thăm chính thức giữa hai bên.
Hải quân Trung Quốc tập trận phóng tên lửa gần Đài Loan ngày 7/8/2017. Ảnh: China Stringer Network Gần đây nhất, vào ngày cuối cùng của năm 2018, ông Trump ký ban hành đạo luật Sáng kiến tái bảo đảm châu Á với nội dung Mỹ sẽ “chống lại các nỗ lực thay đổi hiện trạng và sẽ ủng hộ giải pháp hòa bình chấp nhận được đối với cả hai bờ eo biển Đài Loan”.
Nhưng ông Trump cũng “ôm hôn” ông Tập khi mà vị tổng thống Mỹ dường như đang tìm cách đạt thỏa thuận chấm dứt chiến tranh thương mại và sẵn sàng trộn lẫn chính trị vào một thỏa thuận kinh tế. Đối với Đài Loan, kết quả là không chắc chắn về việc chính sách của Mỹ sẽ đứng ở đâu khi đề cập tới việc ủng hộ sự độc lập, dân chủ của Đài Loan.
Quyền Bộ trưởng Shanahan phải nhận rõ nhu cầu chính trị trong nước của ông Tập về việc tăng tập trung cho chủ nghĩa dân tộc, thể hiện qua tham vọng lãnh thổ chống lại Đài Loan. Vì thế, bất kỳ kế hoạch dài hạn nào (đi cùng các lợi ích an ninh và kinh tế) đe dọa sự ổn định của ông Tập thì khó mà thành công.
