Tự ý cưỡng chế đất
Vào năm 2008, tỉnh Đắk Nông giao cho Cty Long Sơn hơn 1.000 ha rừng, đất rừng để thực hiện dự án sản xuất nông lâm nghiệp và quản lý bảo vệ rừng. Đến thời điểm thanh tra vào năm 2017, có hơn 507 ha rừng được giao cho Cty Long Sơn đã bị xóa sổ hoàn toàn. Theo kết luận thanh tra, trên diện tích do Cty Long Sơn được giao quản lý (1.079 ha) hiện có 229 hộ gia đình lấn chiếm với gần 724,3 ha.
Đến 23/6/2017, UBND tỉnh Đắk Nông đã thu hồi gần 752ha, còn lại 304 ha tiếp tục giao cho Cty này quản lý, sử dụng. Theo kết quả xác minh, trên diện tích hơn 304ha này, Cty đã trồng hơn 231 ha cao su, bơ, hồ tiêu… sai quy hoạch và sai mục đích sử dụng đất. Cũng trên diện tích này, hiện có 31 hộ dân lấn chiếm hơn 85ha, kiên quyết không giao trả đất. Trong quá trình giải quyết tranh chấp giữa Cty và người dân, các ngành chức năng tại Đắk Nông đã tổ chức nhiều cuộc họp, đối thoại nhiều bên để tìm giải pháp nhưng bất thành. Theo đó, Cty chỉ đồng ý hỗ trợ 3-5 triệu đồng/ha để người dân trả đất, di dời, trong khi người dân yêu cầu bồi thường tái định cư, định canh cho họ.
Thanh tra tỉnh Đắk Nông cho rằng, hành vi sử dụng đất không đúng quy hoạch đã được duyệt, sai mục đích trên diện tích hơn 231 ha đất có nguồn gốc rừng bị hủy hoại là vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Vì vậy, đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo chuyển hồ sơ sang Cơ quan CSĐT Công an tỉnh để xử lý hình sự đối với đại diện theo pháp luật của Cty Long Sơn từ 2008 đến nay.
Theo Thanh tra tỉnh Đắk Nông, Cty Long Sơn lập dự án không chính xác về năng lực điều hành, tổ chức lao động, năng lực tài chính. Cty không có cán bộ có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực bảo vệ rừng và quản lý điều hình dự án. Thiếu năng lực, trách nhiệm trong triển khai thực hiện dự án để xảy ra tình trạng phá rừng, lấn chiếm, sang nhượng đất rừng trái phép nhưng không có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn.
Do không đảm bảo nguồn lực tài chính và nhân lực, lực lượng công nhân và bảo vệ của hầu hết là lao động phổ thông với số lượng hạn chế theo thời vụ. Khi bị người dân lấn chiếm đất được cho thuê, Cty Long Sơn đã tự ý tổ chức thực hiện giải phóng mặt bằng không đúng chức năng, thẩm quyền dẫn đến xung đột với người dân mà đỉnh điểm là vụ xả súng vào sáng 23/10/2016. Chịu trách nhiệm cho những sai phạm này của Cty Long Sơn là ông Nguyễn Văn Thành (giám đốc từ 2007 đến tháng 10/2013) và bà Nguyễn Thị Hồng Tươi (giám đốc từ tháng 11/2013 đến nay).
Kiểm điểm trách nhiệm hàng loạt tập thể, cá nhân
Theo kết luận của Thanh tra tỉnh Đắk Nông, các sai phạm này của Cty Long Sơn còn có trách nhiệm liên quan những người đứng đầu, lãnh đạo Sở NN-PTNT, Sở KH - ĐT, Sở TN-MT, UBND huyện Tuy Đức, UBND xã Quảng Trực… Cụ thể, Sở NN-PTNT Đắk Nông (giai đoạn 2006-2007) dù biết dự án đầu tư của Cty lập với hơn 1.000 ha trong khi nguồn nhân lực, phương tiện, tình hình tài chính, các giải pháp đầu tư không khả thi nhưng Sở vẫn ban hành văn bản thẩm định dự án.
Đối với Sở TN-MT Đắk Nông, việc thẩm định nhu cầu sử dụng đất, thẩm định điều kiện cho thuê đất, rừng đối với dự án của Cty này chưa chặt chẽ. Tham mưu UBND tỉnh cho Cty thuê đất, rừng khi chưa giải quyết dứt điểm diện tích đang bị người dân lấn chiếm, xâm canh. Còn Sở KH-ĐT Đắk Nông được giao đánh giá năng lực tài chính của Cty nhưng còn chủ quan. Qua thẩm tra hồ sơ, Cty không đảm bảo năng lực tài chính nhưng không hiểu vì sao Sở này vẫn kết luận doanh nghiệp đủ năng lực và đề nghị UBND tỉnh cấp giấy chứng nhận đầu tư. Thanh tra tỉnh Đắk Nông cũng chỉ ra nhiều sai phạm của UBND huyện Tuy Đức trong việc quản lý rừng, quản lý đất đai và dân di cư tự do dẫn đến tình trạng lấn chiếm đất rừng ở địa phương quá mức kiểm soát. Liên quan đến các sai phạm đã nêu trên, Thanh tra tỉnh Đắk Nông đề nghị xử lý trách nhiệm cá nhân, tập thể ở những giai đoạn vi phạm theo kết luận thanh tra.
Thanh tra tỉnh Đắk Nông kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở NN-PTNT tỉnh tính giá trị thiệt hại về rừng đã bị phá, lấn chiếm để buộc Cty Long Sơn phải bồi thường thiệt hại.
Xảy ra 7 vụ án hình sự
Theo báo cáo của Công an huyện Tuy Đức, từ năm 2008 đến nay, trên vùng dự án Cty Long Sơn đã xảy ra 7 vụ án hình sự (gây thương tích, giết người, hủy hoại tài sản, chống người thi hành công vụ), trong đó có vụ xả súng chấn động ngày 23/10/2016 làm 3 người chết, 13 người bị thương. Trong 6 tháng đầu năm 2018, Cty đã có 7 báo cáo về việc bị đốt phá, hủy hoại tài sản, lấn chiếm đất… trên vùng dự án. Trước tình hình này, UBND tỉnh Đắk Nông đã yêu cầu Công an tỉnh, UBND huyện Tuy Đức phải tăng cường lực lượng, đảm bảo an ninh trật tự tại “điểm nóng” này.
