Sạch mà không sạch
Khi ưu điểm của rau mầm (ngon, sạch, dễ làm) được hầu hết các bà nội trợ thuộc nằm lòng thì có một mô hình dễ thấy ở nhiều gia đình là: Gieo hạt lên một vài hộp xốp đựng đất nhỏ để trên tầng thượng, hay những khay đựng rơm, lõi ngô, đặt ngoài ban công, hành lang, cửa sổ… Có người còn tưới nước vo gạo lên rau mầm để “tận dụng dinh dưỡng trong nước gạo làm phân hữu cơ cho cây mầm to khỏe”.
Sau 5-7 ngày, thu hoạch lứa mầm này xong, gia chủ chỉ cần xới đất lên gieo lứa mới. Tính về giá cả thì với 15.000-20.000đ/100g hạt giống cho khoảng 700-1.000g rau mầm, so với giá ngoài thị trường (trên 40.000đ/kg) thì rau tự trồng ở nhà đúng là “ngon, bổ, rẻ, tiện lợi”, đặc biệt được cho là “siêu sạch”.
Tuy nhiên TS. Phan Quốc Kinh, Phòng Hóa hữu cơ sinh học, Phân viện Công nghệ mới và Bảo vệ môi trường (số 8 Láng Hạ, Hà Nội) cho hay: Những giá thể (nguyên liệu tạo ra mặt bằng để gieo hạt giống) tự làm như đất cát, rơm, rác dừa… nếu không qua tiệt trùng (hấp nóng, dùng chất tiệt trùng để diệt vi khuẩn, nấm mốc) và ở trong môi trường nóng ẩm, ít nắng sẽ là nguy cơ gây khiến rau mầm nhiễm nấm mốc, vi khuẩn như Pythium, E.coli... Giá bằng đất cát có thể chứa nhiều kim loại nặng hoặc hàm lượng nitrat cao khiến người tiêu dùng, đặc biệt trẻ nhỏ bị ngộ độc (thiếu ôxy, ảnh hưởng tới thần kinh, hôn mê…). Nước tưới cho rau mầm phải là nước sinh hoạt sạch; các loại nước bã chè, nước gạo và giá thể dùng lại sẽ khiến vi khuẩn gia tăng.
Không chỉ từ yếu tố môi trường, tiến sĩ Kinh cũng cho biết tự thân hạt mầm có thể gây hại cho người tiêu dùng. Nếu gieo rau mầm bằng những hạt có tẩm hóa chất (bảo quản giữ giống, loại này trồng lấy lá, củ) thì vì thời gian thu hoạch ngắn ngày nên tồn dư hóa chất chưa được phân hủy. Vì vậy muốn trồng rau mầm phải chọn những hạt giống sạch, dành riêng cho rau mầm.
Việc chọn loại hạt cũng cần được chú ý. Hầu hết các loại hạt ăn được thì đều có thể làm rau mầm song không nên dùng một vài hạt như đậu ván, đậu mèo, đậu kiếm, đậu trứng chim. Nguyên nhân là các hạt này tuy giàu dinh dưỡng nhưng lại thường có hàm lượng lớn glucozid sinh acid cyanhydric gây triệu chứng say, tương tự như sắn, măng. Mầm một số củ thì không được ăn. Ví dụ trong mầm khoai tây có chất alkaloid solanine, ăn vào có thể tử vong ngay.
Máy trồng rau mầm: Có hết bẩn?
“Máy trồng rau siêu sạch” đang được quảng cáo rầm rộ trên các trang raovat.com, giare, muaban... và các siêu thị điện máy. Khảo sát của phóng viên tại hệ thống của một số siêu thị như Pico, BigC, các máy trồng rau mầm rất đa dạng chủng loại với giá dao động 500.000-1.500.000đ/máy, chiều cao khoảng 50cm, đường kính khoảng 30cm, có 3-4 khay đựng hạt mầm, xuất xứ chủ yếu từ Trung Quốc, Hàn Quốc. Ưu điểm của những loại máy là giúp ổn định nhiệt độ, bất kể thời tiết nóng lạnh, lượng nước tưới cho hạt mầm đều. Không ít bà nội trợ tỏ ra khen ngợi “tiết kiệm thời gian, đặt ở góc nhà nhìn xinh xắn như bồn cảnh trang trí”.
Nhận định về loại máy này, tiến sĩ Kinh cho rằng chúng thuận lợi và có thể thích hợp cho những người có thu nhập cao. Nhưng chúng chỉ làm nhiệm vụ thay bạn tưới nước và không mất thời gian làm giá thể. Nếu bạn không thay nước mỗi ngày cho bình chứa nước của máy hoặc không vệ sinh (cọ rửa như máy rửa bát, quạt điện) thì nguy cơ nhiễm bẩn rất cao vì môi trường máy dễ nhiễm khuẩn, nước sẽ có mùi hôi. Đặc biệt máy có nắp đậy để giảm sự tiếp xúc của hạt giống với môi trường ngoài, tránh nhiễm khuẩn nên trong quá trình trồng, bạn cần hạn chế mở nắp.
Quy trình an toàn
Là một người có nhiều năm nghiên cứu về công nghệ trồng rau mầm, TS. Phan Quốc Kinh chia sẻ quy trình trồng rau mầm trên quy mô gia đình đảm bảo các yếu tố đơn giản và đảm bảo an toàn:
- Dùng giấy ăn (loại chưa sử dụng) đặt lên khay (rổ rá, khay nhựa có lỗ thủng) làm giá thể. Sử dụng giấy ăn vừa tiết kiệm so với xơ dừa, phân trùn quế đã xử lý, vừa có cơ chế thấm ẩm đều, nhanh, đảm bảo sạch.
- Hạt giống ngâm trong nước ấm khoảng 300C từ 10-12 giờ với hạt giống to như đậu tương, lạc, đậu xanh; và khoảng 6 giờ với hạt nhỏ như hạt cải.
- Trải hạt đã ngâm lên giá thể, cứ 3-4 tiếng tưới nước làm ẩm một lần.
- Sau 6-7 ngày có thể thu hoạch; riêng với đậu xanh, đậu tương, đậu đen thì chỉ để khoảng 3 ngày.
Sau khi thu hoạch, không được dùng lại giấy ăn. Các khay đựng giá thể phải được cọ rửa sạch và nên phơi nắng để diệt khuẩn. Nước tưới, nước ngâm hạt phải là nước sạch.
